جلاییپور: مجلس دهم میتواند دولت روحانی را در پیگیری وعده رفع حصر یاری کند
کلمه – مصطفی محمدی: حمیدرضا جلاییپور که بعد از انتخابات ۱۳۹۲ از جمله حامیان جدی دولت روحانی در میان اصلاح طلبان محسوب میشود، معتقد است که نتیجه انتخابات مجلس دهم در صورت پیروزی فهرست اصلاح طلبان و اعتدال گرایان میتواند به برجام دو بینجامد و توسعه سیاسی و فرهنگی را در کنار شرایط اقتصادی پسابرجام قرار دهد.
جلاییپور که عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است، معتقد به پویایی جامعه مدنی ایران به رغم اعمال محدودیت از سوی تندروهاست و میگوید اینکه کاندیداهای ردصلاحیت شده از کاندیداهای باقی مانده دفاع میکنند، نشانه بلوغ جامعه ایرانی است.
در دو سال و نیم اخیر دولت روحانی هیچ نتیجه عملی در جهت پیگیری وعده خود برای رفع حصر به مردم نشان نداده است، اما جلاییپور معتقد است که موفقیت در انتخابات مجلس میتواند به رئیس جمهور برای تحقق این وعده خود کمک کند. هرچند این سوال همچنان باقی است که پیگیری رفع حصر از سوی اصلاح طلبان یک موضوع راهبردی است یا صرفا یک وعده انتخاباتی.
متن کامل گفتوگوی کلمه با این عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت درباره انتخابات پیش رو در پی میآید:
* آقای جلاییپور، کمتر از یک هفته به روز برگزاری انتخابات مجلس دهم مانده. با توجه به رد صلاحیتها، وضعیت اصلاح طلبان برای آرایش سیاسی خود چگونه است؟
- اصلاح طلبان از انسجام بسیار خوبی برخوردارند به طوری که منسجمترین فعالیتهای اصلاح طلبی را از سال ۷۶ به بعد الان میبینیم. به رغم رد صلاحیتهای گسترده چهرههای اصلاح طلب، هیچ اختلافی جدی بین آنها پیش نیامده و در سطح حوزههای انتخاباتی اصلاح طلبان با توجه به شرایط موجود سعی میکنند کسانی را که به اصلاح طلبان نزدیکترند گزینش کنند و خود این مسئله امر بسیار مهمی است. کار با حداقلها هم انصافا هنر میخواهد.
* در لیست سی نفرهای که از سوی اصلاح طلبان منتشر شده تنها چند نام شناخته شده از اصلاح طلبان به چشم میخورد. آیا این لیست مورد حمایت تمام اصلاح طلبان و سران این جریان سیاسی است؟
- خاطرم هست که در دو دهه گذشته بر سر لیستهای انتخاباتی همیشه تنشهای جدی بود. اما الان در این شرایط هیچ کدام از این تنشها را شاهد نیستیم، که خود نشان از انسجام بالای اصلاح طلبان دارد.
از سوی دیگر اهمیت لیستی است که اصلاح طلبان میدهند و تمام نیروها پشت آن میآیند و صدرصدی حمایت میکنند، که باز این مسئله بیسابقه است. در انتخاباتهای گذشته چند لیست داده میشد اما الان یک لیست واحد منتشر شده که باز نشان از انسجام بالا در میان اصلاح طلبان است.
* فکر میکنید با چنین لیست ترکیبی مردم به پای صندوقهای رای خواهند آمد؟ برآوردی از میزان مشارکت مردم دارید؟
- در آراء مردم بیتصمیمی وجود ندارد و طبق نظرسنجیها بالای شصت درصد از مردم در انتخابات شرکت خواهند کرد. این در حالی است که اگر خاطرتان باشد در انتخابات مجلس ششم ۴۹ درصد از مردم در انتخابات شرکت کردند. بنابراین مردم تصمیم خود را گرفتهاند و سرگشتگی در میان آنها به چشم نمیخورد. مردم تصمیم گرفتهاند رای بدهند، سال ۹۲ هم به همین نتیجه رسیدند که بهترین انتخاب را کردند.
* به تکرار کامیابی انتخابات سال ۹۲ برای مردم و اصلاح طلبان اشاره کردید، اما انتخابات ۹۲ تجربه تلخی هم برای جریان تندرو بود و قطعا تمام ابزارهای خود را برای عدم تکرار آن به کار خواهند بست. آیا اصلاح طلبان برنامهای برای مهار اقدامات بعدی تندروها دارند؟
- ببینید، اتفاق ۹۲ در حال تکرار است. اتفاق ۹۲ چه بود؟ در انتخابات ۹۲ کاندیدای اصلاح طلبان آقای هاشمی بود. حالا چه با ایشان موافق باشیم یا نباشیم، بالاخره ایشان شناسنامه انقلاب بوده و هست. این تندروها روی این شناسنامه خط کشیدند. اما بعد از رد صلاحیت ایشان، خاتمی و خود هاشمی و اصلاح طلبان از آقای روحانی حمایت کردند و بر خلاف تصور تندروها که فکر میکردند اصلاح طلبان با رد صلاحیت هاشمی کنار میکشند، اینگونه نشد و آنها با حداقلها پیروزی را ساختند. مردم هم با اصلاح طلبان همراه شدند و رخداد بزرگ ۹۲ با رای آوردن آقای روحانی روی داد. تندروها حتی اگر میدانستند که آقای روحانی رای میآورد، او را هم رد صلاحیت میکردند!
به خاطر همین تجربه غافلگیر کننده ۹۲، در این انتخابات ۹۴ هم تندروها تا توانستند چهرههای اصلاح طلب را رد صلاحیت کردند که ۹۰ درصد از اصلاح طلبان و حتی نیروهای میانه روی اصولگراها را هم ردصلاحیت کردند. اما برخلاف انتظار تندروها که فکر میکردند میتوانند با ردصلاحیتهای گسترده ناامیدی در میان مشارکت خواهان و اصلاح طلبان ایجاد کنند، نیروهای اصلاح طلب این بار نیز از نیروهای موجود شناسایی کردند و با اجماع به یک لیست واحد رسیدند که کار سختی بود. به خاطر همین هم الان تندروها عزا گرفتهاند و در سخنانشان میبینیم که این شکست را که مجلسی با اکثریت تندرو شکل نگیرد حس میکنند.
الان اصلاح طلبان و مردم فهمیدهاند که زمان برداشتن گام دوم است. گام اول این بود که تندروها از قوه مجریه دور شدند و کشور از وضعیت تحریم و فشار امنیتی بین المللی خارج شد که در جای خود اقدام بسیار مهمی بود. اینکه مردم ایران با یک کار مدنی و رای دادن زمینه فرجام برجام را درست کردند.
الان هم مردم دارند گام دوم را بر میدارند. امیدواریم که در روز انتخابات با مشارکت بالای مردم مواجه باشیم، زیرا هرچه مشارکت بالا باشد گام دوم نیز با موفقیت برداشته خواهد شد.
* در صورت مشارکت بالای مردم امیدی هست که آرای آنها بدون دستکاری خوانده شود؟
- اگر گام دوم درست برداشته شود، دیگر مجالی برای دستکاری در خواندن آراء رخ نخواهد داد یا کمتر اتفاق خواهد افتاد.
* پیام سیاسی لیست ترکیبی اصلاح طلبان چیست؟
- انتخابات را باید در چارچوب و زمینه موجود جامعه سیاسی ایران مورد ارزیابی قرار داد، نه از دریچه معیارها و ارزشها و سازوکارهایی که در علم سیاست یا جامعهشناسی سیاسی درباره کشورهایی که وارد مرحله تحکیم توسعه سیاسی و دموکراسی شدهاند، مطرح است. در فضای کنونی تندروها نقشههای نگران کنندهای در سر دارند که میتوان علائم آن را دید. در سال ۸۸ خاطرتان هست که معلوم نبود کی عکس امام را آتش زد و آن را از تلویزیون نشان دادند که به امام بیاحترامی شده است…. ولی الان همان تندروها که مدعی حمایت از امام (ره) بودند رودربایستی را کنار گذاشتند و سیدحسن خمینی مجتهد مسلم را که چهار مرجع تقلید از اجتهاد او حمایت کردند را رد صلاحیت میکنند. او فرزند احمد آقا است. احمد آقا وقت تمرکز بر درس حوزوی نداشت و در کنار امام کار اجرایی سخت روزهای انقلاب را انجام میداد. در آن زمان شورای نگهبان او را تایید کرده بود، اما حالا فرزند ایشان را که ۲۵ سال در حوزه علمیه است و درس خارج میدهد و مراجع او را تایید کردهاند، او را رد صلاحیت میکنند! پس ببنید ما داریم در چنین شرایطی در مورد انتخابات صحبت میکنیم که به نوه مجتهد امام هم رحم نمیکنند. دهها نفر از بچههای باسواد جانباز و جبهه را که امکان رای آوری داشتند، رد صلاحیت کردند. ما راجع به سویس که صحبت نمیکنیم.
در لیست اصلاح طلبها مهم این بود که با سایر عقلا و میانه روها به هدفهای حداقلی برسیم تا در مجلس آینده تندروها در اقلیت قرار بگیرند. یعنی اگر فردا روزی وزیری سه هزار تا بورسیه غیرقانونی داد، او را ردصلاحیت کنند نه اینه وزیری را که این مسائل را پیگیری کرده استیضاح کنند. به خاطر همین لیست ترکیبی است که اشکالی هم ندارد و قابل دفاع است، زیرا مجلسی میخواهیم با تندروهای کمتر. ببینید اصلاح طلبها با هدف روشن و حداقلی و قابل دسترس کار میکنند. فقط حرفهای گنده و خوب نمیزنند. مردم فقط حرف خوب نمیخواهند، کار خوب هم میخواهند، مانند سال۹۲.
ما از یک شرایط ایده آل صحبت نمیکنیم، یعنی در شرایطی که یک نیروی سیاسی با قدرت و امکانات سازمانی و امنیت خاطر رد صلاحیت گسترده میکند و حتی به هاشمی رفسنجانی و به خانواده امام و خانواده شهدا هم بیاعتنا هستند داریم صحبت میکنیم. ما از دموکراسی در سوییس که صحبت نمیکنیم. همه باید بدانیم الان تحقق گام دوم (یعنی مجلسی با تندرو کمتر، مجلسی که در کنار دولت بتواند در جهت توسعه کشور گام بردارد، نه مثل دوره احمدینژاد ضد توسعه باشد) به مشارکت حداکثری مردم به پای صندوق نیاز دارد. تک تک ما باید با خودمان، با اعضای خانواده با فامیلها با دوستان هم افزایانه به پای صندوقهای رای بیاییم و به لیست اصلاح طلبها کامل رای بدهیم و به لیست خبرگان هاشمی کامل رای بدهیم. یعنی یک یا حسین دیگر.
* استراتژی اصلاح طلبان برای ائتلاف حداکثری برای مجلس حداقلی به منظور جلوگیری از ورود نیروهای تندرو میتواند در آینده به رشد و توسعه سیاسی کشور کمک کند؟
- دولت در شرایطی که توضیح دادم توانست تهدیدهای ناشی از تحریم و بحرانهای اقتصادی ناشی از آن را رفع کند. مردم با مشارکت خود در انتخابات ۹۲ زمینه این کار را فراهم کردند و ایستادگی خود آقای روحانی هم پای این قضیه بسیار مهم بود.
البته درست است که موفقیت روحانی در سیاست خارجی بوده اما به طور مستقیم به معیشیت مردم و توسعه فرهنگی و اقتصادی کشور مربوط میشد. آن هم در شرایطی که تندروها اصلا اعتقادی به توسعه فرهنگی و سیاسی ندارند بلکه به مهندسی فرهنگی و کنترل سیاسی اعتقاد دارند. حتی به توسعه اقتصادی هم اعتقادی ندارند و این را از آمار منتشر شده میتوان دریافت. بنابراین گام اول دولت روحانی به طور مستقیم در عرصههای فرهنگی و سیاسی دیگر هم اثر میگذارد.
واقعیت این است که انتخابات در شرایطی برگزار میشود که تندروها این مشکلات را برای کشور درست کردهاند، اما ببنید که شیوههای مدنی و مسالمت آمیز چگونه دارد نقشههای آنها را نقش بر آب میکند. این در طول تاریخ معاصر ایران کم سابقه است. اینکه در مقابل رد صلاحیتهای گسترده، شخص کاندیدای رد صلاحیت شده به جای اینکه بگوید دیگی که برای من نمیجوشد سر سگ در آن بجوشد!، با علاقه میآید و از کاندیدای باقی مانده دفاع قاطع میکند. این شیوههای مدنی، خودش نشانه توسعه سیاسی در جامعه مدنی است.
در ایران بخشی از حکومت انحصارگری میکند ولی در جامعه مدنی ایران پدیدههای جالب مدنی و دموکراتیک قابل رویت است. ما فقط بلدیم از افریقای جنوبی و ماندلا تعریف کنیم، بابا این حرکتهای زیبای جامعه مدنی ایران هم عالی است. ما مدام عادت داریم بخش سالک دار جامعه ایران را ببینیم.
ببنید شرایط چگونه بود. تندروها دور مجلس بست نشستند تا برجام تصویب نشود. ولی خود علی لاریجانی در مجلس محکم پای برجام ایستاد و موقعیت بهتری در نظر مردم پیدا کرد و پیش بینی من این است که ایشان در قم اول خواهد شد. اصلاح طلبان هم قطعا جلوی او نمیایستند. شما میدانید در دوره اصلاحات علی لاریجانی یک فرد ضد اصلاحات بود، ولی الان به اینجا رسیده است. واقعا در جامعه ایران حرکتهای خوب هم انجام میشود. تندروها از همین مسائل ناراحت هستند.
مسئله مهم کشور این است که ده سال دارد دور خودش میچرخد هفت میلیون بیکار در کشور است که باید وارد بازار کار شوند تا مشکلات دیگر مثل اعتیاد و افسردگی پیش نیاید یا … بنابراین اینکه کشور در مسیر رشد و توسعه قرار بگیرد بسیار مهم است.
* این تحولات تا چه میزان به عملکرد دو ساله دولت آقای روحانی باز میگردد؟
- به نکتهای که توجه نمیشود این است که در حرکتهای انتخاباتی پای میلیونها نفر در میان است. یعنی در همین انتخابات پیش رو قطعا شصت درصد مردم شرکت میکنند یعنی بالای سی میلیون آدم از خانهاش میآید بیرون و رای میدهد. بنابراین تحول طلبان به این موضوع توجه ندارند که مردم از عملکرد آقای روحانی و اصلاح طلبان و شخصیت ممنوع التصویر راضی هستند، یعنی به رغم سخنانی که برخی میگویند که مردم ناراضی هستند اینگونه نیست و دارند میبینند که مشکلات آنها در مسیر حل شدن است. در حقیقت با برجام، ایران بدون هزینه و با گفتوگو و مذاکره از زیر بار فشار شورای امنیت بیرون آمده است و مردم از سرافرازی ایران در میان کشورهای دنیا خوشحالاند؛ حال این وضعیت را مقایسه کنید با دوران احمدینژاد که حتی مدیرکل کشورهای افریقایی هم ایران را دعوت نمیکرد.
* البته یکی از نارضایتیهای مردم تداوم حصر رهبران جنبش سبز است. آیا دولت روحانی به پشتوانه مشارکت بالای مردم میتواند به حصر آقایان موسوی و کروبی و خانم رهنورد پایان دهد؟
- با توجه به اینکه مشارکت مردم بالا است، شرایطی و نقطه تعادلی در فضای جامعه ایجاد خواهد شد که نقطه تعادل اول، دولت بود که کشور را بعد از دوران احمدینژاد به مسیر تعادل بازگرداند. نقطه تعادل دوم مجلس است. به اعتقاد من آقایان موسوی و کروبی و خانم رهنورد هم از صمیم قلب خوشحال خواهند شد که کشور به سمت تعادل و توسعه حرکت کند و مشکلات مردم سرو سامان پیدا کند و اکثریت مجلس به دست تندروها نیفتد. از همین رو اگر موفقیتی در انتخابات صورت بگیرد، زمینه فراهم خواهد شد تا وعدههای آقای روحانی در زمینه رفع حصر بهتر پیگیری شود.
به هرحال باید «برجام دو» صورت بگیرد، یعنی توسعه اقتصادی بدون حاکمیت قانون و توسعه سیاسی و فرهنگی ممکن نیست. این عزیزان محصور مورد احترام و در قلب میلیونها ایرانی هستند. حتی همین الان اگر آنها یک علامت کوچک بدهند روی مشارکت مردم اثر میگذارد، که خوشبختانه اکثر نزدیکان محصورین مشوق مشارکت مردم هستند. بعضی از دوستان نگران هستند -که حرفشان قابل درک است- میگویند با کوچکترین پیروزی مردم، تندروها برخوردهای امنیتی را بالا میبرند. مانند تشکیل مجلس ششم که بعد از آن با بسیاری از چهرهها برخورد کردند، اما باز میگوییم اشکالی ندارد. کشور از این وضعیت در بیاید و مردم به موفقیت برسند، اصلاح طلبها حاضرند هزینه بدهند. آن حرکت کلی مهم است که همان گام دوم است.
در چنین شرایطی نیروهای اصلاح طلب بدون زیاده خواهی به طرف توسعه دارند پیش میروند که قابل توجه است. امیدوارم با مشارکت بالای شصت درصدی مردم یک گام دیگر برداشته شود. البته پیش بینی من این است که اگر این گام برداشته شود، بگیر و ببندها شروع میشود. اما اشکالی ندارد، مهم این است که به کشور آسیب نرسد و درست در مسیر توسعه قرار بگیرد. اصلاح طلبان هم حاضرند به خاطر امنیت و توسعه کشور هزینه بدهند.
اصلاح طلبان به دنبال حذف رقیب نیستند. بالاخره اصولگراهای تندرو هم چهار میلیون رای دارند و حضور آنها به عنوان اقلیت در مجلس اشکالی ندارد. اما اگر اکثریت مجلس در دست تندروها قرار بگیرد برای کشور خطرناک است.
بالاخره رخدادهای کشور در آینده مورد مطالعه قرار میگیرد. اینکه تندروها عدهای را گرفتند و حصر کردند و دائم تهدید و ممنوع التصویر کردند، پنجاه درصد در کاندیداها را رد صلاحیت کردند تا برنامههای خود را پیش ببرند، اما مردم با حضورشان نقشههای آنها را در سالهای ۹۲ و ۹۴ خنثی کردند. دموکراسی خواهی مگر شاخ و دم دارد؟ واقعا این پویایی جامعه مدنی ایران در شرایطی که تندروها به دنبال اعمال محدودیت حداکثری هستند، تماشایی است.