شطرنج انتخابات: نه به "مثلث جیم"، محمد برقعی

نظام جمهوری اسلامی ایران برای مشروعیت خود به شرکت مردم در انتخابات دل بسته، واز این بابت بر همسایگان فخر می‌فروشد، و آن را نشان ثبات خود به جهانیان اعلام می‌کند. عربستان و مصر و سوریه و اردن و کشورهای خلیج فارس را بهمین دلیل غیر مردمی می‌خواند. این امری است مبارک، زیرا هر اندازه از طریق شورای نگهبان و دیگر نهاد‌ها مانع یک انتخابات راستین بشود، بازهم باید به محدودیت‌های آن تن بدهد، و نمی‌تواند انتخابات را کاملا نفی کند، و یا سراسر تقلب و زور گویی کند. همین امر برای نیروهای مردمی فرصت‌های بسیاری فراهم آورده است. انتخاب آقای خاتمی یا روحانی، مبارزه جامعه مدنی با انحصار گرایانی مثل آقای مصباح یزدی است که اعلام می‌کنند دموکراسی و انتخابات غیر اسلامی است. تفاوت مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی با مجلس فرمایشی و کاملا مصنوعی زمان شاه، و بیشتر کشور‌های منطقه، در این است که بسیاری از مجلسیان به صدای بلند علیه جناح مقابل‌ها افشاگری می‌کنند و دائماً در حال جنگ علنی با همدیگر هستند.

بهر حال پذیرش بازی در میدان انتخابات، حکومت را ناگزیر از پیروی از قواعد و ملاحظاتی می‌کند که نظام‌هایی که در این میدان گام نمی‌گذارند، چنین سازش‌هایی را هم نمی‌کنند. تقلب در انتخابات سال ۸۸ چنان بر نظام گران تمام شد، که فریاد آیت الله خامنه‌ای را به آسمان رسانید، و مرتبا می‌گوید این اصحاب فتنه صدمه‌ای به اعتبار نظام زدند که هیچ گروهی نزده. حصر خانم رهنورد و اقایان موسوی و کروبی استخوانی شده در گلوی ایشان و یارانشان، که هر روز بیشتر گلوی قدرتشان را زخمی می‌کند و با گذشت زمان فریاد‌های دفاع از اینان رسا‌تر می‌شود. و اتهامات بی‌شرمانه آیت الله جنتی، که می‌گفت اصلاح طلبان صد‌ها میلیون، بلکه میلیارد‌ها دلار از آمریکا وعربستان گرفته بودند تا نظام را سرنگون کنند، مسخره‌تر و بی‌اعتبار‌تر شده است.

در این دوره نیز انتخابات مجلس شورا، و مجلس خبرگان، بلای جان اقتدارگرایان شده است. به ویژه که انتخاب مجلس خبرگان، که تا این دوره مورد توجه کسی نبود، از اهمیت بی‌سابقه‌ای برخور دار شده است. زیرا سرنوشت ولایت فقیه به آن بستگی پیدا کرده است. از این روی انتخابات به بازی شطرنجی بسیار چشمگیر و ماهرانه‌ای تبدیل شده است.. یک سوی بازی اقتدار گرایانی هستند که نیروهای نظامی و امنیتی و قوه قضائیه را در دست دارند، و سوی دیگر نیروهای مردمی، که در فرصت‌های مناسب نشان داده‌اند که قدرت جامعه مدنی چنان زیاد شده که بازی قدرت بدون حضور آنان ممکن نیست. اقتدار گرایان یا باید با اینان مصالحه کنند، یا تمام بازی را بر هم زنند. به مصر السیسی دیگری تبدیل شوند، و چهره استبدادی خود را بدون نقاب نشان دهند، که این خلاف تمام ادعاهای حکومت است.

بازی چنان آغاز شد که آقای خامنه‌ای خواستار انتخاباتی پر شور، با شرکت هرچه وسع‌تر مردم شد. سوی دیگر این بازی هم فرصت را مغتنم شمرده و در حد بسیار وسیعی در انتخابات شرکت کرد، تا جایی که بیش از سیزده هزار نفر نامزد انتخابات شدند. یاران آقای خامنه‌ای که در برابر این بازی خوب نگران شده بودند، شروع به تهدید و جو سازی کردند. شورای نگهبان شمشیرش را در آورده و گرد و خاک کرد، که زبان می‌برم، و هر نادرستی را حذف می‌کنم. اینکه گفته می‌شود، دامنه اختیارات ما رد صلاحیت آدم‌های نا‌صالح است، سخن اصحاب فتنه است. کار ما در حقیقت تعیین صلاحیت کاندیدا هست، و تشخیص آنکه چه کس باید وارد میدان شود.

در مقابل این حرکت رقیب مهره دیگری را به پیش راند، و آن بررسی صلاحیت کاندیدا‌های مجلس از سوی هیات اجرایی وزارت کشور بود. نهادی که بر طبق قانون برگزار کننده انتخابات، ومرجع معین شده در قانون است.

اقتدارگرایان ناگهان دیدند حریف حرکت بسیار تاکتیکی خطرناکی کرد، و صلاحیت بیش از یازده هزار کاندیدا راتایید کرد. مگر شمشیر شورای نگهبان تا چه حد می‌تواند سر بزند. از این پس مسئله تنها رد صلاحیت نامزد‌ها نیست، بلکه نفی صلاحیت وزارت کشور، نهادی که قانون معین کرده است، می‌باشد. لذا بر آن شد که بازی را بر هم زند و شمشیر را از رو ببندد، واعلام کند که کشتیبان را سیاستی دیگر افتاد ه است. فله‌ای هزاران نفر را حذف کرد، و پیه هر سرزنشی بر جان مالید.

اصلاح طلبان حرکتی دیگر کردند، و آن پیش راندن مهره اعتراض بود. گفتند طبق قانون خود شورای نگهبان باید دلیل رد صلاحیت نامزد‌ها اعلام شود. شورای نگهبان درمانده دست به حرکت انکار زد، که ما وقت نداریم که به چندین هزار اعتراض پاسخ دهیم. بعد هم بازی کهنه اتهام و هو و جنجال، که ما متوجه شده‌ایم پاره‌ای از کاندیدا‌ها جرمهایی چون زنای با محارم و فسادهای اخلاقی دارند. اما این ترفند کهنه و شناخته شده‌ای بودکه خریداری نداشت. لذا کیهان و نشریات مشابه فریاد بر داشتند که اصلاح طلبان دروغ می‌گویند، و با مبالغه در تعداد رد صلاحیت شدگانشان مظلوم نمایی می‌کنند. امامان جمعه و صدا وسیما این شلوغ بازی را ادامه دادند.

اما این حرکت، مثل حرکت رخ در صحنه شطرنج، چنان توانمند بود، که آیت الله خامنه‌ای خود شخصا مجبور شد وارد بازی شود، و سخنی را بگوید که در تاریخ بی‌سابقه است، و برای همیشه در کارنامه‌اش می‌ماند گفتند: «من گفتم مردم در انتخابات شرکت کنند و رای بدهند، نه آنکه انتخاب هم بشوند». برای توجیه این سخن بی‌معنی گفتند، هیچ نظامی اجازه نمی‌دهد مخالف و دشمن نظام انتخاب شود. اما این بهانه نا‌پسند و خامی بود. چگونه می‌توان نمایندگان کنونی مجلس، ونام آوران نظام، از جمله نوه آیت الله خمینی و اعضای سابق مجلس خبرگان را ضد انقلاب خواند. اگر در جنبش سبز چند نفر متهم شدند، این بار هزاران نفر در معرض این اتهام سنگین قرار گرفتند.

برای تقویت این حمله نه تنها پیاده‌هایی چون کیهان و امام جمعه‌ها بسیج شدند، بلکه همه مهره‌های اصلی نیز به میدان آمدند. از سران سپاه تا نمایندگان ویژه رهبری، تا سرانی از اصولگرایان. اما همه مهره‌های قوی رخ و اسب و فیل هم حریف را از پا نینداخت. حتی وزیر - آیت الله جنتی - هم شخصا وارد میدان شد. اما فشار چنان بود که شاه - آیت الله خامنه‌ای - که همیشه به قلعه ورای جناحی پناه می‌برد، مجبور شد شخصا خطر کرده و به میدان بیاید.

حال که اقتدار گرایان تمام مهره‌ها یشان را به میدان آورده بود، و حتی وسط شاه را هم درمعرض خطر قرار داده بود بهترین راه نجاتشان آن بود که حریف قهر کرده و از بازی بیرون برود، و با تحریم انتخابات میدان را یک سره در اختیار اقتدار گرایان بگذارد. در آن صورت نه وزارت کشور موی دماغ می‌شود، و نه نامزدهای رقیب چهار چشمی صحنه را مراقبت می‌کنند. چنین که بشود، حکومت به آسانی هر رقمی از مشارکت مردم را که مطلوب می‌داند اعلام می‌کند، و گناه هر نارسایی را هم به گردن تحریم کنندگان می‌اندازند.

پژوهش گسترده متیو فرانکل، برای موسسه بروکینگز پیرامون تحریم انتخابات در ۱۷۱ مورد در سه دهۀ اخیر، که تحت عنوان «تهدید بکن، ولی شرکت کن: چرا تحریم انتخابات، گزینۀ نادرستی است؟» منتشر شده، نشان می‌دهد که تقریبا در همه موارد به ضرر تحریم کننده‌ها تمام شده است. همه جا حاکمان خود را برنده اعلام کرده، و دیر یا زود کشورهای دیگر، بنا بر منافع و ملاحظات خود، نتیجه را پذیرفته‌اند. و با توجه به شرایط کنونی ایران، که هیچ نیروی جدی سیاسی داخلی و جهانی خواستار سرنگونی این نظام و ایجاد لیبی، سوریه و یا عراق دیگری نمی‌باشد، صدای تحریم کنندگان حتی به گوش خودشان هم نمی‌رسد، و در اوجش در چند تارنمای فارسی پخش می‌شود، آن هم در حاشیه خبر‌ها. در مجلس نهم آزموده شد که قهراصلاح طلبان با صندوق آرا، سبب شد که مرتجع‌ترین مجلس این نظام شکل بگیرد.

اما حریف که نشان داده قواعد بازی را خوب می‌شناسد، و بازیگر ماهری است، به جای تحریم حرکت سرنوشت ساز دیگری کرد. نه تنها لیست کاندیداهای خود را معرفی کرد، بلکه در سطح وسیعی نام کسانی را که به برجام رای نداده بودند پخش کرد، تا صف دوست و دشمن کاملا روشن شود، و طرفداران اصلاحات از سر بی‌خبری در دام رقیبان نیفتند و به آنان رای بدهند.

مجلس خبرگان
انتخابات این مجلس چنان بی‌توجه انجام می‌شد، که آن را همزمان با انتخاب مجلس کردند، تا کسادی بازار آن آشکار نشود. اما‌‌ همان طور که همگان می‌دانند، این بار صحبت بر سر جانشینی آقای خامنه‌ای است. با رفتن آقای خامنه‌ای، که بسیار محتمل است، چه کسی جانشین او می‌شود. آیا آقای خامنه‌ای مهره مطلوب خود را از پیش بر مسند می‌نشاند. آیا ممکن است فرزند جای پدر را بگیرد، آیا بر آن است که با حمایت سپاه، و کسانی که به اولین اصول دموکراسی هم باور ندارند، و رویای بسیاری از آنان شیوه عمل رضا شاهی است، همین دموکراسی ناقص را نیز از بین ببرد؟

بهمین سبب آن بازی شطرنح درانتخابات مجلس شورا در این مورد هم به نوعی تکرار شد. با این تفاوت که در اینجا از اول شورای نگهبان مستقیم وارد بازی بود. و سخنگوی شورای نگهبان درمصاحبه‌اش اعلام کرد که تعیین صلاحیت نامزدان مجلس خبرگان در اختیار فقط ۶ نفر فق‌ها ی شورای نگهبان است، که از آن‌ها تنها دو سه نفر به رهبری آقای جنتی تصمیم گیرندگان واقعی هستند. از آنجا که عموم نامزد‌ها افراد سر‌شناس و علما شناخته شده هستند، لذا حذف هر کدامشان نه تنهاهزینه سنگینی را بر آن نهاد تحمیل می‌کند، بلکه مقام رهبری نیز نمی‌تواند در حاشیه به ایستد. بر همه کس معلوم است که آقای جنتی، با تایید آقای خامنه‌ای است، که هر کس را که نمی‌پسندد رد صلاحیت می‌کند.

لذا انتخابات مجلس خبرگان صحنه جنگ شاه مهره‌ها است. هر تلفاتی برای دو جناح گران تمام می‌شود. تمام پرده‌های حرمت آقای رفسنجانی را پاره کرده‌اند. او را متهم به ضدیت با نظام، ابزار دست دشمن بودن، مخالف رهبر، و مستحق محاکمه اعلام کرده‌اند. نوه امام سرنوشت نوه پیامبر را تداعی می‌کند. جامعه مدرسین، فهرست کاندیدا‌هایش را بدون نام آقای رفسنجانی بیرون داده. ایادی اقتدار گرایان به صراحت به آقای روحانی و دولتش حمله می‌کنند. پیروزی او را در برجام مساوی فروش کشور به بیگانگان، خیانت به آرمان‌های انقلاب، و ضدیت با خط امام خمینی می‌خوانند.

به این سان حال فرصت طلایی پیش آمده، تا سخت‌ترین ضربه به اقتدار گرایان زده شود. از آنجا که همه بزرگانشان به میدان آمده‌اند، ضربه بر آنان ضربه سنگین بر خود شاه است. و چه ضربه‌ای از این کارآی‌تر که مهره‌های اصلی آنان چون آقایان جنتی و مصباح و یزدی و اعلم الهدی وعلی فلاحیان انتخاب نشوند. در پیروی از این سیاست است که طیف اصلاح طلبان فهرست نامزدهای خود را اعلام کرده‌اند، ونام اینان را از لیست خود حذف کرده‌اند. حتی آقای خاتمی به صراحت از این سیاست سخن می‌گوید.

آقای اکبر گنجی در مقاله «شکست جنتی و یزدی و مصباح، آزمون فیصله بخش خامنه‌ای» در ۱۷ بهمن ۱۳۹۴، پیشنهاد کردند به «مثلث جیم»، یعنی آیت الله‌ها احمد جنتی، محمدیزدی، مصباح یزدی، رأی ندهید تا از این طریق خامنه‌ای و شورای نگهبان و سپاه را شکست دهید. اصطلاح «مثلث جیم» را آقای گنجی برای این ساخته که مردم به راحتی به خاطر خواهند آورد که به چه کسانی نباید رأی دهند. آقای گنجی در مقاله «نه به فقه داعشی از طریق انتخابات خبرگان» هم دلایل دیگری برای رأی اعتراضی علیه شاخص‌ترین چهره‌های نزدیک به خامنه‌ای و سپاه و فقه داعشی ارائه کرده است.

اگر این حرکت موفق شود، واینان رای نیاورند، حرکت کیش و مات است. تجربه انتخابات آقایان روحانی و خاتمی نشان داده، که این سیاست کار می‌کند ومردم همین انتخابات را چشم اسفندیار نظام کرده‌اند. لذا برای حریف راهی نمی‌ماند به جز تقلب، یا زدن زیر صفحه شطرنج. که بهر حال نشان باخت مسلم آنان می‌شود، و آنان را مجبور به پذیرش هزینه‌ای سنگین‌تر از جنبش سبز می‌کند. اگر اقتدار گرایان همه نهادهای اعمال قدرت را در دست دارند، اصلاح طلبان، و نیروهای مدنی‌ای که به گرد آنان جمع شده‌اند، با حرکات سیاسی درست، رقیب را مجبور به پذیرش شکست- حداقل در این مرحله - می‌کنند.

اصلاح طلبان، اعتدالیون، نهضت آزادی، نیروهای ملی و مذهبی، سید محمد خاتمی، هاشمی رفسنجانی، عبدالله نوری، حسن روحانی، مصطفی تاج‌زاده، زندانیان جنبش سبز، و دیگر گروه‌ها و شخصیت‌های برجسته داخل کشور، مردم را به «مشارکت اعتراضی» و «نه گفتن» به نیروهای افراطی و سرکوبگر و حذف کننده دعوت کرده‌اند. مشارکت حذفی به دنبال حذف نیروهای تندور و تشکیل مجلسی میانه رو است. به دنبال حذف «مثلث جیم» در تهران از مجلس خبرگان رهبری است. اگر این کوشش به نتیجه بینجامد، ضربه سهمگینی بر اقتدارگرایان وارد خواهد امد.

آنان که گمان می‌کنند از طریق خارج از کشور می‌توانند نقش موثری بر مردم داخل کشور، در تعارض با نیروهای داخلی، بگذارند، آب در هاون می‌کوبند. مردم به زندگی روزمره و نیروهایی که در کنارشان زندگی می‌کنند و هزینه می‌دهند می‌نگرند. آنان می‌بینند که مصطفی تاج‌زاده از درون زندان و پس از ۶ سال حبس به آن‌ها می‌گوید: «خطای ۲۸ مرداد را تکرار نکنیم» و می‌نویسد:

«ما نباید خطای پدران و مادرانمان را در ۲۸ مرداد ۳۲ مرتکب شویم و صحنه را ترک کنیم و فراموش نکنیم که حاصل انتخاب هوشمندانه اکثریت رأی دهندگان در ۲۴ خرداد ۹۲ دست یابی به برجام بود و تکرار‌‌ همان اقدام هوشیارانه و انتخاب درست در ۷ اسفند می‌تواند راه را در برجام ۲ و نیل به توافق و اجماع ملی بگشاید. ملت ایران در ۷ اسفند باید ثابت کند که از چند مداحی که بسیج شده‌اند تا برجام را به کامشان تلخ کنند، شکست نمی‌خورند بلکه حماسه‌ای خواهند آفرید که بار دیگر اعجاب و ستایش جهانیان را برخواهد انگیخت».