معرفی کتاب تلويزيون نوشته ژاک لکان,روانپزشک و روانکاو فرانسوی

معرفی کتاب تلويزيون نوشته ژاک لکان,روانپزشک و روانکاو فرانسوی با ترجمه: انجمن روان‌پژوهان فارسی زبان فرانسه.

اختصاصی گویا

این کتاب را رخداد نو به گونه دوزبانه فارسی- فرانسه در تهران به چاپ رسانده است. گروه مترجمین : هوشنگ گيلياردي، بيژن حکمت‌، حسن مکارمي، ‌نادر آقاخاني‌، فؤاد صابران‌، مينو عشقي‌، اکبر پويان‌فر‌، ولانتين شائولي‌، شيوا فروزان‌. می توان گفت که متن «تلویزیون» به معنای چکیده‌ی کار لاکان است، چکیده‌ی فکرش، سخنوری‌ش و در عین حال رابطه‌اش با دیگران.

آنطور که در پیشگفتار انجمن و مترجمین می آید, اندیشه ترجمه کتاب با این پرسش آغاز می شود: چه کاري مي‌توان براي روان‌كاوي در ايران انجام داد؟ اين سؤال که سرآغازِ کار ما بود کم‌کم به اين‌كه چه کاري مي‌توان براي روان‌كاوي به زبان فارسي انجام داد تبديل شد. فکر کرديم اولين قدم جمع کردن چندتن از فارسي‌زبانان است که به پژوهش در مورد روان علاقه داشته باشند.رونويس مصاحبه‌ي لکان (تلويزيون) گزينه‌ي مناسبي بود و مدت دو سال گروه نه نفري ما را به جنب‌وجوش انداخت. عده‌اي از شما خوانندگان گرامي‌ را نيز به چنين کارهاي گروهي تشويق نمايد؛ تا تحليل روان‌كاوانه نيز بتواند کمکي‌ باشد به پيشرفت رشته‌ي علوم انساني‌ که چنين مورد علاقه‌ي ايرانيان واقع شده است.
در پاسخ به این پرسش که چرا ‌‌تلويزيون‌‌ ژاك لكان به فارسي, می نویسند: پيش از همه چيز چرا انتخاب ‌تلويزيون‌ ژاک لكان به جاي يک راهنماي واژه‌ها، يک فرهنگ لغات‌، يا يک راهنماي مفاهيم روان‌كاوي‌، يا يک درسنامه‌ي آسيب ـ روان‌شناسي‌؟ ما اين‌جا همچون خود ژاک لكان متني نيرومند و مؤثر را برگزيديم تا يک‌راست وارد اثري بزرگ شويم که در آن نقطه‌ي تلاقي مفاهيمي به چشم مي‌خورد كه لكان بر آن‌‌ها متمركز بوده و در عين‌حال بسيار پيشرفته‌اند.

بايد اعتراف کرد حتي اگر در زبان فارسي رويكردهايي به روان‌كاوي وجود دارد، اين قبيل رويكردها زياد نيستند.و با رشد و گسترش آن در فرانسه يا کشورهاي ديگر‌ فاصله‌ي فراواني دارد. دنياي پارسي‌زبان سرشار از پيچيدگي‌هاي انديشه‌ي گذشتگان است؛ به طوري كه علي‌رغم فاصله‌ گرفتنش از گذشته‌، كماكان داراي ظرافت، شکيبايي و هوشي است که از هزاره‌ها گذر کرده. مهد تمدني است دست‌کم گرفته‌شده يا بهتر بگوييم ناشناخته و اغلب به گونه‌اي اشتباه و نامتمايز تعبير‌شده، تمدني که در سرزميني پهناور، در ميانه‌ي تفکر و سنجش، رشد يافته است‌.

اين فرهنگ با چنين ‌سنت‌هاي فلسفي، شاعرانه و عرفاني، بي‌گمان امروز مي‌تواند با تکيه بر علم، دستاورد روان‌كاوي را جذب کرده و از کمک‌هاي آن سود جويد.يک رويداد، يک اثر تلويزيون به درستي يک راهنماست. کوتاه، يکتا و مشخص. اثري که تئوري، مشکلات و درگيري‌ها را پنهان نمي‌كند. اگر اين اثر در زمان پيدايش‌اش يک رويداد بود، امروز نيز همچنان هست. فرصت يگانه‌اي است که ژاک لکان مي‌پذيرد در يک برنامه‌ي تلويزيوني شرکت کند و به دوربين تن دهد، کسي که تا مدتي پيش از آن، از ميکروفون دستگاه ضبط صوت هم مي‌گريخت.

متني دور از عرف با غنايي شگرف که چون پتک فرود مي‌آيد؛ حاوي يک قرن شناختِ روان‌كاوي، نخستين قرنِ آن. برخلاف سمينارهايش که مطالب را به آرامي و با مکث بيان مي‌کرد، در اين‌جا با شتابي غيرمعمول سخن مي‌گويد، لکان اين‌جا کارهايش را خلاصه نمي‌كند بلکه با طرح تابلو و سنجشي حسي قاطعانه و ملتهب در آن چرخ مي‌زند.

با زباني که برخلاف ظاهر از نحوي فاخر و پرمدعا برخوردار نيست، ولي اگر خوب بنگريم ساده و قوي است. قابل‌رؤيت، روشنگر و راهگشا‌.

لكان در گذر از خطوط و تأثيرهاي گوناگون، با تمرکزي شديد و توجهي عصبي و پرتنش. آيا از سرِ خشم است؟ در يکي از صحنه‌ها، با انگشت اشاره مي‌كند، مشت خود را گره مي‌كند و واژه‌ها را مي‌لرزاند. اين‌ها همه مطمئناً نشانِ تنشي است بزرگ. پرتنش، در حال تلاش است. پرتنش؟ آري، دست‌كم اين‌طور نشان مي‌دهد. پيشرفت‌هاي کوچک، مشکل و به تنهايي در يک اقيانوس فرضي. رياست‌طلب و متکبر‌. او از يک کار جدي صحبت مي‌کند. لکان بر سر مي‌کوبد، پوست مي‌کند، تحريک مي‌کند و فرامي‌خواند. و اين کار را "ميمون‌بازي" مي‌نامد. دلقک نيست، ولي ويژگي‌ها را پر‌رنگ‌تر و برجسته مي‌كند، "شکل" مي‌دهد و بر زمينه‌اي که ساخته فرياد بر‌مي‌آورد.

در معرفی ژاک لکان روان پزشك و روان كاو فرانسوی،می خوانیم: او بی گمان یکی از ادامه دهندگان راه زیگموند فروید در قرن بیستم است. خود او می گوید: آثار او بر مدرسه ی روان كاوی ». کسی است که فروید را خوانده است « فرانسه در درجه ی نخست و سپس در آمریکای لاتین بیشترین تأثیر را گذاشته است. تئوری او بر کار کرد روان، حضور ناخودآگاه در آن، شکل گیری و کارکرد آن استوار است. ژاک لکان، اهمیت دال و نماد آن را در ناخود آگاه برشمرد و برحضور ناخودآگاه ساختاری چون « انسان سخنگو و هوس مند تأكید کرد. او فرمول را مطرح می كند. لکان ساختارناخود آگاه را نیز چون زیگموند » زبان دارد فروید بر همان سه پایه ی روان نژندی، روان پریشی و کژنهادی می گذارد. در همین حال، در پراتیک، تعداد و مدت جلسات در مدارس گوناگون می تواند متفاوت به نظر آید .مجموعه آثار ب اارزش او شامل ، پایان نامه ی پزشکی ، بیش از ٢٧ سمینار، نوشته ها و مقالاتدر دو جلد تحت عنوان نوشته ها و دگرنوشته ها( و کنفرانس ها و یک مصاحبه است )که در این جا ترجمه ی آن از نظر شما می گذرد ( سمینارهای ژاک لکان که همگی به نوشته درآمده های درس های شفاهی او هستند، اکثراً تاکنون چاپ شده اند.

روی سخن او روان كاوان هستند ولی آموزش های او از این فراتر می رود. نمی بایست الزاماً روان كاو بود تا سخن او را فهمید.امروزه اندیشه های او در رشته های گوناگون دانشگاهی یا غیر آن چون: فلسفه، زبان شناسی، نقد ادبی و هنری، زیباشناسی، معماری، حقوق و ... در سطح جهان، تدریس می شوند .

آشنایی او با ساختار گرایان در نیمه ی اول قرن بیستم، ابزاری را در اختیار او گذاشت تا توپولژی (دانش مکان شناسی، علم مطالعه ی وضعیت همسایگی ) و فرمول سازی منشعب از ریاضی مدرن را، در خدمت آموزش و فراگیری کشفیات خود قرار دهد .لكان از یک سو ، بر کار تجربی و بالینی چون پزشک و روان پزشك و از سوی دیگر بر ژرف نگری بر نوشته های فروید، ساختارگرایان و زبان شناسان تکیه می کند.در کارهای او رد پای نظریات و یافته های بالینی و تئوریک فروید به خوبی مشهود است. هنر او در ساختارمند کردن اندیشه های فروید است. ناخودآگاه را چون ساختار نگریست و از این روی برای آن شکل گیری و کارکرد قائل شد . فانتسم، گفتار، نیاز، میل ، واژه (دال و مدلول)، را با تعاریف مشخص و فرموله به هم مربوط ساخت. چون زبان و گفتار و واژ ه و رابطه ی بین آن ها با ناخود آگاه هر فرد را اصل ساخت، لذا بازی با کلمات و ریشه های کلمات، ساختار زبان و نوشتار ابزار اصلی کار اوست.گذشته از محیط های دانشگاهی، محیط های آموزشی و رسیدگی به کار روان، مانند بیمارستان های روانی، مؤسسه های روان درمانی، مجموعه ای از شبکه های انجمن های علاقمند به آثار ژاک لکان، در کشورهای مختلف به کار توسعه ی اندیشه ی او مشغولند.

از سوی دیگر مقایسه ی آثار ژاک لکان و دیگر روان كاوان و به محک کشیدن این آثار در میدان کار بالینی نیز موضوع مورد مطالعه ی مؤسسات تحقیقی در سطح جهان است. نقد و بررسی آثار ادبی و هنری بر پایه ی اندیشه های ژاک لکان، امروزه فراگیر شده است، بدین معنی که اندیشه های ژاک لكان زنده اند.از شخصیت پیچیده، پرکار و ویژه ی او در داستان های کوتاهی که شاگردانش از او در این جا و آن جا نقل می کنند، پرده برداشته شده است. در انتهای کار خود زبان و تئوری او به پیچیدگی ویژه ای می رسد، گویی چون نقاشان به نوعی هنر انتزاعی در تدوین اندیشه اش می گرود.

ترجمه اثر مهمی از ژاک لکان چون یکی از موثرترین روانکاوان پس از فروید آنهم به وسیله گروهی از متخصصین , و چاپ آن به دوزبان اصلی , فرانسه وفارسی میتواند قدم قابل توجهی در زمینه ادامه چنین حرکآتی باشد.

حسن مکارمی