مبارزات مدنی چيست و نتيجه اجرای آن چه می‌باشد؟ محسن هاشمی‌

مردان قدرتمند و ديکتاتور همگی‌ در يک چيز اشتراک داشتند که همه آنها با مقاومت مدنی بی‌ خشونت از قدرت کنار گذاشته شدند و اين زمانی‌ اتفاق افتاد که همه مردم با اتحاد در مقابل قدرت سرکوبگر دست به مقاومت زدند،در فيليپين آن را قدرت مردم ناميدند و معمولا آن را مقاومت مدنی مينامند،سلاح بی‌ خشونتی است که مردم معمولی‌ آن را عليه رهبران سرکوبگر به کار ميگيرند.

مقاومت مدنی نيز به مشارکت عده انبوهی از مردم دارد ولی‌ تنها تعداد زياد مردم کافی‌ نيست .مشکل فعاليتهای بی‌ خشونت اين است که در آنها لزومی برای نظم شديد،آموزش و استراتژی و برنامه ريزی و آموزش و به کار گيری افراد و ساير موارد لازم برای يک جنبش احساس نمی‌شود،مبارزات بی‌ خشونت نمی‌تواند به طور خود جوش اتفاق بيفتد،بايد سيستماتيک باشد و اينها زمانی‌ شکل می‌گيرد و به راه می‌افتد که شرايط غير قابل تحمل شود ،مردم خود را سازمان ميدهند و بعضی‌ اوقات رهبران اتحاديه‌ها يا گروه‌های حقوق بشر يا نهاد‌های مژبيپيش قدم ميشوند و يا همه آنها با هم دست به اين اقدام ميزنند.

مهم‌ترين عامل در اين نوع مبارزه جلب توجه ديگران است و مبارزه‌ای که در جايی جلب توجه نکند ،کوششی ابس و بی‌ حاصل است .اگر مبارزه می‌کنيد بايد تا آنجا که ميتوانيد نظر مردم را به انگيزه و هدف خود جلب کنيد .در آغاز ترس و بی‌ ميلی و تصور بر شکست ناپذيری دشمن مشکلات اصلی‌ هستند،در شيلی ده سال طول کشيد تا دموکراسی خواهان مخالف حکومت توانستند بر بی‌ ميلی و ترس غلبه کنند.

در اين راه تظاهراتهای خيابانی ميتواند بسيار موثر باشد،اما تنها يکی‌ از روش‌های مقاومت مدنی است ،يکی‌ از صدها تاکتيک اين مبارزات و اگر تظاهرات به صورت پراکنده و برق اسا نباشد ،گاهی برای پليس سرکوب بسيار آسان خواهد بود و اين نوع تظاهرات ميتواند شما و ديگران را در معرض خطر قرار دهد،تا وقتی‌ که نتوانيد توده‌ انبوهی از جمعيت را سازمان دهيد و تاکتيک‌های ديگر را هم به خدمت بگيريد،اينگونه تظاهرات عمومی کم اثر ميشود و شما را هم ساده جلوه ميدهد.راه‌های ديگر تنها به تصميم شما بستگی دارد ،جلسه بگذاريد ،در مورد آن بحث و برنامه ريزی کنيد که چرا و چه وقت ميتوانيد شروع کنيد .با در نظر گرفتن همه مورد راهبرد خود را برنامه ريزی کنيد،اعتصابات و بايکد ابزار قدرتمندی هستند که تعداد زيادی از مردم ميتوانند در آن شرکت کنند،بدون اينکدر معرض گاز اشک آور ،ضرب و شتم و بازداشت قرار بگيرند .تمام مردم ميتوانند در جنبش مشارکت داشته باشند ،کودکان،زنان،مردان،جوانان و بزرگسالان ميتوانند سهم خود را ادا کنند.به طور مثال در آفريقای جنوبی فعالين ضدّ تبعيض نژادی ،کاسبی سفيدها را بايکد کردند،ده‌ها هزار نفر از مشتری‌ها منطقه سفيد‌ها را تحريم کردند،آنها قانونی را نشکستند و خود را در معرض آزار و اذيت قرار ندادند ولی‌ وقتی‌ قدرت خريد خود را از آنها دريغ کردند،صاحبان مشاغل سفيد پوست به نارضايتی آنها توجه کردند و به صورت متحدين برای تغيير در آمدند.

در اين نوع مبارزه نيز خاصی‌ به رهبر کاريزماتيک نيست،تنها چند جنبش مقاومت مدنی رهبران کاريزماتيکی چون گندی و مارتين لوتر کينگ داشتند.شيلی،صربستان و ده‌ها جنبش موفق بی‌ خشونت ديگر چنين رهبرانی نداشتند و اگر جنبش بيش از حد به يک رهبر وابسته باشد و آن رهبر بازداشت شود ممکن است جنبش از نفس بيفتد روش کار پليس اين است که اول رهبران را دستگير کند ولی‌ با ايجاد لايه‌های مختلف رهبری می‌‌توان دست به پيشگيری زد وقتی‌ رهبری در جنبش پراکنده و ناشناخته باشد ،دستگيری همه آنها امکان پذير نيست و حتی اگر رهبران در سطوح بالا دستگير شوند جنبش ادامه پيدا می‌کند.

آری باز هم نمی‌توان منکر آن شد که مقاومت بی‌ خشونت در مقابل هر رژيمی کار نميکند،در حقيقت بسياری از مردم در اينکه اين شيوه بتواند عليه رژيم‌های بی‌ رحم و سرکوبگری همچون جمهوری اسلامی کار کند شک دارند ولی‌ به طور مثال جنبش همبستگی‌ در لهستان در برابر رژيمی استالينی به سبک اتحاد جماهير شوروی پيروز شد و شورای نظامی پينوشه شکست خورد ،در آفريقای جنونی عمليات متعدد همراه با فشار بين‌المللی ،رژيم تبعيض نژادی را وادار به مذاکره کرد.مقاومت مدنی در بسياری از شرايط که نااميد کننده به نظر ميرسيد،به پيروزی رسيد ،زيرا سازماندهی‌های متعدد سبب شد که آفريقای جنوبی پيروز شود ،اين سازمانها به دولت فشار آوردند و در نهايت به تغيير انجاميد و منظر من اين است که رژيم مات شد و در بن بستی گرفتار آمد که ديگر نمی‌توانست واکنشی داشته باشد.

ما اين را می‌دانيم که رژيم جمهوری اسلامی سرکوبگر است و بايد انتظار خشونت را داشته باشيم و دشمن ما به اين سادگی‌ تسليم نمی‌شود ،هر چيزی که با خشونت به دست بيايد بايد با خشونت آن را هم حفظ کرد ،به همين دليل است که ما خشونت را قوت گروه ضعيف می‌دانيم،آنچه از طريق خشونت به دست بيايد ،برای نگهداری آن بايد به خشونت متوسل شد.اما خشونت مخالفن را در شيلی،صربستان و هندوستان متوقف نکرد.

وقتی‌ از زور برای مبارزات بی‌ خشونت استفاده شود ،نتايج ممکن است آنگونه که مقامات حکومتی انتظار آن را دارند نباشد،مثل قانون نيوتن که وقتی‌ فشار و سرکوب را بالا ميبری ،ميزان مقاومت نيز افزايش مييابد .در اين مقاومت قانع کردن حکومت به عقب نشينی جايی ندارد ،زيرا نميتوانيم به وجدان دشمن خود متوسل شويم ،هدف ما بايد اين باشد که هزينه سرکوب را آنقدر بالا ببريم که برايش ديگر قابل تحمل نباشد ،تحميل هزينه اقتصادی يک روش مصر است،روال زندگی‌ معمولی‌ را مختل کنيد ،نشان دهيد که مقامات ديگر کنترلی بر اوضاع ندارند و وقتی‌ مقامات اعتبارشان را نزد مردم از دست بدهند ،نافرمانی و مقاومت ساده تر ميشود ،کاری کنيد که رژيم احمق و بی‌ کفايت جلوه کند ولی‌ هر کاری که می‌خواهيد بکنيد به استراتژی نيز دارد،بعضی‌ اوقات عده‌ای فکر ميکنند که مقاومت نظامی موثر است اما آن نيز به پول زياد و آموزش دارد و بسيار شکننده است و مقاومت مدنی بی‌ خشونت گسترده کارنامه موفق تری نسبت به مبارزه نظامی دارد ،اما کسی‌ آن را برای ما انجام نميدهد ،ما خودمان بايد اقدام کنيم.در اين راه شرايط متفاوت اما مبانی مشترک هستند.اتحاد،برنامه ريزی و حفظ انضباط مبارزات بی‌ خشونت شروط لازم برای پيروزی هستند.اين اصل بنيادی را به خاطر بسپاريد ،اگر مردم سر کار نروند ،ماليات نپردازند و از خواستهای حکومت سرپيچی کنند ،هيچ ککمی نمی‌تواند حکومت کند،حتی وفاداری نيروهای سرکوبگر به خصوص در ميان رده‌های پايين هم به طرز باور نکردنی کم ميشود و نافرمانی مدنی موازنه قدرت را به سمت مردم تغيير ميدهد و در وفاداری نيروهای سرکوبگر و پليس خلال ايجاد می‌کند و تغيير حکومت عملی‌ ميشود و ما از هم اکنون ميتونيم اين مبارزات را با هم شروع کنيم و در اتحاد به پيروزی برسيم.

به اميد آزادی و پيروزی مردم ايران
محسن هاشمی‌