یک " آقا" ی دیگر در ماه ، مجتبی واحدی

در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، یک شب در سراسر ایران بسیاری از مردم سر به هوا شدند تا تصویر "آقا" را در ماه ببینند. هنوز هم هیچکس نمی داند کدام سیستم خبررسانی با آن سرعت شایعه تصویر آیت اله خمینی در ماه را در آن حد از گستردگی پخش نمود. اما ذوق زدگی بسیاری از ایرانیان از ماه نشینی "آقا" را کسی نمی توانست توصیف نماید. سهم ایرانیان از "ماه آقا دار"، ذوق زدگی بود و سهم شایعه سازان اصلی، سواری بر گرده ساده اندیشی مردم

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

آن روز نه فیس بوکی در کار بود نه سایر شبکه های اجتماعی مجازی، نقشی در آن تحمیق داشتند. اما شایعه سازان ، در آن مورد نیز به هدف خود رسیدند و سالها از ذوق زدگی های آنچنانی مردم بهره مند شدند. سی و شش سال پس از آن فریب خوردگی پرهزینه ، این بار عده ای که ظاهراً هیچ نسبتی با آن فریب کاران ندارند پیشرفته ترین وسایل ارتباط جمعی شامل رسانه های مجازی را به خدمت گرفته اند تا " آقا" ی دیگری را " ماه نشین " کنند و از این راه به مقصود خویش برسند. این بار اما چهره سازی به صورت آشکار انچام می شود و عاملان آن به کار خویش مباهات می کنند.عده ای روشنفکر، اصلاح طلب و مدعی مبارزه با خرافه و استبداد ، در حال چهره سازی از کسی هستند که روابط پیچیده و غیر صادقانه در فضای سیاسی ایران ، چهره واقعی او را مخفی نگه داشته است. بله دکتر محمد جواد ظریف را می گویم و البته به دنبال مذمت او هم نیستم.

او نیز مانند رئیس ظاهری خود- حسن روحانی - وسایر دست اندرکاران نظام اسلامی ، چاره ای ندارد جز آنکه نهایتاً مجری اراده تنها تصمیم گیر نظام باشد که گاه این تصمیمات بر آمده از شهوات سیاسی دیکتاتور ایران است و گاه ناشی از فشارهای داخلی و خارجی. البته مزیت نسبی ظریف در مقایسه با کسانی که قبل از اوبر صندلی وزارت خارجه تکیه زدند آنست که در فضایی آماده تر، واقعیت های دنیا و جایگاه حقیقی جمهوری اسلامی را برای ارباب حکومت بازگو می کند.او از شانس بزرگتری هم برخوردار است. بلوکه شدن میلیاردها دلار از پول نفت و رسیدن دست رهبر به ته جیب گشاد، چشم او را بر بسیاری از واقعیت ها گشوده است. کسانی هم که در سالهای گذشته ، همواره به بسته نگه داشتن چشم رهبر و تصمیم گیری های نابخردانه او کمک می کردند امروز کف گیرهایی به دست دارند که صدای خوردن آن به ته دیگ ، در سراسر جهان طنین انداز است. آنها هم مانند ارباب مستبد خود چاره ای ندارند جز قبول واقعیت های سیاسی و اقتصادی.

اجازه دهید به دو سال قبل بازگردیم. در آستانه انتخابات سال نود و دو ، دیگ به ته رسیده برادران قاچاقجی سپاه و جیب خالی رهبر ، شرایطی را به آنان تحمیل نمود تا کنار گذاشتن شعارهای " تحریم پسندی " و پایان دادن به درشت گویی های هزینه ساز را بپذیرند. در واقع ، مجموعه شرایط اقتصادی و سیاسی ، رهبر را وادار ساخت تا به تغییر دکوراسیون حکومت خود تن دهد. او سودای ریاست جمهوری حلقه به گوشانی همچون حداد عادل و ولایتی را در سرداشت . اما چند ماه قبل از تعیین رئیس جدید دولت جمهوری اسلامی، نمایندگان او که به ملاقات های محرمانه اما سرنوشت ساز با مقامات امریکایی رفته بودند برای او خبر آوردند که احمدی نژاد یک حرف کاملا دقیق در دوره ریاست هشت ساله خود زده و حقیقتاً " آن ممه را لولو برده است ". پیام صریحی که خامنه ای از ملاقات محرمانه مشاورانش با اربابان امریکایی دریافت کرد او را ناچار ساخت که حد اقل برای یک دوره چهار ساله ، دندان روی جگر بگذارد و روی کار آمدن دولتی را بپذیرد که طرف های خارجی برای حل و فصل موضوع هسته ای به آن اعتماد داشتند. .این اعتماد تنها با بازگشت تیم هسته ای دولت خاتمی محقق می گشت و شاید بهترین تضمین برای طرف های خارجی، آن بود که ریاست دولت به رئیس تیم هسته ای خاتمی سپرده شود. در واقع از نگاه خامنه ای ، " دولت روحانی روی کار آمد تا تنگناهای سیاسی و اقتصادی ایجاد شده برای رهبردر اثر تحریم های نفتی را برکنار کند " نه آنکه " چون دولت روحانی روی کار آمد مقدمات رفع تحریم ها فراهم شد".

اما عده ای عامدانه و گروهی به خاطر خشنودی ناشی از کاهش نگرانی های ملت ایران، توافق هسته ای را یک موفقیت بزرگ معرفی می کنند که تنها عامل آن، تسلط یک تیم متبحر بر دستگاه دیپلماسی در دولت تدبیر و امید است. تردید ندارم هر آنچه حتی اندکی ملت ایران را خشنود یا از نگرانی های آنان بکاهد هر فرد منصف و میهن پرستی را خوشحال می سازد. اما خوشحالی ناشی از کاهش فشار بر مردم یک بحث است و و تبلیغات دروغین پیرامون مذاکرات هسته ای و نتایج آن ،بحثی دیگر.

کسانی که پس از سی و شش سال، بار دیگر چهره ای را بر ماه نشانده و بلکه آن را تا حد خورشید و ماه تکریم می کنند باید به این پرسش پاسخ دهند که "آیا این توافق، تنها ناشی از سیاست ورزی دولت روحانی است یا عاملی خارج از اراده رهبر، او را وادار به اتخاذ تصمیمی کرد که در ایران ، نام «نرمش قهرمانانه » گرفت؟ " انکار نمی کنم که با روی کار آمدن روحانی ، چهره جمهوری اسلامی در عرصه بین المللی تا حدودی ترمیم شد و زبان دیپلماتیک او و همکارانش ، کار را برای طرف های خارجی که به دنبال مصالحه از پیش طراحی شده با جمهوری اسلامی بودند آسان تر کرد. زیرا پس از سالها تبلیغات منفی ، نزدیک شدن دولت های غربی به جمهوری اسلامی ، بدون توجیه افکار عمومی و رسانه ها در آن کشورها به آسانی محقق نمی گشت و هنر دولت روحانی همین بود. این نکته، قبل از کشف توسط حامیان فعلی روحانی ، به وسیله رهبر درک شده بود. این، سهم واقعی دولت روحانی از توافق اخیر است که البته سهم ارزشمندی است .اما آنچه اکنون انجام می شود قدردانی متناسب با این سهم نیست ، بلکه بت سازی از وزیر خارجه ای است که در خصوص روابط او با رهبر و نقشی که بر اساس سناریوی رهبر ایفا می کند تردید های اساسی وجود دارد.

محمد جواد ظریف از ابتدای انتصاب به عنوان وزیر امور خارجه، هدایت مذاکرات هسته ای را به عهده گرفت و حدود یک و نیم سال از اعتماد کامل روحانی برخوردار بود. اما اخیراً حسین فریدون به جمع مذاکره کنندگان پیوست که نمی تواند موضوعی تفننی یا اتفاقی باشد. حسین فریدون را سالهاست که می شناسم. اوهمانند برادرش ، تیز هوش و رند است. اما یقیناً هنر ویژه ای در مذاکرات هسته ای ندارد تا پیوستن او به تیم با هدف افزایش توان تیم مذاکره کننده ایرانی ، صورت گرفته باشد.ضمن آنکه حضور او در تیمی که یک سال و نیم در گیر مذاکره بوده ، قطعاً سؤالاتی در داخل و خارج کشور ایجاد نموده است. بر این باورم و نشانه هایی برای ان باور دارم که اقدام ناگهانی روحانی در اعزام برادرش برای حضور در متن مذاکرات، مرتبط با کاهش اعتماد او به وفاداری ظریف می باشد که این کاهش اعتماد، ناشی از نزدیکی غیر متعارف ظریف به رهبر است. در واقع روحانی به شدت نگران مبتلا شدن به سرنوشت احمدی نژاد است.

احمدی نژاد درسال دوم از دوره اول ریاست جمهوری، با کنار گذاشتن علی لاریجانی، هدایت مذاکرات هسته ای را به سعید جلیلی سپرد و به مدت پنج سال به شدت از او حمایت کرد. اما جلیلی علیرغم کندذهنی سیاسی، به این نکته پی برد که باید به رهبر نزدیک و نزدیک تر شود تا آینده سیاسی برای او متصور باشد.همین درک، روابط احمدی نژاد- جلیلی را به جایی رساند که احمدی نژاد در نیمه دوم از دومین دوره ریاست جمهوری، رسماً بی خبری خود از روند مذاکرات هسته ای را اعلام کرد. روحانی البته می دانست که دوره مذاکرات هسته ای در دولت او چندان طولانی نخواهد بود اما در عین حال این نگرانی برای او وجود داشت که حواشی مهم تر از متن مذاکرات از جمله تنظیم روابط آتی جمهوری اسلامی با امریکا و برخی قدرت های مؤثر و مجامع بین المللی ،دور از چشم رئیس دولت و نه بر اساس تفاهم اولیه رهبر و رئیس جمهور بلکه تنها مطابق با خواسته ای زیاده خواهانه خامنه ای پیش برود. لذا برای دفع خطر احتمالی و تهدید ضمنی ظریف، نزدیک ترین فرد به خود را به صورت ناگهانی در ترکیب تیم هسته ای قرار داد تا امتیازات ناشی از مهم ترین حادثه دوره ریاست جمهوری خود را به یکباره به رهبر نبازد.

در میانه این تردیدها ، مشمئز کننده ترین رفتار از برخی افراد مشاهده می شود که بارها تملق گویی های اطرافیان رهبر را محکوم کرده اند اما اکنون که نوبت به خودشان رسیده ، ظریف را به عرش اعلا برده ، او را مصدق دوران می نامند که باید به احترام او، تمام قد ایستاد. آنها ادعا می کنند دیپلماسی ظریف ، میان دو متحد همبشگی یعنی امریکا و اسرائیل اختلاف انداخته و برای اثبات ادعای خود، به روابط سرد اوباما و نتانیاهو اشاره می کنند. در حالی که اختلافات این دو، ماهها قبل از روی کار آمدن روحانی در ایران آشکار شده بود.ادعاهای اینچنینی در خصوص توانمندی دیپلماتیک ظریف یا طرح شعارهای متملقانه و در عین حال سبک در خصوص او، شباهت بسیار به افراط گرایی های عوامانه نسبت به ایت اله خمینی دارد که تا حد دیدن او در ماه ، پیش رفت و متأسفانه اکنون در مقیاسی به مراتب وسیع تر و با به کارگیری جدید ترین رسانه های حقیقی و مجازی ، تعقیب می شود. عده ای از اصلاح طلبان در جلسات خصوصی خود از آماده سازی فضا برای رساندن ظریف به ریاست جمهوری سخن می گویند و تملقات مشمئز کننده خود نسبت به ظریف را با این بهانه توجیه می نمایند.در حالی که به خوبی می دانند ظریف، ضعیف تر از آنست که بتواند در برابر گرگ های رها شده توسط رهبر بایستد و حتی از جزئی ترین حقوق مردم که در داخل کشور تضییع می شود دفاع نماید. پس به نظر می رسد بازی جدید مبتنی بر سناریویی است که رهبر و هر یک از مشتاقان حکومت در جناح های مختلف ، بهره ای از آن دارند.

سی وشش سال قبل، دیدن آقا در ماه به نفع همه کسانی بود که گرفتن سهمی از حکومت اسلامی را انتظار می کشیدند و تقدیس چهره رهبر، به آنها در این راه کمک می کرد." آقا" ی ماه نشین جدید نیز ظاهراً انتحاب مشترک همه کسانی است که امکان سهم گیری از حکومت را دارند.خامنه ای نیازمند در آستین داشتن نامزدهایی است که می توان در روز مبادا آنها را به میدان آورد و عده ای را با ظاهر یا شعارهای آنها فریب داد. در سر دیگر ماجرا هم کسانی قرار دارند که کاندیدای مطلوب برای آنها نه یک شخصیت توانمند برای ایستادگی در برابر زیاده خواهان ، دزدان بیت المال و رانت خواران سیری ناپذیر بلکه فردی است که سهم آنان درحکومت را مدنظر داشته باشد و در عین حال ، رهبر و جیره خوارانش از روی کار آمدن او احساس نگرانی نکنند. در این میان ، سهم ملت ایران هم چیزی بیش از دستاورد آنها از " ماه نشینی آقای اول " نخواهد بود.