اوراق کردن هواپیماهای تاریخی: سرنوشت مبهم شهباز، هواپیمای شاه سابق ایران

مهبد ابراهیمی - بی‌بی‌سی

اوراق کردن هواپیماهای تاریخی تنها موزه و نمایشگاه هوایی فعال ایران ادامه دارد و سرنوشت برخی از معروف‌ترین هواپیماهای قدیمی ایران نامعلوم است.

نمایشگاه هوایی تهران که در کیلومتر چهارم جاده تهران-کرج روبروی پارک ارم واقع است در سال ۱۳۶۵ افتتاح شد و محلی برای علاقمندان و متخصصان به پرواز و هواپیما بود، اما دی ماه سال گذشته این نمایشگاه به روی عموم بسته شد.

سال گذشته شبکه‌های اجتماعی و سایت تابناک خبر دادند که "یک فروند هواپیمای ۱۰۰-۷۳۷ ایران ایر" که چندسال در گوشه نمایشگاه هوایی قرار داشت، "تکه تکه شده و به خریداران ضایعات فلزی از قرار کیلویی ۴۰۰۰ تومان فروخته شده است؛ هواپیمایی که به نوعی تاریخچه شکل گیری هواپیمایی ملی ایران است."

بجز نخستین بوئینگ ۷۳۷ ایران ایر، سال گذشته یکی از بوئینگ های ۷۳۷ شرکت هواپیمای عراق هم که به امانت در ایران بود، اوراق شد.

اکنون گزارش برخی شاهدان عینی و عکس‌هایی که از محل نمایشگاه منتشر شده نشان می‌دهد که اوراق کردن بقیه هواپیماهای تاریخی ادامه دارد.

به گفته بابک تقوایی، نویسنده و پژوهشگر دفاعی، بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که حداقل شش هواپیمای تاریخی دیگر در چند سال گذشته و احتمالا سه هواپیما از ابتدای امسال یا اوراق شده اند یا اروق کردن آنها آغاز شده است.

بابک تقوایی می‌گوید: "مدیران سازمان هوایی نگاه تاریخی ندارند و فقط به کسب درآمد از این هواپیماها فکر می‌کنند. در چند سال گذشته مشتریان خارجی که اهمیت تاریخی این هواپیماها را می دانستند برای خرید و نجات آنها اقدام کردند اما به بهانه این که اینها سرمایه های ملی هستند به این متقاضیان فروخته نشدند."

گفته می‌شود مسئولان سازمان صنایع هوایی ایران قصد دارند بدنه هواپیماها (از جمله شهباز) را به رستوران‌ها عرضه کنند و در صورتی‌ که خریداری برای آنها پیدا شوند آنها را اوراق کرده و ضایعات را بفروشند.

این نمایشگاه در سال‌های اول با استقبال زیاد مردم روبرو شد، تبلیغات مناسب انجام می‌گرفت و برخی هواپیماها روشن می‌شدند و در محوطه نمایشگاه حرکت می‌کردند و حتی موتور جنگنده فانتوم را برای اولین بار در این نمایشگاه در معرض دید عموم قرار دادند.

علاوه بر این پروژه‌های سازمان صنایع هوایی مثل هلیکوپتر ظفر هم در این نمایشگاه در معرض دید عمومی قرار می‌گرفتند.

اما بعد این نمایشگاه از رونق افتاد و تبدیل شد به محوطه‌ای با "تعدادی هواپیما با اشکال مختلف که به آهن پاره‌هایی متروک تبدیل شده و در فضایی خلوت و بی روح" که بدون هیچ توضیحی درباره اهمیت آنها، زیر باد و باران و آفتاب می‌پوسیدند یا معدود بازدیدکنندگان به علت نبود پرسنل کافی خود آنها را تخریب می‌کردند.

دست‌اندرکاران از بازدید کم مردم و این که نمایشگاه نمی‌تواند هزینه‌هایش را تأمین کند شکایت داشتند و بازدیدکنندگان هم از کیفیت پایین نگهداری هواپیماها گله‌مند بودند، ساعت‌های کار آن محدود به ساعات اداری شد و روزهای تعطیل هم نمایشگاه تعطیل بود.

در آن زمان تنها راه کسب درآمد و نیز تبلیغات اجاره هواپیماها به گروه‌های فیلمبرداری بود و حتی در سال ۱۳۷۹ سریالی در آن فیلمبرداری شد، اما هیچ‌یک از این اقدامات رونق را به این نمایشگاه بازنگرداند.

نمایشگاه هوایی تهران اکنون تعطیل شده و قرار است به جایش پارک فناوری کهکشان ساخته شود، مرکزی با دفاتر اداری برای فروش و اجاره به شرکت‌های هواپیمایی داخلی و خارجی.

سرتیپ احمد وحیدی، وزیر دفاع وقت ایران در سال ۱۳۹۰ کلنگ افتتاح این پارک فناوری را زمین زد و قرار بود این پارک با اعتبار ۱۰۰ میلیارد تومان و در مساحت ۲۲ هکتار در محل نمایشگاه هوایی در تهران احداث شود.