شرایط کاندیداتوری در ایران و هفت کشور دیگر

عصر ایران ـ در کشورهای مختلف جهان، مردم برای رسیدن به کرسی‌های مجلس باید دارای شرایطی باشند که قانون برای آنها مشخص کرده‌ است.

این قاعده در ایران هم وجود دارد و شورای نگهبان وظیفه بررسی این ویژگی‌ها را عهده‌دار است.

به استناد ماده ۲۸ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، انتخاب‌شوندگان هنگام ثبت‌نام باید دارای شرایط زیر باشند:

۱- اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران
۲- تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران
۳- ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه
۴- داشتن مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا معادل آن
۵- نداشتن سوء شهرت در حوزه انتخابیه
۶- سلامت جسمی در حد برخورداری از نعمت بینایی، شنوایی و گویایی
۷- حداقل سن سی سال تمام و حداکثر هفتاد و پنج سال تمام

تبصره ۱- داوطلبان نمایندگی اقلیت‌های دینی مصرح در قانون اساسی از التزام عملی به اسلام، مذکور در بند (۱) مستثنی بوده و باید در دین خود ثابت‌العقیده باشند.

تبصره ۳- هر دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی معادل یک مقطع تحصیلی فقط برای شرکت در انتخابات محسوب می‌شود.

بر همین اساس به سراغ ۶ کشور آمریکایی، اروپایی، آفریقایی و آسیایی رفتیم تا روند نامزد شدن شهروندان این کشورها در انتخابات را بررسی کنیم.

انگلستان

بر اساس قانون نمایندگی مصوب ۱۹۸۵ کسانی که داوطلب عضویت در مجلس عوام هستند باید جهت ثبت‌نام یک ودیعه به مبلغ ۵۰۰ پوند بسپارند. چنانچه داوطلب بتواند پنج درصد آرا را بدست آورد این ودیعه به وی مسترد خواهد شد؛ در غیر اینصورت سپرده را از دست خواهد داد.

برای سپردن ودیعه محاسن و معایبی ذکر شده است، از آن جمله ممانعت از ورود افراد سبکسر و غیرجدی را از محاسن آن می دانند و برخی نیز آن را مانعی برای احزاب سیاسی جدید که خواهان شرکت در جداول سیاسی هستند تلقی می‌کنند.

علاوه بر سپردن ودیعه داوطلب باید ۱۰ نفر از کسانی که حق رأی دارند فرم ثبت‌نام داوطلب را امضا کنند؛ بعلاوه کاندیدا باید یک فرم را که مصدق و تأییدکننده رضایت وی برای ثبت‌نام باشد، تکمیل کنند.

شرط اصلی عبارت است از دارا بودن تابعیت بریتانیایی یا ایرلندی یا سرزمین‌های مشترک‌المنافع. همچنین افرادی که بالای ۲۱ سال سن دارند می‌توانند کاندیدا شوند.

افراد ذیل نمی‌توانند کاندیدای نمایندگی مجلس عوام شوند:

۱- بیماران روحی و روانی
۲- اعضای مجلس لردها
۳- روحانیون کلیساهای انگلیس و ایرلند که توسط اسقف‌ها تعیین شده باشند، کشیش‌های کلیساهای اسکاتلند و همچنین روحانیون کاتولیک رومن.
۴- بدهکاران ورشکسته تا پنج سال پس از تصفیه، مگر اینکه در جریان تصفیه مشخص شود که ورشکستگی به دلیل رفتار سوء شخص ورشکسته نبوده است.
۵- افرادی که به خاطر ارتکاب جرایم انتخاباتی (رویه‌های فاسد و غیرقانونی) محکوم شده‌اند.
۶- افرادی که به جرم خیانت محکوم شده‌اند مادامی که دوره محکومیت خود را نگذرانده باشند یا مورد عفو قرار نگرفته باشند.
۷- افرادی که به خاطر ارتکاب جرم به بیش از یکسال زندان محکوم شده باشند.
۸- افرادی که به موجب قانون مجلس عوام مصوب ۱۹۷۵ به دلیل شاغل بودن در مشاغل خاص محروم شده‌اند. عمده این افراد عبارتند از: قضات تمام‌وقت، کارمندان اعضای دائمی ارتش، اعضای پلیس (به استثنای پلیس‌های ویژه نظیر پلیس راه‌آهن)، افرادی که در مجالس قانونگذاری کشورهای خارجی عضویت دارند، مقاطعه‌کاران و کارپردازان دولتی و ماموران اجرایی دادگاه‌ها.

آمریکا

برای نامزدی در مجلس نمایندگان آمریکا داشتن ۲۵ سال سن، تابعیت هفت سال آمریکا و اقامت در ایالت مربوطه لازم است.

بخش ۲ بند ۲ اصل ۱ قانون اساسی آمریکا: «هیچکس تا زمانی که سن ۲۵ سالگی نرسد و هفت سال تبعه ایالات متحد نباشد و در زمان انتخابات مقیم ایالتی که از آنجا انتخاب می‌گردد، نباشد، نمی‌تواند نماینده (مجلس) شود.»

شرایط نامزدی در مجلس سنا نیز داشتن ۳۰ سال سن، تابعیت آمریکا از ۹ سال قبل و سابقه سکونت درحوزه انتخابیه مربوطه است.

فرانسه

داوطلبین نمایندگی مجلس ملی نیز باید قبل از شروع انتخابات، مبلغ ۱۰ هزار فرانک به عنوان ضمانت بپردازند تا بتوانند در مبارزه انتخاباتی شرکت کنند.

در صورتی که داوطلب در دور اول یا دور دوم کمتر از پنج درصد آرای کسانی که اسامی‌شان در لیست انتخاباتی ثبت شده، کسب کند مبلغ مذکور به وی مسترد نخواهد شد. ۳۷ سن رأی‌دهندگان ۱۸ سال تمام است. کاندیدا هم باید ۳۳ سال تمام داشته باشد. اتباع خارجی با کسب تابعیت فرانسه بعد از پنج سال تابعیت می‌توانند رأی بدهند و پس از ۱۰ سال تابعیت می‌توانند کاندیدا شوند.

آلمان

واجدین شرایط برای کاندیداتوری نمایندگی مجلس شامل کلیه افرادی است که تبعه آلمان برای حداقل یکسال بوده و حداقل ۱۸ سال تمام سن داشته باشند و براساس مقررات و قوانین خاص مصوب در این کشور سلب صلاحیت نشده باشند.

کاندیداها ممکن است بوسیله احزاب سیاسی و افرادی که حق شرکت در انتخابات را دارند معرفی شوند. افرادی که عضو حزب نیستند می‌توانند تنها برای انتخابات در یک حوزه انتخابیه کاندیدا شوند؛ به عبارت دیگر آنها نمی‌توانند در فهرست Landها (یا ناحیه‌ها یا سرزمین‌ها) قرار بگیرند. تنها احزاب از چنین حقی برخورده‌اند، در عمل تنها احزاب هستند که کاندیداها را در انتخابات فدرال و ایالتی معرفی می‌کنند.

نامزدهایی از حوزه انتخابیه که عضو حزب نیستند باید از حمایت حداقل ۲۰۰ نفر که حق شرکت در انتخابات در آن حوزه انتخابیه را دارند برخوردار باشند و این افراد باید کاندیداتوری نامزدها را امضا کنند. این امر در خصوص احزابی که در پارلمان نماینده ندارند نیز صدق می‌کند. به منظور پذیرش فهرست Landها این احزاب باید از سوی بیش از ۲۰۰۰ نفر افراد واجد شرایط شرکت در انتخابات در ایالت متبوع تایید شوند. حوزه انتخابیه حزب و فهرست کاندیداها از طریق رأی‌گیری مخفی و بوسیله اعضا یا نمایندگان انتخاب شده از سوی اعضا برگزیده می‌شوند.

آفریقای جنوبی

جمهوری آفریقای جنوبی کشوری در جنوب آفریقا و در سواحل دو اقیانوس اطلس و هند است. این کشور سه پایتخت متفاوت دارد. قوهٔ مجریه در پرتوریا، پارلمان در کیپ تاون و قوهٔ قضائیه در بلوم فونتین مستقر است. پرجمعیت‌ترین شهر آن نیز ژوهانسبورگ است.

شرایط انتخاب شوندگان: ۱۸ سال سن، شهروند آفریقای جنوبی، اقامت در حوزه انتخابیه‌ای که از آنجا کاندیدا شده است.

اردن

اردن یک کشور پادشاهی است که در کرانه خاوری رود اردن واقع شده‌است. جمعیت این کشور ۶٫۵ میلیون نفر است و ۹۸ درصد مردم آن عرب هستند. نوع فرمانروایی آن پادشاهی مشروطه و پادشاه کنونی آن ملک عبدالله دوم است.

قانون انتخابات اردن در سال ۱۹۸۶ وضع و آخرین‌بار در سال ۱۹۹۳ اصلاح شده است. ۲۰۰ حوزه انتخاباتی چند عضوی دارد.

شرایط رأی‌دهندگان: شهروند اردنی، ۱۸ سال سن، اقامت روزانه در حوزه انتخابیه.

ترکیه

در جمهوری ترکیه نامزدان انتخابات مجلس ملی ترکیه باید دارای شروط زیر باشند:

۱- تابعیت جمهوری ترکیه
۲- حداقل ۲۵ سال سن داشته باشد
۳- سواد خواندن و نوشتن - حداقل دوره ابتدایی را به پایان برده باشد
۴- خدمت سربازی رفته باشد - برای مردان
۵- (طبق حکم دادگاه) از خدمات عمومی منفصل نشده باشد
۶- به استثنای محکومیت بابت جرایم غیرعمدی (مانند تصادفات رانندگی منجر به جرح یا مرگ)، در جرایم عمدی محکومیت بیش از یک سال زندان نداشته باشد
۷- اسرار دولتی را فاش نکرده باشد
۸- سابقه رسوایی شرم‌آور نداشته باشد
۹- در جرایم «ایدئولوژیک» و «آنارشیک» مشارکت نداشته باشد
۱۰- مقاماتی که منصب دولتی دارند باید پیش از نامزدی در مجلس از مناصب خود استعفا دهند

افرادی که شروط ۱۰ گانه فوق را دارند برای نامزدی در انتخابات دو گزینه دارند: یا از طریق احزاب وارد رقابت‌ها شوند یا به صورت مستقل از حوزه‌های انتخابیه خود نامزد شوند.