اولین طرح ذخیره سازی گاز ؛ اقتصادی یا غیر اقتصادی؟، مهر

کارشناسان افت شدید گاز و تشکیل رسوبات را دو عامل اصلی در تغییر ماهیت شیمیایی مایعات گازی استحصالی مخزن سراجه قم می دانند و بر این باورند که در شرایط فعلی، سراجه قابلیت تبدیل به یک مخزن ذخیره سازی گاز طبیعی را ندارد.

به گزارش خبرنگار مهر، برنامه پنجم توسعه صنعت نفت یک برنامه گاز محور است که پیش بینی می شود تا پایان سال 1393 میزان تولید گاز به 1.1 میلیارد متر مکعب، وسعت شبکه انتقال گاز به بیش از 36 هزار کیلومتر و ظرفیت پالایش گاز هم به نزدیک 800 میلیون متر مکعب افزایش یابد.

یکی از مهمترین زنجیره های توسعه صنعت گاز طبیعی ایجاد مخازن ذخیره سازی گاز بوده است و در حالی که مسئولان از ایجاد ظرفیت برداشت روزانه 100 میلیون متر مکعب از مخازن زیر زمینی ذخیره سازی گاز در خبر داده اند اما با توجه به روند اجرای طرحهای در دست اجرا تحقق این هدف دور از دسترس به نظر می رسد.

هم اکنون تجربه ذخیره سازی گاز طبیعی در دنیا در حال نزدیک شدن به مرز یکصد سال است، این در حالی است که در شرایط فعلی بیش از 600 مخزن ذخیره سازی با مجموع ظرفیت 350 میلیارد متر مکعب گاز در سراسر دنیا وجود دارد.

با آغاز به کار فعالیتهای دولت نهم، ایجاد مخازن ذخیره سازی گاز طبیعی در صدر سیاستهای مسئولان قرار گرفت و با وجود تاکید مقامات ارشد وزارت نفت اما در شرایط فعلی اجرای اولین طرح ذخیره سازی گاز ایران در مخزن سراجه قم با تردیدهایی مواجه شده است.

تردیدها درباره اولین طرح ذخیره سازی گاز

ذخیره سازی گاز در مخازن تخلیه شده هیدروکربوری نسبت به سایر مخازن در اولویت قرار دارد و از این رو، مطالعات و عملیات اجرایی مخزن سراجه قم از حدود 10 سال گذشته تاکنون برای ایجاد ذخیره سازی گاز در این مخزن در مجموعه وزارت نفت آغاز شده است.

هدف از راه اندازی ذخیره سازی گاز در مخزن سراجه قم، ذخیره سالانه 3.3 میلیارد متر مکعب گاز در فاز اول بوده است به طوری که باید در این مرحله با تزریق 7 میلیون متر مکعب گاز در 8 ماه نخست سال، روزانه حدود 10 میلیون متر مکعب گاز در ماههای پایانی سال برداشت شود.

بر اساس برنامه زمان بندی تعریف شده از سوی شرکت ملی گاز، باید تا سال گذشته واحد نم زدایی و در نهایت تا پایان سالجاری امکان تزریق و برداشت گاز در مخزن ذخیره سازی سراجه فراهم می شد.

اما هم اکنون یکی از مهمترین معضلات در راه اندازی طرح ذخیره سازی در مخزن سراجه افت شدید فشار گاز طبیعی در این مخزن است به طوری که میزان تولید گاز در این مخزن از حدود 2 تا 2.5 میلیون متر مکعب در سال 1385 به حدود 100 تا 200 هزار متر مکعب در روز در سالجاری کاهش یافته است.

در همین حال، اصغر سهیلی پور مدیر برنامه ریزی شرکت گاز در دی ماه سال گذشته با بیان اینکه با برداشت گاز از مخزن سراجه قم خروج بخشی از مایعات نفتی سنگین همراه گاز مشاهده شده است، گفته بود: به همین دلیل، تصور می شود اگر فشار مخزن بیش از حد کنونی کاهش یابد موجب ایجاد رسوبات در مخزن شود.

وی همچنین گفته بود: از این رو، با بررسی های کارشناسی به این نتیجه رسیدیم که نباید پیش از تزریق، تخلیه گاز از مخزن انجام شود.

عبدالحسین ثمری مدیرعامل سابق شرکت ذخیره سازی گاز نیز سال گذشته با تاکید بر اینکه تخلیه بیش از این گاز مخزن سراجه قم به صلاح نیست، گفته بود: در بین راه به این نتیجه رسیدیم که نباید مخزن را از گاز تخلیه کنیم.

پیگیری خبرنگار مهر درباره آخرین وضعیت راه اندازی تاسیسات تزریق گاز در مخزن سراجه حاکی از آن است که هم اکنون گشایش اسناد اعتباری خرید 6 دستگاه توربوکمپرسور از یک شرکت خارجی صورت گرفته اما تاکنون اقدامی برای تامین سایر تجهیزات مورد نیاز این بخش انجام نشده است.

در بخش اجرایی نیز تاکنون به جز خاکبرداری، تسطیح مقدماتی زمین و ساخت کمپ و جاده های دسترسی اقدام قابل توجه دیگری انجام نشده است.

اما مسعود سامی وند مدیرعامل شرکت ذخیره سازی گاز طبیعی اخیرا تاخیرهای ایجاد شده در راه اندازی تاسیسات تزریق گاز در مخزن سراجه را کمبود گاز در فصل زمستان عنوان کرده و گفته است: به دلیل آغاز فصل سرما در کشور و نیاز روز افزون به گاز، عملیات تزریق گاز به مخزن سراجه از ابتدای سال آینده آغاز خواهد شد.

از سوی دیگر، بر اساس توافقی که در آبان ماه سال گذشته بین شرکت گاز و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی انجام شد، قرار بود بخشی از مایعات گازی تولید شده در سراجه به پالایشگاه نفت تهران منتقل شود که اخیرا به دلیل تغییر ماهیت شیمیایی مایعات گازی این مخزن، پالایشگاه تهران از تحویل مایعات گازی خودداری کرده است.

کارشناسان افت شدید گاز در سراجه و تشکیل رسوبات را دو عامل اصلی در تغییر ماهیت شیمیایی مایعات گازی استحصالی مخزن سراجه قم می دانند و بر این باورند با رفتار فعلی مخزن، در این شرایط سراجه قابلیت تبدیل به یک مخزن ذخیره سازی گاز طبیعی را ندارد.

این در حالی است که مسئولان شرکت ذخیره سازی گاز ایران مباحث مطرح شده در مورد عدم امکان ذخیره سازی گاز در سراجه را با توجه به تغییر رفتار مخزن، رد می کنند و کماکان بر لزوم سرمایه گذاری در این طرح تاکید دارند.

عدم النفع 4 میلیارد دلاری فقدان مخازن ذخیره سازی گاز

به گزارش مهر، به طور متوسط سالانه حدود 4 میلیارد دلار برای توسعه ظرفیت انتقال و پالایش گاز طبیعی در کشور سرمایه گذاری می شود، این در حالی است که با بهره برداری از مخازن ذخیره سازی صرفه جویی قابل توجه در منابع سرمایه ای کشور حاصل می شود.

وجود تقاضاهای فصلی و نوسان شدید مصرف گاز، ضرورت تعمیر چاههای تولید، تاسیسات و پالایشگاهها، خطوط انتقال گاز و پیش بینی وقوع حوادث غیر مترقبه طبیعی از مهمترین مزیتهای راه اندازی طرحهای ذخیره سازی گاز است.

بر اساس برنامه های توسعه تعریف شده در صنعت گاز کشور باید امسال توانایی ذخیره روزانه حداقل 15 میلیون مترمکعب گاز در کشور فراهم می شد، این در حالی است با وجود همه تلاشهای صورت گرفته هم اکنون امکان ذخیره سازی حتی یک مترمکعب گاز طبیعی در کشور وجود ندارد.

در این میان، در حالی هم اکنون سهم گاز طبیعی در سبد سوختی کشور به بیش از 61 درصد افزایش یافته و ضرورت وجود مخازن ذخیره سازی گاز بیش از هر دوره دیگر احساس می شود که شرکت ذخیره سازی گاز ایران به جای تمرکز بر روی طرحهای اولویت دار اقدام به اجرای طرحهای متعدد و غیر متمرکزی می کند.

اجرای طرح ذخیره سازی گاز در جمهوری آذربایجان، سرمایه گذاری و صرف وقت برای شناسایی بیش از 200 مخزن تخلیه شده نمکی، آبی و هیدروکربوری در سرتاسر کشور از جمله اقداماتی بوده که در طی 2 سال گذشته تاکنون به صورت غیر متمرکز توسط مدیریت این مجموعه در حال انجام است.

حال آنکه با توجه به اینکه فقدان وجود مخازن ذخیره سازی گاز در ایران سالانه 3 تا 4 میلیارد دلار عدم النفع برای اقتصاد کشور به همراه دارد، تمرکز در اجرایی کردن طرحهای ذخیره سازی گاز ضروری به نظر می رسد.