فعالیت امپراطوری فرهنگی "رهبر" در بریتانیا

حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی تفاهم‌نامه‌ای را با مرکز مطالعات ایرانی در لندن امضاء کرده است که به موجب آن رمان‌ها، داستان‌ها و اشعار تبلیغی اسلامی‌نویسان در زمینه ادبیات جنگ به زبان انگلیسی ترجمه و در بریتانیا منتشر می‌شوند. بر اساس این تفاهم‌نامه که پنج سال اعتبار دارد اما قابل تمدید است قرار است مرکز مطالعات ایرانی در لندن شب‌های شعر و آواز هم برگزار کند.

محمد تنگستانی ـ رادیو زمانه ـ مدیریت مرکز مطالعات ایرانی در لندن را سلمان صفوی، معروف به «قهرمان صفوی» برادر یحیی رحیم صفوی، فرمانده پیشین سپاه پاسداران و دستیار و مشاور کنونی رهبر جمهوری اسلامی در امور مربوط به نیروهای مسلح به عهده دارد.

مسجد آیت‌الله خامنه‌ای در حوزه هنری در محل مصادره شده حظیره‌القدس

مرکز مطالعات ایرانی یک تشکیلات موازی با سفارت جمهوری اسلامی در بریتانیاست و در زمان دولت احمدی‌نژاد، هنگامی که روابط ایران و بریتانیا به تیرگی گراییده بود، به فعالیت گسترده‌اش در انگلستان ادامه می‌داد. این مرکز در سال‌های گذشته موفق شده در شهرهای مختلف بریتانیا مراکز اسلامی متعدد تأسیس کند.

با سلمان صفوی، مدیر مرکز مطالعات ایرانی در لندن تماس گرفتیم. او درباره تفاهم‌نامه با حوزه هنری گفت: «من باید اول با ایران تماس بگیرم و مشورت کنم، ببینم آن‌ها چه می‌گویند: من می‌توانم مصاحبه کنم در این مورد با رادیوی خارجی؟ اما در هر حال ما یک مرکز مستقل از دولت جمهوری اسلامی هستیم و تفاهم‌نامه با حوزه هنری هم یک ماهیت فرهنگی – هنری دارد.»

مرکز مطالعات ایرانی که در سال ۱۳۸۲ تأسیس شده خود را به عنوان یک «آکادمی» برای «گفت‌‌وگوهای فلسفی» بین ایران و جهان غرب معرفی می‌کند، اما هیچگونه شأن دانشگاهی ندارد. از «مطالعات» صورت گرفته توسط آن در هیچ نشریه آکادمیک خبری نیست.

از بیت رهبری تا افشاگری ویکی‌لیکس

علیرضا نوری‌زاده، نویسنده و کارشناس مسائل سیاسی ایران می‌گوید: «تشکیلات سلمان صفوی در لندن یک دستگاه دولتی نیست. اما فعالیت‌های او نیز دور از سیاست‌های نظام نیست. او با مراکز پژوهشی در حوزه‌های علمیه و دانشگاه بین‌المللی “امام خمینی” و دانشگاه آزاد ارتباط دارد. او در جامعه دانشگاهی بریتانیا، به ویژه در زمینه شرق‌شناسی و ایران‌شناسی دارای اعتبار است. خوب سخن می‌گوید، بر انگلیسی تسلط دارد و با عربی هم آشناست.»

سلمان صفوی، یکی از بنیانگذاران سپاه پاسداران در اصفهان در سال‌های نخست انقلاب بود. او در انتخابات مجلس هشتم از حمایت حزب اعتماد ملی برخوردار بود و در همان حال به گفته علیرضا نوری‌زاده مدتی مسئولیت هدایت سایت آیت‌الله خامنه‌ای را به عهده داشت و همچنین ارتباط بیت رهبر با نقاط دیگر جهان را برقرار می‌کرد. او تحصیلات حوزوی دارد و گاهی به اقتضای زمان و مکان لباس روحانی به تن می‌کند. سندی که ویکی‌لیکس از یک جلسه محرمانه با شرکت سلمان صفوی و تنی‌چند از مقامات غربی در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۹ در لندن منتشر کرد، در آن زمان بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای داشت.
گسترش حوزه هنری به خارج از مرزهای ایران

تفاهم‌نامه حوزه هنری با مرکز مطالعات ایرانی در لندن برای ترجمه و عرضه آثار اسلامی‌نویسان در بریتانیا، دوشنبه، ۹ شهریور ماه امضاء شده است. حوزه هنری با در اختیار داشتن نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، و با برخورداری از حمایت‌های بی‌دریغ وزارت آموزش و پرورش و وزارت ارشاد اسلامی، آثار تبلیغی اسلامی‌نویسان را در سطح کشور و در مدارس توزیع می‌کند. اکنون پس از سفر فلیپ هاموند، وزیر خارجه بریتانیا به تهران و بازگشایی سفارت انگلستان در ایران، تفاهم‌نامه حوزه هنری و مرکز مطالعات ایرانی در لندن، دو تشکیلات عظیم زیر نظر رهبری را به هم نزدیک می‌کند. آیا حوزه هنری موفق شده است امپراطوری خود را به خارج از ایران بسط دهد؟

عبدالجبار کاکایی، شاعر و نویسنده در گفت‌و‌گو با رادیو زمانه می‌گوید: «من حوزه هنری را نماینده ادبیات انقلابی ایران نمی‌دانم. حوزه هنری یکی از پایگاه‌هایی‌ست که در زمینه ادبیات انقلابی انجام وظیفه می‌کند، اما ادبیات انقلابی فرا‌تر از حوزه هنری‌ست. از سال ۶۷ – ۶۸ که برخی از نویسندگان و شاعران انقلابی از حوزه هنری بیرون آمدند، حوزه نمایندگی شعر و ادبیات انقلاب را از دست داد. از آن زمان حوزه روز به‌ روز کوچک‌تر و شعر و ادبیات انقلابی بزرگ‌تر شد.»

عبدالجبار کاکایی با این سخنان در واقع به دگرگونی ماهوی حوزه هنری پس از پایان جنگ اشاره می‌کند: در زمانی که محمد‌علی زم ریاست حوزه هنری را به عهده داشت، از ویژگی‌های یک شرکت خصوصی با بازدهی مالی برخوردار بود، اما به تدریج، در زمان ریاست بنیانیان و مومنی شریف به یک وزارتخانه در سایه تبدیل شده است که در موازات با وزارت ارشاد در جهت اجرایی کردن خواسته‌های فرهنگی رهبر جمهوری اسلامی فعالیت می‌کند.

با این‌حال آیا می‌توان اصولاً از اسلامی‌نویسی یا «ادبیات انقلاب» به عنوان یک سبک مستقل در ادبیات معاصر ایران سخن گفت؟ فعالیت‌های حوزه هنری چه سودی برای ادبیات ایران دارد؟

قاضی ربیحاوی، از نویسندگان و نمایشنامه‌نویسان سرشناس ایران در گفت‌و گو با رادیو زمانه پاسخ می‌دهد: «ادبیات دفاع مقدس یا ادبیات اسلامی وصله‌هایی‌ست که به ادبیات می‌چسبانند، بدون آنکه ضرورت یا کاربرد داشته باشد. آنچه که جمهوری اسلامی به نام ادبیات دفاع مقدس یا ادبیات انقلابی به مردم تحمیل می‌کند، ربطی به ادبیات معاصر ایران ندارد. نویسندگانی که حقوق می‌گیرند یا گمان می‌کنند برای عقیده‌شان قلم می‌زنند، شعارهایی را تکرار می‌کنند و از تکنیک‌های رایج در داستان‌نویسی هم گاهی استفاده می‌کنند.»

حوزه هنری سال ۱۳۵۷ با نام «کانون نهضت فرهنگی اسلامی» تأسیس شد و پس از چند ماه به «حوزه اندیشه و هنر اسلامی» تغییر نام یافت و در ابتدای دهه ۱۳۶۰ به «سازمان تبلیغات اسلامی» پیوست. افزون بر ده‌ها سالن سینمایی، دانشگاه سوره، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، انتشارات سوره مهر، هفته‌نامه مهر، و ماهنامه سوره وابسته به حوزه هنری هستند. تفاهم‌نامه بین مهم‌ترین امپراطوری فرهنگی «رهبر» با مرکز شبه‌فلسفی اما متمول او در لندن، این امکان را برای حوزه هنری فراهم می‌آورد که عده‌ای از اسلامی‌نویسان که آثارشان در ایران فروش نمی‌رود، از حق‌الزحمه‌ای برخوردار شوند و در پوشش ترجمه به زبان انگلیسی، زمینه‌ جداگانه‌ای برای تبلیغ این آثار در رسانه‌ها و خبرگزاری‌های داخل ایران فراهم آید.