"سیاهه مالی روحانیت حکومتی"

کلمه - افتخار تاریخی روحانیت شیعه، چند سالی است که رو به اضمحلال است. استقلال حوزه‌های علمیه و ائمه جماعات و روحانیت بلاد، که روزگاری مایه فخر شیعیان نسبت به وضع روحانیان در برخی کشورهای سنی‌مذهب بود، رفته رفته جای خود را به طلاب شهریه‌بگیر دولت و مساجد تحت نظارت حکومت و دفاتر برخوردار از رانت و … داده است. حوزه‌های علمیه و نهادهای حوزوی، به ویژه با سیاست‌هایی که آیت‌الله خامنه‌ای از ابتدایی دهه دوم انقلاب به اجرا گذاشت، حالا بیش از هر زمان دیگری وابسته به پول نفت و بودجه دولت شده‌اند. اما خروجی چنین حوزه‌های وابسته‌ای چه خواهد بود؟

به گزارش کلمه، اگرچه رهبری در سفر چهار سال قبل خود به قم، بارها گفت که به تعابیری همچون «آخوند حکومتی» باور ندارد و معتقد نیست حوزه‌ها وابسته به قدرت شده‌اند، اما واقعیت چیز دیگری است. نه تنها نگاهی به بودجه جاری کشور خلاف ادعای رهبری را ثابت می‌کند، بلکه انتقادات هرازگاه مراجع و علمای دلسوز و غیر وابسته نیز نشان می‌دهد که بسیاری از بزرگان و فضلای حوزه از این وضعیت ناراضی‌اند، اما مجال چندانی برای مخالفت عملی با وضع موجود نمی‌یابند.

جدول زیر، جزئیات اعتبارات در نظر گرفته شده برای چند نهاد حوزوی در لایحه بودجه سال ۱۳۹۴ را نشان می‌دهد:

هنوز سه ماه از هشدار آیت‌الله جوادی آملی نگذشته که در دیدار با هیات رئیسه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: حوزه باید مستقل باشد و نباید معطل دولتی خاص بماند، زیرا اگر حوزه مستقل نباشد خروجی‌های حوزه نیز مستقل نخواهند بود.

این سخن امروز این استاد حوزه نیست. او سه سال پیش هم گفته بود که حوزه باید یاور و برآورده کننده نیازهای نظام باشد، اما نباید به نظام وابسته شود. ایشان گفته بود: باید استقلال حوزه را حفظ کنیم و در عین سیاسی بودن با دین سیاست‌بازی نکنیم. بگذارید حوزه استقلالش را حفظ کند، در عین حال همه نیازهای نظام را تامین می‌کند؛ چون نظام، جان ماست و باید حفظش کنیم، اما او به ما وابسته است نه ما به او.

آیت الله سید محمد غروی، که از جمله اعضای جامعه مدرسین است که موضع به‌نسبت مستقل‌تری دارد، نیز در همان سال خب داد که “بزرگان و مراجع نسبت به وابستگی حوزه به دولت و استفاده از بودجه‌های ملی و فرهنگی اعلام خطر کرده‌اند و تأکید دارند این بودجه‌ها برای استقلال حوزه خطرناک است.”

وی گفت: مدارس و حوزه‌های علمیه شهرستان‌ها نباید به بودجه دولتی و ملی وابسته باشند، بلکه باید با رایزنی و تعامل مستقیم با مردم مومن و متعهد، سنت حسنه وجوهات و خیرات برای حوزه‌ها را تقویت و گسترش دهند.

آیت الله مسعودی خمینی هم از دیگر استادان پیشکسوت حوزه قم است که امروز از اختصاص بودجه‌های دولتی به نهادهای حوزوی به فریاد آمده و می گوید: حوزه نباید هیچگاه تحت سیطره هیچ قدرت و هیچ دولتی باشد و اگر دریافت این بودجه ها باعث خدشه دار شدن استقلال حوزه شود، باید به طور کلی از آن صرفنظر کنند.

این شاگرد امام خمینی(س) در مصاحبه با شفقنا خبر داده که در همایش اخیر جامعه مدرسین هم این موضوع مطرح شده و حوزویان باید قناعت پیشه کنند و در حد متوسط مردم زندگی کنند. وی گفته است: حوزه علمیه باید به تمام جهات مستقل باشد، اگر چه از نظر زندگی هم در سطح پایینی قرار بگیرند.

آیت الله مسعودی خمینی می گوید: اگر حوزه استقلال داشته باشد، می تواند حرف های صحیح خود را ولو خوشایند کسانی باشد یا خیر بزند. این موضوعی بسیار عادی است که اگر من در خدمت فردی باشم و از ایشان ارتزاق کنم، به هر حال باید تا حدی رعایت حال او را را بکنم. در حالی که وقتی حوزه مستقل شد و مراجع ما مستقل بودند، اگر ناملایمات و مشکلاتی دیدند، بدون هیچ مساله ای بیان می کنند.

اما باور مسئولان چنین نیست. آنها نه تنها هچ تلاشی در جهت پذیرش استقلال حوزه نداشته‌اند، بلکه آنچنان در بودجه‌های رسمی طلاب و حوزه‌ها و نهادهای مذهبی را به منابع دولتی وابسته ساخته‌اند که خلاصی از آن به سادگی ممکن نیست؛ و چگونه می‌توان حوزه‌های علمیه را حقوق‌بگیر حکومت، ولی در اعلام نظر مستقل از آن دانست؟

و بالاتر از این؛ اینهمه هزینه‌ها به زعم بسیاری از زعمای حوزه بی‌برکت هم بوده و خدمتی به دین و دنیای مردم نکرده است. اگر جز این بود، فریاد مدعیان حکومت دینی اینقدر بلند نبود که نسل‌های جدید از ارزش‌ها یا دست‌کم نمادهای دینی دور شده‌اند و نهادهای فرهنگی اینچنین مورد انتقاد نبودند که چرا کاری برای دین و فرهنگ مردم نکرده‌اند! نهادهایی که بودجه بسیاری از آنها به مراتب کمتر از بودجه همین موسسات و نهادهای حوزوی است.

در مقابل، کم نیستند کسانی از سابقه‌داران درس و بحث مکتب شیعی که معتقدند همان شهریه‌های ناچیز برگرفته از سهم امام، به مراتب برکت بیشتری داشت و طلبه‌های آن روزگار خدمات بیشتری به دین مردم می‌کردند تا امروز که در حکومت دینی انبوه امکانات و منابع در اختیار نهادهای حوزوی- حکومتی قرار گرفته است.

نگاهی به بودجه سال جاری برخی مجموعه‌های شبه‌دولتی وابسته به حوزه علمیه نشان می‌دهد که امسال نیز همچون سالیان گذشته، مهمتری مراکز تربیت طلبه در قم با بودجه‌های هنگفت حکومتی اداره می‌شوند و صدها میلیارد تومان از منابع کشور را صرف می‌کنند. چه میزان از این بودجه‌ها، مابه‌ازای خداپسندانه‌ای داشته است؟