المانیتور: چرا بازداشت رضا ضراب خبر خوبی برای حسن روحانی است؟

انتخاب: المانیتور نوشت: رضا ضراب، شهروند دوملیتی ایرانی-ترکیه ای که در آمریکا به اتهامات پولشویی و کلاهبرداری بانکی برای دور زدن تحریم ها علیه ایران بازداشت شد، یک تاجر ساده نیست. هنگامی که در سال 2013 به اتهام سوءاستفاده مالی با همراهی چند مقام ارشد دولتی در ترکیه بازداشت شد، نام او به همراه یک غول سابق نفتی بر سر زبان ها افتاد که اخیرا در تهران به اعدام محکوم شده است.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، بازداشت ضراب در 19 مارس در مرکز مشترکات روابط ترکیه-ایران-آمریکا قرار دارد – که حاوی پیامدهای بالقوه ای برای هریک از طرف های آن می باشد. در حالیکه همه توجهات به سوی ناگواری این خبر برای اردوغان و رهبران حزب عدالت و توسعه می باشد، آنچه در عمل رخ داده خبر بسیار خوبی است که می تواند برای روحانی داشته باشد.

تحریم ها علیه ایران باعث افزایش به کارگیری افرادی قراردادی برای دور زدن تحریم ها شد. این شبکه پنهانی که زیر نظر دولت سابق ایران تشکیل شده بود، با خود فساد و بی قانونی را نیز به همراه آورد. بنا به نامه ای از ضراب که در کیفرخواست علیه او آمده، این شبکه " به طور هوشمندانه ای تحریم ها را خنثی می کرد و حتی آن ها را به فرصت هایی برای روش های ویژه تبدیل می ساخت".

روحانی از زمان قرار گرفتن در پست ریاست جمهوری به طور قاعده مندی تلاش کرد تا بقایای فساد مالی دوران احمدی نژاد و همراهانش را برچیند. در عمل هم در طول دو سال گذشته، زنجانی به اتهام اختلاس پول نفت به اعدام محکوم شده، مه آفرید خسروی به جرم کلاهبرداری علیه نظام بانکی اعدام، و اولین معاون رئیس جمهور احمدی نژاد، محمدرضا رحیمی، دوران پنج ساله محکومیتش را می گذراند. هرچند بازداشت ضراب توسط آمریکا صورت گرفته، می تواند به عنوان بخشی از این روند بررسی شود.

آن طور که در گزارش ها آمده، ضراب متهم شده در مرکز طرح مبادله نفت با طلای ایران و ترکیه برای دور زدن تحریم ها قرار داشته و نقل و انتقالات مالی با بانک های آمریکایی برای پوشش فعالیت های شرکت های وابسته به دولت ایران اقدام کرده است. شاید بازداشت او چندان در تیتر رسانه های ایران قرار نگرفته باشد، اما مقامات ایران آن را به دقت دنبال می کنند.

در واقع این مقامات در زمان رسیدگی به اتهامات زنجانی اعلام کرده بودند که او از روابطش در ترکیه پرده برداشته و آن ها به ایران فراخوانده شده بودند. از این نکته نیز نباید گذشت که اولین واکنش از سوی ایرانی ها به بازداشت ضراب از سوی وکیل زنجانی بود که گفته بود زنجانی و شرکایش در زمینه پولشویی بین المللی فعالیت می کردند، و این حقیقت که ضراب به جرم دور زدن تحریم ها بازداشت شده، گواهی بر مدعای موکلش مبنی بر خدمت به کشور است. با این حال ضراب در گذشته ارتباطش با زنجانی را انکار کرده و در اوایل 2015 حتی گفته بود به مقامات مربوطه درباره او هشدار داده بوده است. به هر صورت، بازداشت زنجانی بدون شک می تواند بر سیاست داخلی ایران تاثیر گذارد.

به اجرا رساندن برجام و پیروزی متعاقب متحدان او در 26 فوریه در دو مجلس شورا و خبرگان نشانه هایی از آن عمیق تر شدن گسست میان رئیس جمهور ایران و رقیبان تندرویش دارد. یکی از حوزه های به شدت مورد بحث اقتصاد است، به ویژه آنکه تاثیر برداشته شدن تحریم ها هنوز احساس نشده.

پرسش کلیدی آن است که آیا ایران می تواند اقتصاد خود را به دوران پیشا تحریم بازگرداند؟ آیا شبکه های پنهانی فساد و متعلق به دوران احمدی نژاد باقی می مانند، یا آنکه اقداماتی در جهت یکپارچگی روشن با اقتصاد جهانی صورت خواهد گرفت؟ بازداشت ضراب می تواند قدمی برای این هدف باشد، زیرا قدرت روحانی در مبارزه با فساد را تقویت می کند.

والتر پوش، متخصص صاحبنام حوزه ایران و ساکن اتریش، در مصاحبه با المانیتور گفت که "بازداشت ضراب نشان می دهد بدترین مجرمان هم نمی توانند برای همیشه پنهان شوند".

نباید از نظر دور داشت که ضراب برای ترکیه ای ها هم موضوع بسیار حساسی است، زیرا در سال 2013 به اتهام رشوه به چندین وزیر دولت اردوغان که بعدتر استعفا دادند بازداشت شده بود. این اتهامات پس از درگیری میان اردوغان و شبکه حامیان روحانی مقیم آمریکا، فتح الله گولن، درون بخش قضایی و پلیس، برداشته شد. جای تعجب ندارد که مخالفین دولت ترکیه بازداشت ضراب را ستایش کرده اند که توجه عمومی بسیاری را به خود جلب کرده است؛ دادستان آمریکایی مسئول این پرونده شاهد افزایش دنبال کنندگان توئیترش از چندهزار به چندصدهزار بوده است.

اولین واکنش مقامات ترکیه به بازداشت ضراب از سوی سخنگوی حزب عدالت و توسعه، عمر سیلیک، بود که آن را "رفتاری کثیف" با اردوغان خواند. روزنامه های وابسته به دولت در لحنشان از آن هم تندتر بودند و آن را "رفتار دشمنانه استراتژیک" نامیدند. با توجه به ملاقات هفته اخیر اردوغان از آمریکا، این روزنامه ها حتی کاخ سفید را به "تلاش برای کودتا" متهم ساختند. اردوغان پیش از سفرش گفت: « این موضوعی نیست که ترکیه را نگران خود کند. اینکه پولشویی باشد یا نباشد، من فکر نمی کنم کار درستی کرده باشم اگر قبل از اینکه دلایل پشت آن را بفهمم اظهار نظری کنم، اما سلطان پولشویی [گولن] در پنسیلوانیا زندگی می کند».

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، کارابیر آکویونل، متخصص حوزه ایران و استادیار دانشگاه گراز در اتریش به المانیتور گفت که شاید بازداشت ضراب سیگنال تازه ای از دوره جدید روابط آمریکا و ترکیه باشد، زیرا " دور از ذهن نیست که ایالات متحده بخواهد از این پرونده برای همراه ساختن اردوغان با خود در مسائل سیاست خارجی گسترده ای استفاده کند". با این همه، همه متخصصان نظر یکسانی ندارند. پوش به المانیتور گفت که نشانه ای از تمایل سیاسی غرب برای استفاده از این اتهامات علیه رئیس جمهور ترکیه برای فشار بر او یا حزب حاکمش نمی بیند. در همین حال، تولگا تانیس، خبرنگار مستقر در واشنگتن حریت دیلی که پرونده ضراب را از نزدیک دنبال می کند، به المانیتور گفت که فکر نمی کند اردوغان علاقه ای به همکاری با آمریکا بر سر این موضوع داشته باشد و احتمالا ترجیح خواهد داد تلاش کند تا تاثیر آن را بر سیاست داخلی ترکیه به حداقل برساند.

با نگاه به ابعاد رابطه آمریکا با ایران، بازداشت ضراب می تواند به افزایش همکاری ها منجر شود. یک روزنامه نگار ایرانی در گفتگو با المانیتور این بازداشت را بیشتر مسئله ای میان ترکیه و آمریکا عنوان کرد. در همین راستا، درخواست قضایی وزیر نفت بر ادعای تصاحب فرودگاه زنجانی در ترکیه و ادعای آمریکا برای بلوکه ساختن اموال ضراب می تواند روابط ایران و ترکیه را از این هم پیچیده تر سازد.

در فاصله چند روز تا برگزاری دادگاه ضراب در 4 آوریل، هنوز باید صبر کرد و دید پیگرد قضایی این پرونده همکاری های بیشتری میان ترکیه، آمریکا و ایران را به همراه خواهد داشت یا نه. در حال حاضر اما به نظر می رسد این پرونده بتواند روحانی را تقویت کرده و از آن سو به قدرت بی رقیب اردوغان در خانه اش چندان آسیبی وارد نکند – هرچند ممکن است عواقبی در روابط آمریکا و ترکیه به همراه داشته باشد.