روزنامهها در ایران در یک سرمقاله مشترک خواستار تامین فوری و توزیع واکسن کرونا در کشور و سرعت بخشی به واکسیناسیون شده‌اند. در مقابل نیز دولت جمهوری اسلامی ایران معتقد است مقایسه سطح واکسیناسیون ایران با هیچ کشوری منطقی نیست. چنین اظهاراتی از سوی مقامات کشوری که بزرگترین دارنده منابع نفت و گاز جهان است بسیار عجیب می‌نماید و نگاه‌های سرشار از امید به واکسیناسیون کرونا در ایران را تبدیل به ناامیدی نموده است و ادعاهای مطرح شده مبنی بر اینکه ایران در اردیبهشت و خرداد به قطب صادرات واکسن در جهان تبدیل می‌شود را بی اعتبار ساخته است. سعید نمکی، وزیر بهداشت و درمان ایران در بهمن ماه سال گذشته ادعا کرده بود ایران تا سه ماه آینده صادرکننده واکسن کرونا خواهد شد اما دو ماه بعد یعنی پس از تعطیلات ایام نوروز و در هفته‌های سوم و چهارم فروردین پیک پنجم بیماری کشور را درنوردید و آمار رسمی تعداد مبتلایان روزانه را بیش از ۲۰ هزار نفر و مرگ بیماران را حداقل ۵۰۰ نفر در روز ذکر می‌کرد. این آمار در شرایطی اعلام می‌شد که روند واکسیناسیون در کشور نسبت به استاندارد جهانی بسیار کند صورت می‌گرفت و تعداد واکسینه شدگان به یک درصد هم نرسیده بود. ایران همچنان در رتبه‌های آخر واکسیناسیون جهانی است و واکسن‌های داخلی نیز برخلاف وعده‌های داده شده مراحل پایانی آزمایشات بالینی خود را طی نکرده‌اند و تولید انبوه این واکسن‌ها در کشور به دلیل تامین نشدن اعتبارات لازم برای واردات تجهیزات و مواد اولیه در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.
البته مقامات ایرانی از تأثیر تحریمها بر میزان کارکرد نهادهای متولی سلامت جامعه سخن می‌گویند و سخنگوی دولت پیش تر گفته بود برای تامین ارز واکسن کرونا مشکلی وجود نداشته و مشکل اصلی «موانع انتقال پول بوده» و با توجه به «قوانین تحریم و قواعد اف ای تی اف چندین مرحله انتقال پول با مشکل مواجه شده است. این اظهارات در حالی است که گزارشات دریافت شده از نهادهای متولی سلامت جامعه بارها بر این موضوع تاکید داشته است که تحریمها و محدودیت‌های بانکی علت عمده مشکلات موجود بر سر مهار کرونا از حیث تامین دارو و واکسن نبوده است. حتی برخی نمایندگان مجلس ایران به دولت و شخص حسن روحانی، رییس جمهور به خاطر تأخیر در تهیه واکسن به بهانه تحریم و اف ای تی اف حمله کرده و معتقد هستند که سلامت جسمی و روانی مردم بازیچه اهداف سیاسی و جناحی عده‌ای در دولت قرار گرفته است. ناصر ریاحی، رییس اتحادیه واردکنندگان دارو هم در ایران می‌گوید بانک مرکزی ایران ماهانه تا ۱۰۰ میلیون یورو به واردات دارو و تجهیزات پزشکی اعتبار می‌‌دهد و بنابراین نباید نگران مشکل در واردات واکسن کرونا به ایران بود. این مقام غیردولتی معاملات دارو با کشورهای اروپایی را نیز ممکن دانسته است.
مشکلات واردات دارو و واکسن یکی از مسائلی است که مقام‌های ایرانی در انتقاد از تحریم‌‌های یکجانبه آمریکا همواره برجسته می‌‌کنند، در حالی که آمریکا واردات دارو و واکسن را تحریم نکرده و آنچه در این میان اهمیت یافته و نقل محافل کارشناسی و رسانه‌ای در داخل و خارج ایران شده است تجارت دارو و واکسن و تجهیزات پزشکی و بیمارستانی به اسم کرونا بوده است. به باور کارشناسان مستقل و غیردولتی در ساختار بهداشت و درمان ایران، واکسن و دارو در حال حاضر تجاری شده است و چون مانند بسیاری دیگر از حوزه‌ها زیر سایه فساد قرار گرفته است، تنها مسئله‌ای که در شرایط تداوم بیماری کرونا اهمیت یافته است سودها و منافع کلان اقتصادی حول محور کرونا بوده و نه حفظ جسم و روان انسان‌ها در ایران که روزانه به صورت دسته جمعی قربانی ویروس کرونا می‌شوند.
نویسندگان سرمقاله مشترک روزنامهها در ایران اخبار و اطلاع رسانی متناقض درباره واردات واکسن را نشانه‌ای از تشتت در نظام تصمیم گیری در مورد این مسئله حیاتی دانسته‌اند و نوشته‌اند در‌حالی که رئیس جمهوری خواستار رفع تمامی موانع برای واردات واکسن می‌شود، تعلل نهادهای مجری، این نگرانی را به وجود آورده است که مبادا اراده و تصمیم واحدی در این زمینه وجود نداشته باشد. در پاسخ چنین می‌توان مطرح نمود که صریح ترین و شفاف ترین واکنش به این سرمقاله مشترک اظهارات ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت با بیان اینکه «طی دو هفته آینده، میزان تزریق روزانه واکسن کرونا به ۵۰۰ هزار نفر خواهد رسید» بوده است. اما این اظهارات در صورتی مطرح گردیده که تاکنون بی توجهی به نگاه علمی در مدیریت کرونا و زور سیاست و اشرافیت بر علمی گرایی ستاد ملی مقابله با کرونا غلبه داشته است. اشرافیت و سیاست در موضوع واکسن و دارو و تجهیزات پزشکی و بیمارستانی اکنون بیماری کرونا را به نفع برخی از جریان‌های سیاسی و اقتصادی در کشور تداوم بخشیده است. متاسفانه زمینه‌های فساد و رانت در واردات و تولید واکسن و همچنین درخصوص تجهیزات پزشکی و دارو در کشور فراهم است و برهمین اساس است که در واقع اراده و راهکاری برای کنترل کرونا آن هم در شرایطی که زندگی در جهان و نزدیک تر در کشورهای همسایه ایران به حالت عادی باز می‌گردد نمی‌توان متصور بود.
نویسندگان سرمقاله مشترک روزنامهها در بخشی از نامه نیز از رئیس جمهور به عنوان مقام اول اجرایی کشور درخواست نموده‌اند هرچه سریع تر کمیته ای ملی متشکل از دولت، بخش خصوصی و نهادهای مدنی را مسئول بررسی موضوع تأمین فوری واکسن و برنامه‌ریزی برای توزیع شفاف و تزریق پرشتاب آن کند. در این خصوص نیز باید یادآور شد که دولت فعلی و ستاد ملی کرونا بخشی از مشکلات موجود هستند و نمی‌توان از چنین دولتی انتظار تشکیل چنین کمیته‌ای داشت. بنابراین پیشنهاد می‌گردد چنین کمیته‌ای با حضور سران سه قوه تشکیل شده و نمایندگان بخش خصوصی غیر رانتی و همچنین نمایندگان تشکل‌های غیردولتی و مورد اعتماد بدنه ساختار سلامت کشور به این کمیته فراخوانده شوند و مسئولیت مستقیم مدیریت و مهار کرونا در کشور برعهده این کمیته و نه مجموعه دولت، وزارت بهداشت و درمان و ستاد ملی کرونا قرار داده شود.
محمدرضا محبوب فر
کارشناس و پژوهشگر حوزه سلامت
