آینده خبرگان رهبری؛ بازی اعتدال‌گرایان در سرزمین سوخته

مصباح یزدی

رادیو زمانه ـ براساس آخرین نتایج اعلام شده از آرای شمارش شده انتخابات خبرگان رهبری، ائتلاف حامیان هاشمی رفسنجانی با عنوان «خبرگان مردم» در استان تهران بیشترین آراء را کسب کرد. محمد تقی مصباح یزدی، روحانی تندرو و مدیر موسسه پژوهشی آیت‌الله خمینی در قم از راه‌یابی به مجلس خبرگان رهبری بازماند اما اکثریت مجلس خبرگان همچنان در اختیار محافظه‌کاران تندرو و منسوبان رهبر جمهوری اسلامی است.

گزارش‌های رسمی از نتیجه انتخابات خبرگان رهبری بیانگر شکست مصباح یزدی و ائتلاف اصول‌گرایان در استان تهران است. تنها دو نامزد اختصاصی روحانیون محافظه‌کار تندرو با محوریت جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه در حوزه انتخابیه تهران به مجلس خبرگان رهبری راه یافته‌اند.

اکبر هاشمی رفسنجانی که آغازگر بحث در باره آینده مجلس خبرگان رهبری بود و در گفت‌وگو با روزنامه جمهوری اسلامی طرح «شورایی شدن رهبری» را به عنوان یکی از راهکارهای مورد نظر مجلس خبرگان رهبری برای آینده نظام جمهوری اسلامی مطرح کرد، منتخب اول تهران است و پس از او نیز حسن روحانی، رئیس‌جمهوری جمهوری اسلامی قرار دارد.

رقابت بر سر انتخابات خبرگان رهبری از یک سال پیش همراه با طرح بحث شورایی شدن رهبری و ضرورت نظارت بر رهبری و نهادهای تحت نظر او آغاز شد. محافظه‌کاران تندرو این سخنان را که از سوی هاشمی و برخی از روحانیون همسو با او مطرح شد، نشانه‌ای برای «بی‌ارزش کردن»، «شکستن نهاد ولایت فقیه» و رهبر زنده» و پروژه دشمن عنوان کردند.

رهبر جمهوری‌ اسلامی نیز تابستان امسال با طرح مسئله نفوذ، منتقدان خود را به تلاش برای نفوذ در ارکان تصمیم‌گیری نظام در دوران پس از رهبری خودش متهم کرد. این سخنان راه را برای رد صلاحیت گسترده منتقدان احتمالی رهبری و موتلفان هاشمی رفسنجانی که فرایند حذف او از نهادهای تصمیم‌گیر و ارکان قدرت از یک دهه پیش آغاز شده بود، هموار کرد.

کشمکش دو جریان اصلی دورن حاکمیت جمهوری اسلامی برای کسب اکثریت مجلس خبرگان، انتخابات پنجمین دوره این مجلس را به یکی از «مهم‌ترین» انتخابات خبرگان از آغاز تبدیل کرد. چرا که به باور گروهی از ناظران سیاسی ایران این مجلس باید در باره سرنوشت رهبر آینده جمهوری اسلامی ایران تصمیم بگیرد.

شورای نگهبان بر پایه سخنان خامنه‌ای مبنی در باره پروژه نفوذ، بیش از ۸۰ درصد از داوطلبان مجلس خبرگان را رد صلاحیت کرد تا جریان پیرامون هاشمی که میانه‌رو خوانده می‌شود پیش از آغاز رقابت‌ها، شانس کمتری برای کسب اکثریت در مجلس آینده را داشته باشد.

اما در ‌‌نهایت هاشمی رفسنجانی و حامیان او از مجموعه ۱۶۱ نامزد تائید صلاحیت شده، ۶۲ نامزد در سراسر ایران را به در یک لیست انتخاباتی قرار دادند. نامزدهایی که بسیاری از آن‌ها نه تنها پیشینه اصلاح‌طلبانه و یا منتقدانه‌ای نداشتند بلکه در شمار نمایندگان ولی فقیه در استان‌ها و یا منسوبان رهبری در نهادهای حکومتی، مذهبی و نظامی بودند و از سوی جامعه روحانیت مبارز و اصول‌گرایان هم حمایت می‌شدند.

حال براساس آخرین نتایج شمارش آراء انتخابات خبرگان، محافظه‌کاران افراطی با محوریت جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین اگرچه در حوزه انتخابیه تهران شکست خوردند اما اکثریت مجلس خبرگان بعدی را در اختیار خواهند داشت.

براساس گزارش‌های خبری که تا عصر شنبه هشتم اسفند منتشر شد، ۳۱ نامزد اختصاصی مورد حمایت جامعتین به مجلس خبرگان راه یافتند. در حالی که نیروهای میانه‌رو تنها ۱۲ کرسی مجلس خبرگان بعدی را به صورت اختصاصی در اختیار خواهند داشت و بیشتر راه‌یافتگان دیگر به مجلس خبرگان میان میانه‌رو‌ها و محافظه‌کاران تندرو مشترک‌اند.

برای همین آنچه که می‌تواند ترکیب آینده خبرگان را مشخص‌تر کند گرایش نامزدهای مشترک دو جریان است. پیشینه و جایگاه بیشتر نامزدهای مشترک میان دو گروه نشان می‌دهد که آن‌ها وابسته به مراکز قدرت و به صورت ویژه نهاد رهبری هستند.

از همین رو به‌نظر می‌رسد که رهبر جمهوری اسلامی با همکاری شورای نگهبان پیش از روز رای‌گیری با برنامه‌ای مهندسی شده امکان بازی را از منتقدان احتمالی در مجلس خبرگان سلب کرده است و جریان مذهبی میانه‌رو درون حاکمیت جمهوری اسلامی ایران در بهترین شرایط ممکن، می‌تواند اقلیتی حداقلی در مجلس داشته باشد.

شاید تنها پیروزی اعتدال‌گرایان در این دوره از انتخابات جدای از کسب اکثریت در حوزه تهران، حذف مصباح یزدی به عنوان نظریه‌پرداز خشونت اسلامی باشد که مورد حمایت نظامیان نیز هست. اگرچه با راه‌یابی چهره‌های شاخص محافظه‌کاران تندرو مانند محمد یزدی، احمد جنتی، احمد علم‌الهدی و احمد خاتمی در کنار موحدی کرمانی که پیش‌تر نماینده خامنه‌ای در سپاه بوده و فراحانی که یکی از اعضای تاثیرگذار حلقه صالحین سپاه پاسداران است، ممکن است که جای خالی مصباح یزدی هم چندان به‌چشم نیاید.