انتخابات ۳۱ مارس شهرداریها به ۲۵ سال سلطه بلامنازع حزب عدالت و توسعه (AKP) بر کلان شهرها پایان داد. برای پی بردن به اهمیت آنچه که رخ داد کافی است اشاره کنم که سهم شهرهائی که در این انتخابات از چنگ AKP خارج شد ۶۲ در صد در آمد ملی ترکیه است. و برای فهم شدت ضربه توجه کنیم که AKP بر خلاف ظاهر بیشتر حزبی عملگرا ست که بطور عمده بر محور توزیع رانت هسته سخت حامیان پر وپا قرصاش را تغذیه و نظام میدهد و نه ملیت گرائی، اسلامگرائی و غیره.
از مدتها پیش با ظهور علایم اولیه زوال اقتدار برخی از هلدینگهای غول آسا که در سایه رانت ثروت افسانهای بهم زدهاند سرمایههای خود را از بانکهای ترکیه بیرون کشیدند. بدین ترتیب با از دست رفتن این شهرها با بودجههای چندین میلیارد دلاری آنها از یکسو و مشکلات ناشی از بحران وخیم اقتصادی، حدت و شدت زوال سلطه حزب عدالت و توسعه بر حیات اقتصادی ترکیه فزونی میگیرد.
استانبول با ۱۶ میلیون و آنکارا با ۵ میلیون اهمیت استراتژیک دارد. در همین انتخابات اردوغان بارها تکرار کرد که آنکه استانبول را از دست بدهد ترکیه را از دست خواهد داد. اقتدار و اپوزیسیون هر دو اما با انگیزههای متفاوت بر اهمیت فرا محلی این انتخابات تاکید کردند. برای اولی مساله بقاء بود و برای دومی رفراندمی برعلیه اقتدار موجود.
انتخابات اخیر در زمینه تشدید خشونت زبانی و فیزیکی، زیر پا گذاشتن قواعد و قوانین، بکار گیری تمام امکانات و سازمانهای دولتی برای اهداف انتخاباتی، تهدیدها و بگیر وببندها و تخلفات آشکار، و تشدید قطبی شدن جامعه تمامی رکوردهای پیشین در این زمینهها را درهم شکست.
اشاره به یک نمونه کفایت میکند. آژانس دولتی آناطولی در سالهای اخیر بدون اینکه قواعد روشنی برای مسئولیتها، وظایف و چگونگی اجرای آن موجود باشد در عمل انتشار نتایج انتخابات را بدست گرفت و در اعلام نتایج به ارگان رسمی مسئول انتخابات پیشی میگیرد. و آن چنان که رایج است در عمل به طور میلی و به منظور مایوس کردن اپوزیسیون روند را هدایت میکند. حیله رایج این است که اعلام نتایج را با صندوقهای متعلق به دژ اقتدار شروع میکرد. بفرض ۳ در صد شمرده شده و اقتدار حائز ۷۰ در صد است، ۱۰ در صد شمرده شده و اقتدار حائز ۶۷ در صد است و ....
نتیجه این میشد که ناظران حوزه متعلق به اپوزیسیون بدین نتیجه میرسیدند که کار تمام است و بهر دلیل اینبار نیز انتخابات را باختهاند و ماندن در حوزهها دیگر سودی ندارد و پس از رفتن آنها ناظران اقتدار با فراغ خاطر به دستکاری نتایج مشغول میشوند.
آژانس آناطولی اینبار دراعلام نتایج انتخابات استانبول افتضاح جدیدی را رقم زد. اقتدار به اعتبار نظر سنجی هائی که خود تهیه کرده بود از عاقبت کار در استانبول بیمناک بود. آژانس با شگرد معمول اعلام نتایج را با ۶۵ درصد اقتدار و ۳۰ در صد مخالف شروع کرد تا در ساعت ۱۱. ۵ شب بر پایه شمارش ۹۸ در صد آراء اختلاف به ۰. ۷ در صد و اختلاف رای چند هزار نفر رسید و سپس سکوت کامل آژانس به مدت ۱۱ ساعت. این نمایش با بیانات بنعلی ایلدریم کاندیدای اقتدار در استانبول تکمیل شد. وی که در هفده سال اقتدار AKP سالها وزیر و نخست وزیر و رئیس مجلس بودند. در ساعت ۱۱. ۵ جلو دوربین تلویزیونها ظاهر شدند و از مردم عزیز استانبول تشکر کردند به نشانه پیروزی در انتخابات. نهایتا ۱۱ ساعت بعد معلوم شد که امام اوغلو کاندید حزب جمهوریخواه با ۲۵ هزار رای بیشتر نفر اول است. آژانس برای تبرئه خود مدعی شد ارگان رسمی مسئول انتخابات روند اعلام نتایج را قطع کرده است. و رئیس آن ارگان ادعای آژانس را تکذیب کرد و گفت که هیچ آمار وارقامی به آژانس نداده است. نمایش با اعتراض اقتدار به نتایج ادامه دارد. حزب عدالت وتوسعه قبل از آنکه هر شگردی را که بلد است برای از دست ندادن شهرداری استانبول منبع اصلی چرخه رانت خواریاش را بکار بندد، به اراده مردم تسلیم نخواهد شد. زیرا که شهرداری استانبول برای اقتدارخوان یغمائی است که از آن مقاطعههای میلیاردی به شرکاء، مبالغ هنگفتی که هیچکس از چند و چوناش مطلع نیست به صدها طریقت و جماعت، حقوق و ماشین شخصی به دهها هزار کادرحزب جدالت وتوسعه و ... پر داخت میشود. جدا از اینکه دست و پا زدن اقتدار به کجا منتهی شود این انتخابات نقطه عطفی در تحولات دو دهه اخیر است.
ائتلاف جمهور و انتخابات شهرداریها
در این انتخابات بر خلاف انتخابات محلی پیشین AKP در ائتلاف با (MHP) وارد انتخابات شد. این امر بر تنش موجود درون حزب افزود. در برخی شهرها از جمله استانبول و آنکارا کاندید AKP کاندید مشترک هر دو به حساب آمد و بهمین ترتیب در برخی شهرهای دیگر MHP کاندید مشترک آنها و در شهرها باقیمانده هر یک کاندید مستقل خود را معرفی کردند.
طرفه آنکه در همه ۹ شهری که هر دو کاندید داشتند MHP پیشی گرفت. به اعتقاد اکثر ناظران رای دهنده سنتی AKP در این شهرها برای نشان دادن نارضایتیاش به MHP رای داده است. بدین ترتیب در جبهه اقتدار برنده واقعی MHP است. پی آمد اجتناب نا پذیر اتحاد ناگزیر اردوغان با باغچه لی بدلیل اکثریت نداشتن حزب عدالت و توسعه در مجلس هر روز بیشتر دست و پای اردوغان را میبندد و تنش داخلی حزباش را افزونتر میکند.
این تنش با فشار از بیرون شمار رو به افزایش جدا شدگان که در بین آنان کادرهای بالای حزبی از موسسان آن تا وزرا و رهبران سابق کم نیستند تقویت میشود. پیش از انتخابات گمانه زنی میشد که این گروه بزودی حزب جدیدی تشکیل خواهند داد با چهرههای چون داود اوغلی، عبداله گل، مهمت شمشک و دیگران.
کمال اوز تورک از کادرهای بالای AKP و مدیرکل سابق آژانس آنطولی در تحلیل پس از انتخابات وضغ حزباش را با رجوغ به آیه انفال چنین توضیح میدهد "سپس به کشمکش درونی باهمدیگر خواهید پرداخت، آنگاه وحشت بر جمعتان سایه خواهد انداخت و قدرتتان را از کف خواهید داد".
آینده آبستن روزهای سخت تری برای اردوغان و حزباش است.
وضع اپوزیسیون در پرتو نتایج انتخابات
به مناسبتی دیگر به نقل از زلفی لیوانالی گفته شد که مشگل ترکیه اپوزیسیون است، نه اقتدار. این حکم همچنان صادق است. اپوزیسیون از آفتهای صحنه سیاست که در قالب اقتدار تو چشم میزند مبرا نیست. فاقد مواضع روشن و صریح در قبال جلوههای آزار دهنده کیش شخصیت، پوپولیسم، ملیت گرائی، اسلام سیاسی، نظامی گری، کمبود دمکراسی درون حزبی، چربیدن زد و بند و روابط بر ضوابط و لاجرم بیکفایتی و فساد. حزب جمهوری خواه خلق مهم ترین نیروی اپوزیسیون این بار نیز از تشکیل جبههای که همه نیروها را در بر گیرد طفره رفت. ائتلاف با حزب خوب (نیک) تدوام یافت که قدمی مثبت است. ولی بدلیل اینکه مواضع حزب خوب فرق چندانی با حزب باغچه لی ندارد و این آخری کماکان انحصار سخت ترین موضع را در قبال حزب دموکراتیک خلقها دارد. ائتلاف این دو با حزب دموکراتیک خلقها امکان پذیر نیست. پی آمد محتوم چنین وضیعتی بن بست دمکراتیزه شدن و آشتی ملی است.
درانتخابات اخیرمرال اکشنر رهبر حزب خوب نامزد حزب خود را در یک حوزه انتخاباتی کنار کشید تا شکست نامزد حزب باعچه لی از رقیب عضو حزب دموکراتیک خلقها را سد کند و این امتیاز دادن را با صراحت اعلام کرد. بدینترتیب اکشنر خود را به حزب باعچه لی نزدیکتر میبیند و بر این واقعیت مسلم که بدون حمایت تمام عیار حزب دموکراتیک خلقها در آنکارا و به ویژه استانبول ا ز جبهه آنان شکست نامزدهای ائتلاف آنان حتمی بود با ریاکاری چشم میبندد.
شرکت وسیع هواداران حزب دموکراتیک خلقها در انتخابات و رای دادن به نامزد حزب حمهوری خواه که حتی از ائتلاف رسمی با حزب آنان وحشت دارد نشان بلوغ سیاسی و انضباط تشکیلاتی هواداران حزب دموکراتیک خلق است. زیرا که توفیق در بسیج صد در صدی هوادارانش در رای دادن به نامزد هائی که همه چیز میخواهند و در مقابل از کمترین دفاع از حقوق دموکراتیک سازمانهای کرد که بطور وسیع پایمال میشود خم به ابرو نمیآورند روندی است بسیارد شوارو آزار دهنده.
مهم ترین فاکتورها در پیروزیهای نسبی اپوزیسیون افلاس سیاستهای اقتدار حاکم و بحران عمیق اقتصادی است و در رده بعدی شایستگی و کاردانی نامزدهای اپوزیسیون به ویژه در استانبول و آنکارا است.
اکرم امام اوغلو با عمل کرد بسیار موفقاش در این انتخابات بدون شک طلوع سیاستمدار ورزیدهای در صحنه سیاست ترکیه را نوید میدهد. در مقایسه با مبارزات انتخاباتی پیش از این تفاوت کیفی بسیار مهمی را شاهد بودیم. اردوغان که به حق استاد مبارزه میدانی است و پیش از این همواره قادر بود در برابر حریفان زمین بازی و دستورکار را به آنان دیکته کند و با تکیه بر ماشین مخوف انتخاباتیاش کار را تمام کند. اینبار ناکام ماند زیرا با رقیبی از نوع متفاوت روبرو شد.
اکرم امام اوغلو در دام نیافتد. زبان، فرهنگ و شیوه اردوغان را به کار نگرفت. محور و موضوع مبارزه انتخاباتیاش تقابل با وی نبود. به طور سیستماتیک مشکلات مردم استانبول با بهره گیری از کار کارشناسان مشکلات عمده استانبول را بررسی کرده بود و برای آنها راه حل نشان میداد.
بسیار متین و با نزاکت و در عین حال با عزمی قاطع بر خود و محیط اطرافش کنترل داشت. کار تیمی بلد بود. به سبک سیاستمداران این دیار عربده نمیکشید و از کوره در نمیرفت و محور کارش لجن مالی و تمرکز بر خرابیها نبود. تیم ورزیدهای را سازمان داده بود و طی چندین ماه کار سخت و از قبل برای مشکلات پیشرو آماده شده بود.
شاید اولین و مشکل ترین قسمت کارش متقاعد کردن خود حزبش به رای دادن بود. زیرا که پس از دهها شکست انتخاباتی پی در پی و با حضور اردوغان در راس سیستم ریاستی، روحیه یاس حاکم بود و این اعتقاد که تضمین امنیت و سلامت صندوقها غیرممکن است به طور وسیع ریشه دوانده بود. واضح است بدون امکان تامین سلامت صندوقها صحبت از رقابت انتخاباتی عبث است. کارنامه اکرم امام اوغلو در شب انتخابات نشان میدهد رهبر شایستهای پدید آمده که ایمان به مبارزه را تقویت و پیروزی را نوید میدهد.
ناپـــدری! بابک داد