کیهان لندن - مصطفی فحص (شرق الاوسط) - از زمان آغاز مذاکرات وین که برای ایجاد مقدمات بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای در پایتخت اتریش شروع شده، همه نگاهها به سوی این مذاکرات معطوف شده و منتظر خروج دود سفید از راهروهای مذاکرات پشت درهای بسته بین چهار کشور بزرگ و رژیم ایران هستند. مذاکرات در ظاهر با غیاب آمریکایی‌ها صورت می‌گیرد، اما در حقیقت یک هیئت رسمی آمریکایی در تمام جزئیات مذاکرات حضور دارد.
اما معضل این مذاکرات این است که واشنگتن در این مرحله چه امتیازی می‌تواند به تهران ارائه دهد و معضل بزرگتر از آن این است که آیا تهران می‌تواند به خواسته‌های آمریکا که مقامات جمهوری اسلامی آن را غیرمنطقی توصیف کرده‌اند، تن دهد تا طرفین بدون تناقض‌گویی اعلام کنند که مذاکرات موفقیت‌آمیز بوده و به سوی یک توافق کامل که می‌توان روی آن حساب کرد، در حال حرکت هستند؟!
این معضل مذاکرات که بیشتر به بن‌بست شبیه است، در آستانه آغاز دور جدید آن یعنی روز، جمعه ۷ ماه مه شدت گرفته است بطوری که حجم اظهارات ضد و نقیض دو طرف آمریکایی و ایرانی و همچنین تناقض‌گویی مسئولان ایران در داخل باعث شده که افکار عمومی در داخل ایران، منطقه و جهان در هاله‌ای از ابهام دست و پا بزند. علاوه بر این، ایرانیان در داخل با مشکل عدم شفافیت و تبلیغات دروغین درباره آنچه در وین می‌گذرد نیز روبرو هستند.
اظهارات متفاوت و متناقض درباره آنچه در وین جریان دارد و آنچه ممکن است تحقق یابد یا آنچه به دست آمده از یکسو و اشاره غیرمستقیم به احتمال شکست مذاکرات از سوی دیگر، و مجموعه‌ی تناقضاتی که مانع تصمیم‌گیری منسجم در چنین پرونده‌ای شده، وجود بحران عمیق در داخل رژیم ایران را نیز بیش از هر زمان برملا می‌کند.
حسن روحانی و وزیر خارجه‌ی مغضوبِ او برای رسیدن به نوعی حل و فصل و دستاوردهای احتمالی برای دولت خود در آخرین روزهای دوره ریاست‌اش بر دومین کابینه‌ی خود تلاش می‌کنند اما مذاکرات اینبار تحت فشارهای زیادی صورت می‌گیرد. انسجام طرفین غربی و نزدیکی مواضع آنها به واشنگتن از یکسو و عدم انسجام داخل رژیم تهران و تأثیر منفی نزاع‌های سیاسی داخلی بر تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی که پیش از هرگونه تصمیم یا حتا سخنی در وین باید به چندین مرجع مانند «بیت رهبری» و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و غیره مراجعه کند، مذاکرات را پیچیده‌تر کرده است.
پیشتر محمدجواد ظریف و حسن روحانی مجبور بودند فقط با قاسم سلیمانی مشورت کنند. با کشته شدن قاسم سلیمانی مراجع تصمیم‌گیری که روحانی و وزارت خارجه را مجبور می‌کند به آنها مراجعه کنند، متنوع شده است. پیشتر قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس، بازوی خارجی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مذاکرات را از راه دور هدایت و مسیر تیم مذاکره کننده رژیم ایران را تعیین می‌کرد.
اختلاف بین ادعاهای دیپلماسی و رسانه‌های رسمی ایران در مورد آنچه در سالن‌های مذاکرات وین در جریان است، از دو هفته پیش آغاز شد. همان زمانی که عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد رژیم ایران به اخبار درز شده از کانال تلویزیون دولتی «پرس‌تی‌وی» در باره توافق تهران برای تبادل زندانیان و دریافت ۷ میلیارد دلار از حساب‌های بلوک شده پاسخ داد.
بجز «پرس‌تی‌وی»، تلویزیون دولتی جمهوری اسلامی نیز به نقل از یک منبع آگاه سیاسی، اخباری مبنی بر اینکه هیئت مذاکره کننده ایرانی برای تبادل زندانیان و آزادی اموال بلوکه شده در ایالات متحده موافقت کرده، پخش کرد اما این خبر نیز با تکذیب رسمی از سوی سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران مواجه شد.
خطیب زاده گفت: «در مورد آنچه که یکی از رسانه‌ها بار دیگر از منابع ناشناس خود ادعا کرده است، من تأکید می کنم که این ادعاها نادرست است».
این همان تناقضات و دوگانگی در داخل دستگاه حاکمیت در ایران است که باعث شده طرفین غربی خواسته‌های خود را ارائه دهند و توپ را به داخل زمین تهران بیندازند.
در وین تیم مذاکره کننده ایران بر سرسختی و پایبندی خود به لزوم دستیابی به یک راه حل جامع پافشاری می‌کند و تلاش دارد تا از آنچه راه حل‌های جزئی می‌نامد، اجتناب ورزد. مذاکره کننده‌ی جمهوری اسلامی می‌گوید آنچه تا کنون در وین اتفاق افتاده با وجود موانع و اختلاف نظر با واشنگتن مثبت بوده است.
هیئت آمریکایی می‌گوید تحریم‌هایی که واشنگتن در سال ۲۰۱۸ پس از خروج از توافق هسته‌ای مجدداً آنها را بر تهران اعمال کرد، با تحریم‌هایی که دونالد ترامپ رئیس جمهوری پیشین آمریکا خارج از چارچوب‌های توافق هسته‌ای بر رژیم ایران اعمال کرده، جدا از همدیگر هستند و این برای مذاکره‌کنندگان جمهوری اسلامی غیرقابل قبول است. هیئت ایرانی با همه این شرایط تأکید می‌کند که آنچه تا کنون پیش رفته برای گام‌های بعدی قابل استناد است. اما از سویی خطیب زاده هشدار داده که اگر «ایالات متحده اصرار دارد تحریم‌های علیه ایران را ابقاء کند، جمهوری اسلامی شاید گفتگوها را متوقف کند.»
از سوی دیگر به موازات تناقض‌گویی تهران که نوعی ابهام برای افکار عمومی در داخل و خارج ایران ایجاده کرد، واشنگتن نیز به اظهارات مبهم و نامفهوم روی آورده است.
آخرین جمله آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا درباره مذاکرات وین سه‌شنبه گذشته بود که گفت: «برای رسیدن به یک راه حل در وین هنوز راه طولانی در پیش است. ایران باید کاملاً به تعهدات برجامی خود برگردد».
بلینکن در اظهارات خود تأکید کرد، ایالات متحده برای رسیدن به توافق عجله‌ای ندارد و بازگشت کامل تهران به توافق‌نامه یکی از شرایط موفقیت مذاکرات است اما او مشخص نکرد که آیا این بازگشت دو جانبه است؟ یعنی بازگشت واشنگتن و تهران با هم؟ یا اینکه آمریکا دیدگاه دیگری دارد که ایران باید با آن موافقت کند.
به این ترتیب با توجه به آنچه در وین می‌گذرد، ما در هاله‌ای از ابهام و تناقض‌گویی ناشی از سلطه تضادها روبرو هستیم. به همین دلیل می‌توان گفت که امکان دستیابی به نتایج ملموس که همه طرفین به ویژه تهران و واشنگتن را راضی کند، هنوز دور به نظر می‌رسد.
با وجود اینکه مرتب اعلام می‌شود که فضای مثبت بر گفتگوها بین طرفین متخاصم حاکم است اما نگرانی و ترس از تداوم بی‌ثباتی در منطقه همچنان باقی است.
*منبع: شرق الاوسط
*نویسنده : مصطفی فحص
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن
