موضع‌گیری دوگانه ترکیه در مناقشه عربستان و ایران

• اردوغان در تنش عربستان و ایران رسما موضعگیری کرد. او گفت به "اعدام‌های انجام شده در عربستان از زاویه مذهب نگاه نمی‌كند" و این "مسئله داخلی" عربستان سعودی است. داوداوغلو پیشتر لحن ملایم‌تری در قبال ایران به کار برده بود.

دویچه وله ـ خبرگزاری نیمه رسمی آناتولی ترکیه روز چهارشنبه (۶ ژانویه/ ۱۶ دی) گزارش داد که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه "به آتش کشیدن سفارت عربستان سعودی در ایران را از نظر قوانین بین‌المللی غیرقابل قبول" دانست. آناتولی از قول اردوغان می‌نویسد: «در عربستان سعودی نهادهایی وجود دارند که حکم اعدام صادر می‌کنند، همان‌گونه که در ایران و آمریکا نیز وجود دارد.»

رئیس جمهور ترکیه در سخنرانی خود که در هجدهمین مجمع مختاران (کدخدایان) ترکیه در کاخ ریاست جمهوری در آنکارا انجام گرفت، تاکید کرد که به اعدام‌های انجام شده در عربستان از زاویه مذهب نگاه نمی‌كند.

موضعگیری اردوغان یک روز پس از آن انجام گرفت که احمد داوود اوغلو، نخست وزیر ترکیه، ایران و عربستان را به خویشتن‌داری دعوت کرد و از هر دو کشور خواست تنش پیش آمده را از راه‌های دیپلماتیک حل و فصل کنند. داوداوغلو همچنین به ایران وعربستان پیشنهاد میانجی‌گری داد.

جانبداری ترکیه از عربستان چه پیامدی دارد؟

عارف کسگین پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه در گفت‌وگو با دویچه‌وله میگوید در مناقشه بین ایران و عربستان کشور ترکیه بی‌طرف است چرا که موضعگیری جانب‌دارانه برای سیاست خارجی ترکیه تبعات منفی خواهد داشت. کسگین تاکید می‌کند، طرفداری ترکیه از عربستان می‌تواند روابط ترکیه با شیعیان در منطقه و حتی در داخل این کشور را تیره‌تر کند.

به نظر کسگین، از طرفی جانبداری ترکیه از عربستان می‌تواند بحران منطقه را نیز تشدید کرده و در بحران‌های عراق، سوریه، یمن و لبنان تاثیر بگذارد. به همین خاطر است که ترکیه سیاستی محتاطانه اتخاذ کرده است.

به گفته کسگین سیاست منطقه‌ای ترکیه در بسیاری جهات با عربستان در یک راستا نبوده و هماهنگ نیست. مثلا در رابطه با مسئله مصر و پشتیبانی از اخوان‌المسلمین، ترکیه با عربستان اختلاف دارد؛ عربستان از عبدالفتاح السیسی حمایت می‌کند ولی ترکیه از اخوان المسلمین.

دوگانگی سیاست ترکیه در قبال ایران

به نظر این کارشناس در سیاست خارجی ترکیه نسبت به ایران نوعی "دوگانگی" دیده میشود. وی در این باره چنین توضیح میدهد: «از یک طرف وزارت امور خارجه و نخست وزیر ترکیه در ارتباط با ایران لحنی ملایم بکار می‌برند. اما لحن اردوغان با این رویه متفاوت است. اردوغان از ایرانی‌ها ناراضی است.»

کسگین می‌گوید: «صحبت‌های اردوغان در باره ایران بیشتر جنبه شخصی دارد چونکه او از چاپ عکس‌های خانواده خود در رسانه‌های ایران ناراضی است و به لحاظ سیاسی نیز ایران را عامل اصلی شکست سیاست خارجی خود در سوریه می‌داند.»

کارشناس مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه در ادامه تصریح می‌کند: «عربستان سعودی انتظار داشت که ترکیه آشکارا و قاطع از این کشور در مقابل ایران حمایت بکند. اما این کشور نه سفیر خود را فراخواند و نه حتی اعتراضی رسمی به ایران کرد. به نظر من در تنش بین عربستان و ایران نظر وزارت خارجه و نخست وزیر داوود اوغلو نظر رسمی ترکیه به حساب می‌آید.»

حسن هاشمیان، کارشناس کشورهای عربی نیز به دویچه وله میگوید: «اردوغان تمایلی ندارد که سیاست اقتصادی کشورش با ایران را تغییر دهد اگرچه سیاست منطقه‌ای این کشور با ایران بحرانی است.»

به نظر هاشمیان در سیاست خارجی ترکیه نسبت به ایران "دوگانگی" وجود ندارد. این کارشناس تاکید میکند اختلاف ایران و عربستان پیامدهای مستقیمی برای ترکیه دارد. هرچه تنش بین عربستان و ایران بیشتر شود حل بحران سوریه نیز به تعویق می‌افتد.

هر دو کارشناسی که با دویچه وله صحبت کردند بر روی یک مسئله اتفاق نظر داشتند و آن اینکه به رغم انتقادهای اردوغان از ایران مناسبات اقتصادی ترکیه با ایران از رونق نخواهد افتاد.