یکی از توجیهات اصلی اصلاحطلبها برای تشویق دیگران به شرکت در انتخابات این است که بگویند شرکت در انتخابات یک حق است که با سختی به دست آمده است و برای جلوگیری از تضعیف نهادهای انتخابی و دموکراسی باید حتما و در هر شرایطی در انتخابات شرکت کرد. اخیرا خانم الهه هیکس در مناظره ایی چنین توجیهی را بیان میکرد. از آنجا که ایشان خود را مدافع حقوق بشر معرفی میکند سعی کردهام با ذکر مثالی از اعلامیه حقوق بشر، این توجیه غلط را نقد کنم.
در درجه اول باید ببینیم که حق چیست آنگاه با ذکر یک مثال موضوع را روشنتر میکنم.
حق و حقوق دارای ویژگی هایی هست که آنها را از ناحق و غیر حق متمایز میکند. سه مشخصه اصلی موارد زیر است.
۱. حق همه زمانی است. یعنی با گذشت زمان فرسوده نمیشود.
۲. حق همه مکانی است. یعنی از کشوری به کشور دیگر به دلیل تفاوت فرهنگی تغییر نمیکند.
۳. حقوق مختلف با هم سازگارند.
برای مثال در منشور اعلامیه جهانی حقوق بشر حق مهاجرت به عنوان یکی از حقوق اصلی انسانها شناخته شده است. حق مهاجرت سه ویژگی ذکر شده را شامل میشود؛ یعنی در تمام طول تاریخ، همه مردم جهان، حق داشتهاند برای حفظ کرامت و سایر حقوقشان مهاجرت کنند.
اما برای اعمال این حق، انسانها در مناطق مختلف جهان و در دهههای مختلف میتوانستند از وسایل گوناگون حمل و نقل استفاده کنند. استفاده از قطار، هواپیما، قایق و خودرو و... وسایل رسیدن به این حق هستند و نه خود حق. اما برای رسیدن به حق مهاجرت باید از وسیله مناسب استفاده کرد تا منجر به تصادف و یا مرگ نشود. یعنی وسیله باید دارای کیفیتی باشد که هدف را براورده کند. این نکته از اصل هدف وسیله را توجیه نمیکند استخراج میشود.
اما در موضوع مورد بحث ما، انتخابات وسیله رسیدن به حق حاکیمت است و نه خود حق. حق حاکمیت هر سه ویژگی بیان شده را دارا هست. یک افریقایی همانقدر حق دارد مالک سرنوشت خود باشد که یک اروپایی و یا ایرانی. این حق در طول تاریخ وجود داشته و در آینده نیز ادامه خواهد داشت. انتخابات سالم و عادلانه میتواند وسیله برقراری حق حاکیمت باشد. اما حتی انتخابات سالم و عادلانه تنها روش رسیدن به حق حاکمیت نیست و روشهای دیگری از جمله اقناع و... در جوامعی وجود داشته است و ممکن است در آینده روشهای دیگری پیدا شود. حال اگر انتخابات عادلانه و سالم نباشد آیا هنوز هم وسیله مناسبی برای رسیدن به حق حاکیمت است؟ بنا بر این توضیحات و همچنین تجربه شکست اصلاحات در ایران جواب منفی است.
در واقع شرکت در انتخابات نا عادلانه و مبتنی بر اندیشه ولایت فقیه برای استیفای حق حاکیمت مانند استفاده از وسایل نقلیه ناسالم و پر خطر برای رسیدن به حق مهاجرت است که موجب مرگ بسیاری از پناهندگان شده است.
دقیقا به همین دلیل است که استمرار پروژه اصلاحات در ایران به ضعف جامعه ایران منجر شده است و حتی در بسیاری موارد جامعه و طبیعت ایران را در خطر مرگ و نابودی قرار داده است.
حافظ و دکتر مصدق، منوچهر تقوی بیات