مهتاب آباء / بخش فارسی ایران بریفینگ
یوسف‌بن‌علوی وزیر خارجه عمان به تهران رفت تا با محمدجواد ظریف همتای ایرانی اش وزیر گفت‌وگو کند. این سفر در اثنای تنش‌های روز افزون منطقه درحالی رخ میدهد که عمان در سال‌های گذشته در مواردی میانجی و حتی میزبان «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» بوده‌است.
وزارت امور خارجه عمان درباره این سفر غیرمترقبه اعلام کرده: سفر روز شنبه بن‌علوی «در کادر روابط دوجانبه و رایزنی‌های دو کشور و با هدف تبادل نظر درباره رخدادهای اخیر منطقه» انجام می‌شود. اما تلویزیون دولتی سعودی در برنامه گزارش سیاسی روزانه اش فاش ساخته بن علوی حامل پیامی از سوی پادشاهی عربستان است .
عمان یک هفته پیش نیز در بیانیه‌ای اعلام کرده بود در نظر دارد درباره «روند کشتیرانی آزاد و موضوعات مربوط به تنگه هرمز با مقامات ارشد ایران گفتگو کند» و از همه طرف‌ها خواست تا ضمن خویشتنداری اختلافات را از مسیر دیپلماتیک حل و فصل کنند.
بن علوی اردیبهشت امسال نیز در تهران با ظریف دیدار و گفت‌وگو کرد و این دومین سفر او به ایران طی سه ماه گذشته است.
پس از سفر قبلی او به تهران، محمود واعظی ، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری، روز اول خرداد گفت «سفر بن‌علوی وزیر خارجه عمان به تهران ارتباطی به موضوع میانجیگری این کشور در روابط تهران و واشنگتن ندارد».
واعظی افزوده بود: «وزیر خارجه عمان در سفر چند روز پیش به تهران با ظریف گفت‌وگو کرد و وزیر خارجه جمهوری اسلامی گزارش این دیدار را به دولت ارائه کرد، بن‌علوی در تهران درباره موضوعات دوجانبه و کنش‌های منطقه‌ای صحبت کرد و اصلا در صحبت آنها بحث میانجی‌گیری نبود».
مطالب بیشتر در سایت ایران بریفینگ
رئیس دفتر روحانی همان روز درباره اعزام هیات‌هایی برای میانجیگری از کشورهای عمان و عراق یا دیگر کشورها، گفت: «ما که نمی‌گوییم نفرستند، حتما می‌آیند، حرف آنها را هم می‌شنویم اما مهم این است که ما درباره پیشنهاد آنها چه تصمیم می‌گیریم»
در جریان سفر اردیبهشت ماه وزیر خارجه عمان به تهران، روزنامه فرا منطقه‌ای "العرب" برخلاف گفته‌های واعظی گزارش داد، یوسف بن علوی حامل پیامی از سوی آمریکا در خصوص آمادگی برای «مذاکره» بود اما این پیام جنبه تهدید‌آمیز هم داشته مبنی‌بر اینکه «اگر ایران اقدامی "خصمانه" علیه آمریکا یا متحدان منطقه‌ای آن انجام دهد، آمریکا آماده است که در تشدید تنش با ایران به سطوح بالایی برود».
رابطه عمان و ایران همواره رابطه ای استراتژیک و دوستانه بوده ، عمان پیش از انقلاب نیز روابط بسیار نزدیکی با حکومت پهلوی دوم داشت تا آنجا که ایران در جریان جنگ «ظفار»، برای حمایت از سلطان قابوس اقدام به اعزام نیروی نظامی به این کشور کرد و عملا مانع از سرنگونی این پادشاهی شد.
چهار دهه پس از انقلاب نیز روابط عمان با جمهوری اسلامی رابطه‌ای نزدیک بوده و این درحالی است که این کشور یکی از پایگاه‌های اصلی نظامی آمریکا در منطقه را در خاک خود دارد و روابط راهبری‌اش با آمریکا بسیار نزدیک است و از سویی، مواضعش در مورد اسرائیل نیز برخلاف جمهوری اسلامی است و با آن کشور نیز ارتباط سیاسی دارد.
با این حال عمان همواره در تنش ها نقش میانجی و در بسیاری موارد سفیر ایران را بر عهده داشته ، مواردی مانند «آزادی ملوان‌های بریتانیایی» و یا در ماجرای « مبادله تعدادی از زندانیان دوتابعیتی ایرانی - آمریکایی »
درباره مذاکرات هسته‌ای نیز عمان باز نقش میانجی و میزبانی «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» را طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲ بر عهده داشت.
به‌گفته علی‌اکبر صالحی ، وزیر امور خارجه وقت و رئیس فعلی سازمان انرژی اتمی ایران، در سال‌های بعد از به قدرت رسیدن حسن روحانی عمان بود که زمینه مذاکرات منتهی به برجام را فراهم کرد.
این مذاکرات در دوره وزارت علی‌اکبر صالحی انجام شد و در سال‌های بعد او به صراحت از «عمان» به عنوان میانجی «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» نامبرد و گفت «مذاکرات محرمانه با آمریکا با یادداشت شفاهی مشاور سلطان قابوس کلید خورد»
وزیر خارجه دولت احمدی‌نژاد گفته بود: « شاهزاده سالم مشاور سلطان قابوس از طریق محمد سوری مدیر عامل وقت شرکت ملی نفت کش ایران پیغام آمریکایی‌ها را برای مذاکره داد» و پس از آن «سلطان قابوس نامه‌ای برای رهبر جمهوری اسلامی در مورد آمادگی آمریکایی‌ها برای مذاکره با ایران ارسال کرد».
صالحی ادامه می دهد «در اواسط سال۱۳۹۰پس از دریافت نامه سلطان قابوس، وقت ملاقات خصوصی از حضرت آقا گرفتم. ایشان در این دیدار به بدعهدی‌ها و عداوت‌های آمریکا با ایران اشاره کرد» اما من گفتم که «از باب اتمام حجت اجازه مذاکره با آمریکا را صادر بفرمایید و مقام رهبری گفت که «با مذاکرات مخالفتی ندارم»
صالحی با اشاره به اینکه ما «۵ ماه پس از مجوز رهبری به عمان رفتیم»، گفته بود «نماینده آمریکایی‌ها در مذاکرات ویلیام برنز و جک سالیوان و نمایندگان ما ذبیح ، بهاروند و حاجی بودند»، او افزوده بود: «واسط عمانی مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا تا دور دوم مذاکرات مدام به تهران در رفت و آمد بود».
صالحی همچنین در مصاحبه‌ای دیگر با اشاره به اینکه مذاکرات محرمانه «ما با آمریکایی‌ها دو نوع بود»، از «مسقط» به عنوان مرکز «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» برای نزدیک به دو سال نام برد و گفت: در مسیر اول یعنی «مذاکرات حضوری افراد ما با نفرات آنها در مسقط گفت‌وگو می‌کردند و معاون وزیر در گفت‌وگوها حضور داشت» و در مسیر دوم نیز «مذاکره از طریق واسطه عمانی به صورت مکتوب و یا شفاهی انجام می‌شد» و ما پیام‌های خود را «به صورت شفاهی از طریق واسطه عمانی به آمریکایی‌ها اعلام کردیم».
صالحی البته تاکید کرد که به دلیل اختلافات درونی نهادها و مقام‌های حکومتی درباره ادامه «مذاکرات محرمانه» و «مستقیم» در عمان و چون «دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی یک روش را می پسندید، شخص رئیس جمهور(احمدی‌نژاد) مدل دیگری و همین‌طور وزارت خارجه هم سلیقه دیگری داشت»، در نهایت «با مشکلات فراوان، مسیر دوم را ادامه دادیم»
او همچنین به نقش سلطان قابوس، پادشاه عمان، در مذاکرات محرمانه جمهوری اسلامی با آمریکا در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ تا اواخر ۱۳۹۱ اشاره کرد و گفت: «ما یک نامه رسمی از سلطان عمان گرفتیم و آقای ویلیام برنز در حضور سلطان قابوس اعلام کرد که ما غنی‌سازی ایران را به رسمیت می‌شناسیم و سلطان هم عین همین مطلب را برای آقای احمدی‌نژاد به صورت مکتوب نوشت و یک نسخه هم برای آقای "اوباما" فرستاد».
صالحی درباره سرانجام میانجیگری عمان در این دور از «مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا» نیز گفت: در اواخر سال ۱۳۹۱ «قرار بود بقیه کارها بعد از این نامه پی گرفته شود و چارچوب توافق نوشته شود که از دفتر رهبری با من تماس گرفتند که ایشان (رهبری)خواسته‌اند دست نگه داشته شود و ادامه وضعیت به بعد از انتخابات و دولت بعدی سپرده شود»
اگر چه ادامه «مذاکرات محرمانه» با میانجیگری عمان در آن سال‌ها به مذاکرات علنی و برجام منتهی شد اما حالا شرایط بسیار متفاوت است؛ از یک سو تنش طی دو ماه گذشته در منطقه و بعد از حملات به نفتکش‌ها در بندر فجیره و دریای عمان گسترش یافته و از سوی دیگر تنش میان ایران با آمریکا و بریتانیا نیز بعد از سرنگونی پهپاد آمریکایی و توقیف نفتکش بریتانیایی اوج گرفته‌است.
با وجود نقش موفق عمان در میانجیگری اوایل دهه نود میان ایران و آمریکا، مشخص نیست که تلاش‌های احتمالی این کشور در حال حاضر نیز به نتیجه مشابهی منجر شود یا خیر اما این سفر در حالی انجام می شود که وزارت خارجه آمریکا در روزهای گذشته اعلام کرده مایک پمپئو بسیار مشتاق است ولو برای مصاحبه با تلویزیون دولتی ایران به تهران سفر کند و کاخ سفید نیز بدون هر پیش شرطی آماده گفتگو با ایرن است ، مشابه همین اظهارات را نیز نماینده عربستان در سازمان ملل و همچنین معاون وزیر خارجه عربستان در روزهای گذشته بیان داشته اند و اینکه مشتاق هستند بدون هر پیش شرطی «بلادرنگ» سفارت عربستان در تهران را بازگشایی نمایند .
مثلث همیشگی تهران ،مسقط و واشنگتن این روزها بدل شده است به مربع و باید دید مربع تهران،مسقط،ریاض و واشنگتن بالاخره به کجا می رسد و چه شکلی می یابد ؟
