«استقلال» حلقه گمشده انقلاب «زن، زندگی، آزادی» است؛ آن را دریابید (بخش آخر)، محمود دلخواسته

«از اثرات منفی وارد کردن مدل فاشیستی ناسیونالیسم اروپایی به خاورمیانه بعد از جنگ جهانی اول، اینکه شاهد ظهور گفتمانهای ناسیونالیسمی با ماهیت فاشیسمی می باشیم و «پان» های چهارگانه «پان ترکسیم»، «پان عربیسم»، «پان ایرانیسم» و «پان کردیسم» آتش بیار برخوردهایی می شوند که هنوز منطقه ما از آن رنج میبرد. چرا که آبشخور این «پان» ها، فاشیسم اروپایی بود و البته فاشیسم، همیشه نیاز به دشمن دارد و هر یکی از این «پان» ها، دیگر «پانها" را دشمنی ارزیابی می کردند که بیشتر ماهیت خود را از دشمن شمردن آنها می گرفتند. به سخن دیگر، این فاشیسم بود که در رنگها و فرمهای مختلف دست به دگرباشی زده و اینگونه، رابطه تضاد و دشمنی با « آن گونه» را ایجاد می کرد.

در رابطه با وطن نیز، ما شاهد ناسیونالیسم الهام گرفته از ناسیونالیسم غربی که سخن از "پاک دینی" و "پاک نژادی" و "پاک زبانی" می گفت می باشیم که کوشش می کرد تا جایگزین «ملی گرایی تاریخی ایرانی» ریشه گرفته در تاریخ و فرهنگ و اخلاق شود. در حال حاضر نیز شاهد نگاه افراطی و در نتیجه، نقطه اعتدال را گم کردن، به مقوله قومیت/اتنیک در وطن می باشیم. فناتیسمی که اگر به نقطه اعتدال خود باز نگردد، سبب تنش های جدید خواهد شد.»

لینک مقاله اول:

https://news.gooya.com/2025/02/post-95051.php

ادامه:

1. استقلال مقوله ای است که فقط در دوران استعمار کاربرد داشت و حال، نخ نما شده است.

متاسفانه تعداد نه چندان کمی از روشنفکران، حتی مخالف رژیم، از آنجا که با مقوله «ملت - دولت» و در نتیجه اصل راهنمای «استقلال» به معنای حق حاکمیت مردم بر دولت، از طریق گفتمانهای ناسیونالیسم و تئوری های ایجاد شده در غرب آشنا هستند، متوجه تفاوت ماهوی «ملی گرایی» تاریخی ایرانی با ظهور مقوله «ناسیونالیسم» (7) در غرب که با انقلاب کبیر فرانسه و جنگهای متعاقب آن و پایان امپراطوری روم مقدس گسترش یافت، نیستند. (8) توضیح اینکه، بعد از سقوط امپراطوری روم در قرن پنجم، اروپا به موزاییکی از صدها شاهزاده نشین و شهرهای مستقل که بیشتر بر مرزهای قبیله ای و منطقه ای مانند گل ها، واندال ها، فرانک ها، آنگلو ساکسونها و قبایل آلمانی تبدیل شد و اروپا را وارد قرون وسطی کرد.

تئوریهای ناسیونالیسم بیشتر به زمان ظهور ملت/nation و بیشتر از جمله اثرات انقلاب فرانسه و کشور گشاییهای ناپلئون که سبب ساز روحیه ناسیونالیستی در میان دیگر مناطق شد باز می گردد. البته بعضی از تئوری های ناسیونالیسم به زمان لویی چهاردهم نیز خود را می رساند و شاید در این رابطه یک استثناء وجود دارد و آن یکی از اساتید اینجانب، پروفسور یهودی آنتونی اسمیت در کتاب «ناسیونالیسم» (9) می باشد که کوشش کرد ظهور مقوله ملت را به تاریخ قوم یهود برساند و نظریه « primordialism/ازلی گرایی» را طرح کرد و آن اینکه؛ هویتهای قومیتی/اتنیکی ثابت و باستانی می باشند و از نسلی به نسل دیگر می رسند. یعنی نظریه ای که در رابطه با واقعیتهای تاریخی دچار تناقض های جدی می شود.

منظور اینکه، تئوریهای ظهور ناسیونالیسم و مقوله دولت - ملت، تئوری هایی می باشند که در کل، مختص اروپا می باشند و نیز مختص دولتهای تازه تاسیسی که بعد از جنگ جهانی اول و یا در دوران مبارزات ضد استعماری پس از جنگ جهانی دوم و نیز بعد از فرو پاشی شوروی برگرفته از این مدلها و تئوری ها شکل گرفتند می باشند. ولی مسئله این است که این تئوری ها ارتباط خاصی با هویت ملی کشور ایران که تاریخ آن به هزاران سال می رسد و از انگشت شمار کشورهایست که استمرار تاریخی- فرهنگی آورده است، ندارد. یعنی کشوری که هویت ملی آن نه فقط در سطح نخبگان که در سطح جامعه ملی نیز از طریق ادیان و سنتها و اسطوره های تاریخی که در تاریخ اسطوره ای گم می شوند حضور دارد. این هویت، هیچ ارتباط مستقیمی هم با مقوله نژاد، ندارد و یا با ناسیونالیسم نژادی (10) که به نازیسم و فاشیسم منجر شد. از جمله به این دلیل است که برای مثال، وقتی شاه اسماعیل، صوفی و مرشد اعظم عشایر قزلباش که بیشتر ترک زبان بودند، مدلی را که برای امپراطوری خود برمی گزیند، مدل امپراطوری ساسانی بود و با وجود تعصب سخت بر اسلام شیعی داشتن، نه تنها نام هر چهار فرزند پسر خود را از نام های شاهنامه انتخاب می کند: «تهماسب میرزا، القاسب میرزا، سام میرزا و بهرام میرزا، بلکه نام سه تن از پنج دختر خود را نیز از شاهنامه برمی گزیند: « پریخان خانم، خانش خانم، مهین بانو سلطانم، فرنگیس خانم و شاه زینت خان." این در زمانی بود که هنوز تئوریهای ناسیونالیستی در غرب، هنوز حتی در وضعیت جنینی خود ایجاد نشده بودند.

به همین علت بود که وقتی رشته تئوری های ناسیونالیسم را در دانشگاه اقتصاد و علوم سیاسی لندن تحصیل می کردم و اساتید بنام، آن را تدریس می کردند، به آنها می گفتم که این تئوری ها، ظهور و استمرار هویت ایرانی و ایران را یا اصلا توضیح نمی دهد و یا بسیار ناقص توضیح می دهد.

متاسفانه به این علت که بسیاری از روشنفکران وطن، همان گونه که قبلا گفتم «مصرف زده» تولیدات اندیشه در غرب می باشند و در نتیجه فاقد اعتماد به نفس در خلق و عرضه اندیشه، مدلهای تولید شده غرب را ازلی و ابدی می دانند.

از اثرات منفی وارد کردن مدل فاشیستی ناسیونالیسم اروپایی به خاورمیانه بعد از جنگ جهانی اول، اینکه شاهد ظهور گفتمانهای ناسیونالیسمی با ماهیت فاشیسمی می باشیم و «پان» های چهارگانه «پان ترکسیم»، «پان عربیسم»، «پان ایرانیسم» و «پان کردیسم» آتش بیار برخوردهایی می شوند که هنوز منطقه ما از آن رنج میبرد. چرا که آبشخور این «پان» ها، فاشیسم اروپایی بود و البته فاشیسم، همیشه نیاز به دشمن دارد و هر یکی از این «پان» ها، دیگر «پانها" را دشمنی ارزیابی می کردند که بیشتر ماهیت خود را از دشمن شمردن آنها می گرفتند. به سخن دیگر، این فاشیسم بود که در رنگها و فرمهای مختلف دست به دگرباشی زده و اینگونه، رابطه تضاد و دشمنی با « آن گونه» را ایجاد می کرد.

در حال حاضر نیز شاهد نگاه افراطی و در نتیجه، نقطه اعتدال را گم کردن، به مقوله قومیت/اتنیک در وطن می باشیم. فناتیسمی که اگر به نقطه اعتدال خود باز نگردد، سبب تنش های جدید خواهد شد.

2. وابستگی مالی و سیاسی به قدرتهای خارجی پیدا کردن

دلیل آخری که شامل تعداد نه چندان کمی از «استقلال هراسان» می شود، عمدتا پس از خروج از وطن به وابستگی مالی به قدرتهای خارجی می انجامد. یعنی تعدادی از نخبگان سیاسی و رسانه ای، از آنجا که دارای روانشناسی «آریستو کراسی قلمی- بیانی» هستند و خود را از ما بهتران می دانند، برای گذران زندگی خویش، دون شان خود می دانند که دست به کارهای یدی بزنند و در مغازه ها و رستورانها و کارخانه ها و... کار بگیرند و نان عرق جبین خود را بخورند. با چنین ذهنیتی و خود را از ما بهترون دانستن و با توجه هزینه های انکارناپذیر زندگی، اینگونه افراد براحتی به استخدام رسانه های وابسته و یا رسانه هایی که بودجه آنها از سوی دولتهای غربی تامین می شود در می آیند و عامل اجرای سیاستهای این دولتها در وطن خود می شوند. بسیاری دیگر نیز در دام سازمانهای اطلاعاتی کشورهای بیشتر و بورسهای به ظاهر دانشجویی (11) و یا "تحقیقاتی" اشان میافتند. توضیح اینکه در دانشگاه ها و مراکز تحقیقی، دو نوع بورس وجود دارد؛ اول بورسیه های واقعی یعنی بورسیه هایی که به دانشجویان واقعی و ممتاز که دارای امکانات مالی نیستند تعلق می گیرد و دیگر بورسیه هایی می باشند که سازمانهای اطلاعاتی و یا نظامی مانند سازمان سیا و پنتاگون، به مخالفان رژیمهای "دشمن" پرداخت می کند. البته از آنجا که بسیاری از این پرداختها و به خدمت گرفتنها نمی تواند بگونه ای مستقیم انجام شود، باید ظاهری محترمانه داشته باشد لذا در شکل بورسیه دادن در بعضی از دانشگاه ها و نیز «مراکز پژوهشی» که این سازمانها ایجاد کرده اند، (12) انجام می شود. روش دیگر، تحت پوشش «سازمانهای غیر دولتی/NGO» و فعالیتهای ظاهرا "غیر دولتی" می باشد و کسانی که در زیر چتر فعالیتهای غیر دولتی رانت می گیرند. (13) بسیاری دیگر از جمله در زیر چتر حقوق بشری مبالغ هنگفتی از دولت آمریکا دریافت می کنند که اخیرا نام تعدادی از آنها منتشر شده است. (14)

3. استقلال و آزادی نه مکمل یکدیگر که مقابل یکدیگر قرار دارند و باید یکی را انتخاب کرد.

از زمانی که جبهه ملی سوم بین دو اصل راهنمای استقلال و آزادی دویئت قائل شد و به آزادی ارجحیت داد، نهضت آزادی مهندس بازرگان با این نوع تغییر نگاه همراه شد. در جریان انقلاب بهمن که با شعار استراتژیک «استقلال، آزادی» و جمهوری اسلامی به عنوان گفتمان این دو اصل انجام شد، نهضت آزادی اصل راهنمای استقلال را نقض کرد و روابط پنهان با دولت آمریکا در با سفیر آمریکا انجام می داد و به سفارت آمریکا گزارش می کرد.

سران حزب جمهوری، از جمله دکتر آیت الله بهشتی که خود نیز در این مذاکرات پنهان حزب جمهوری در این مذاکرات به همراه مهندس بازرگان در منزل آقای فریدون سحابی شرکت داشتند. (15)

و بعد، با موافقت آقای خمینی در مورد گروگانهای گروگانهای آمریکایی دیپلمات در مذاکرات پنهان با دستگاه ریگان شرکت کردند که به افتضاح «اکتبر سورپرایز» منجر شد.) (16)

در بعد از انقلاب، به ناگهان خود را مدافع «اصل استقلال» وانمود کرده و به دولت بازرگان به بهانه تقض اصل استقلال تاختند. اینگونه نه تنها دولت بازرگان را به زیر کشیدند، بلکه به جعل معنی «استقلال» دست زده و «مرگ بر آمریکا» معنی "استقلال" بخود گرفت. بیشتز، از بین بردن آزادی ها به عنوان دفاع از "استقلال" توجیه پیدا کرد.

حزب جمهوری اسلامی توانست دست به چنین عمل موفقی بزند چرا که دولت بازرگان، رابطه دوئیت بین «استقلال» و «آزادی» بر قرار کرده بود و اینگونه این حزب فرصت طلب در زیر ردای دفاع از «استقلال» موفق به حذف بازرگان شد. نقض اصل استقلال از طرف نهضت آزادی آنگونه بود که در پنهان در مورد ماهیت رژیم آینده با سولیوان، سفیر دولت آمریکا مذاکره می کرد و بگونه ای مرتب نه تنها به سفارت آمریکا گزارش می داد، بلکه حتی کوشش در اجرای درخواستهای سفارت آمریکا، از جمله در مورد پس دادن 80 فروند هواپیمای اف 14 کرده بود. (17) که با مداخله بنی صدر از آن جلوگیری شد.

بیشتر، از آنجا که سفارت آمریکا، سیاستهای اقتصادی بنی صدر که در متحول کردن اقتصاد «مصرف محور» سلطنتی به اقتصاد «تولید محور» داشت را خطری برای حفظ سلطه برنامه های اقتصادی خود که از طرف بانک جهانی و صندوق بین المللی پول به ایران دیکته می شد، می دانست، فرستاده نهضت آزادی به طرف آمریکایی (18) خود در سفارت آمریکا اطمینان می دهد که بنی صدر را به دولت بازرگان دعوت نخواهد کرد.(19)

اینگونه، با جعل معنی "استقلال" و معادل کردن آن با "مرگ بر آمریکا" توانستند قدرت را هر چه بیشتر از ان خود کنند. در حالیکه اگر دولت بازرگان اصل استقلال را نقض نکرده بود، خلائی ایجاد نمی شد تا حزب جمهوری آ« را پر کند.

نتیجه گیری

همانگونه که در سطح فردی، تصور اینکه انسانی دارای استقلال باشد ولی فاقد آزادی و بالعکس، ممکن نیست، این واقعیت در سطح جوامع نیز صدق می کند. لحاظ کردن این امر و این واقعیت در مورد کشوری تاریخی که در یکی از استراتژیک ترین و خطرناکترین مناظق جهان قرار گرفته است، بسیار مهم تر است. ایران کشوری دور افتاده و در محاصره دریاها نیست بلکه در منطقه ای قرار گرفته است که بیشترین اتفاقات تاریخی در طول تاریخ تمدن در آنجا روی داده است و اینکه از ایران به عنوان چهاراه حوادث نامبرده شده است بی علت نیست. یعنی منطقه ای که در آن، بسیار ملتها و دولتها سر برآوردند ولی با طوفان حوادث و یورش سپاهیان، محو و نابود شدند و حال سراغشان را باید از تیشه کاوشگران گرفت. یعنی منطقه ای که در آن تنها یک کشور، استمرار تاریخی و فرهنگی آورده است و البته این استمرار، بدون لحاظ کردن اصل استقلال ممکن نبوده است.

در قرن 19 امواج انقلاب کبیر فرانسه، بالاخره به سواحل ایران زمین که حال در وضعیت زیر سلطه قرار گرفته بود و بسیاری از سرزمینهایش را در شمال و شرق و جنوب و غرب از دست داده بود، رسید. این رسیدن، به یکی از دلایل اصلی شروع حرکات و جنبشها تبدیل شد و در نهایت، سبب ساز وقوع انقلاب مشروطه و سقوط شاهان از تخت استبدادی گشت و مجلس نیز به عنوان منتخب جامعه در راس امور قرار گرفت. اینگونه، اصل راهنمای آزادی، مکمل اصل راهنمای استقلال شده و در نتیجه، مردم و رای آنها، به تنها منبع و منشاء مشروعیت و قانونیت دولت و حکومت قرار گرفتند.

ولی با انقلاب کبیر روسیه و خروج نیروهای این کشور از وطن، انگلستان کوشش کرد تا از فرصت استفاده کرده تاایران را بطور کامل در اختیار بگیرد. این کوشش که از طریق وثوق الدوله در حال اجرا بود، به علت مقاومت مجلس، شکست خورد و در نتیجه، انگلستان، کودتا را روش کرد و به کسانی همچون سردار اسعد بختیاری و سالار جنگ، پسر بانو عظمی مراجعه که به علت اختلافات روسای ایل بختیاری و مقاومت ژاندارمری به نتیجه نمی رسد. این در حالیست که استار وسلسکی، فرمانده روسی قزاقخانه که از برنامه انگلستان برای کودتا مطلع شده بود به میرزا اسماعیل نوبری، نماینده تبریز در مجلس، پیشنهاد انجام کودتا می کند ولی اسماعیل نوبری که سخت وطن دوست بود حاضر نمی شود با قوای قدرت خارجی دست به کودتا بزند. در آخر کار، انگلستان به طرف سید ضیاء و رضا خان رفته و آنها می پذیرند با حمایت انگلستان دست به کودتا بزنند.

کودتای 3 اسفند 1299 اینگونه رقم زده می شود. در نتیجه این کودتا که با از بین بردن آزادی ها و شکستن قلمها و دوختن لبها همراه شد، استقلال نیز به باد فنا رفت. از جمله نتایج آن این بود که در پیمان سعد آباد، رضا شاه اروند رود را به عراق واگذار کرد و دشت استراتژیک ناامید را به افغانستان. چرا که در هر دو کشور، انگلستان حرف اول و آخر را می زد و رضا خان هم که بدست انگلستان روی کار آمده بود و وحشتی عجیب از انگلستان داشت، در توان خود نمی دید که کاری انجام دهد که انگلستان نمی خواهد. این را کافی ندانست و دست به تجدید قرارداد دارسی، به مدت 60 سال یعنی تا سال 1993 زد. البته اگر ملی کردن نفت بدست دکتر مصدق نبود، سهم ایران تا سال 1993 حداکثر 16% از فروش نفت می بود. رضاخان حتی دستور قتل تیمورتاش را داد چرا که تیمورتاش حاضر نشده بود چنین موافقت/تسلیم نامه استعماری را امضا کند.

جالب این بود که برای پنهان کردن واقعیت قرارداد، رضاخان دستور داد تا تهران را چراغانی و طاق نصرت زده و ادعا کنند که ایران انگلستان را شکست داده و تحقیر کرده است. این روش را هم رژیم خمینی در رابطه با قرارداد الجزایر و آزاد کردن دیپلماتهای آمریکایی پیشه کرد و رسانه های رژیم با شور وهیجان، تسلیم نامه ای که در آن آقای بهزاد نبوی، که امضایش را زیر تسلیم نامه گذاشته بود و خود را وثوق الدوله ایران توصیف کرده بود، را پیروزی بزرگ ایران و شکستن شاخ غول آمریکا توصیف کردند.

آخر اینکه، تجربیات تاریخی و بالاخص استبدادهای های پهلوی ها و رژیم جمهوری اسلامی بما می گوید که نه بدون اصل راهنمای «استقلال» می توان کشوری آزاد داشت و نه بدون اصل راهنمای «آزادی» می توان کشوری مستقل داشت.

به این علت بود که بنی صدر اصل نهم را که هیچگاه اجرا نشد وارد قانون اساسی کرده بود:

«در جمهوری اسلامی ایران، آزادی و استقلال و وحدت و تمامیت ارضی كشور از یكدیگر تفكیك‏ ناپذیرند و حفظ آنها وظیفه دولت و آحاد ملت است. هیچ فرد یا گروه یا مقامی حق ندارد به نام استفاده از آزادی، به استقلال سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و تمامیت ارضی ایران كمترین خدشه‏ای وارد كند و هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی كشور آزادی‏های مشروع را، هر چند با وضع قوانین و مقررات، سلب كند.» (20)

اینگونه می توان علت اصلی فروکش کردن جنبشهای ضد استبدادی ایرانیان را دریافت. به این معنی که وقتی مردمی در جریان جنبش سبز، اوباما را خطاب قرار می دهند که «اوباما یا با اونا یا با ما» و اینگونه اصل راهنمای استقلال را به هیچ می گیرند و یا در جریان جنبش مهسا/ سیمرغ ایران/1401، با بکارگیری زبان فریب «اتحاد»، وابستگان را، چه سلطنت طلب و چه دیگر وابستگان، به درون صفهای خود می پذیرند و اینگونه، دخیل بستگان بر ضریح کاخهای رنگارنگ با «تویت گیت» و «وکالت گیت» و «پیمان مهسا گیت» کوشش در مصادره کردن جنبش به سود خود می کنند، از قبل معلوم است که جنبش نه گسترده و فراگیرتر که دچار ریزش شده و فروکش خواهد شد. بنابر این لازم است تا از تجربه آموخت و از هم اکنون، اصل راهنمای «استقلال» را در کنار اصل راهنمای آزادی قرار داده و اینگونه، هدف استقرار جمهوری شهروندان ایران را به هدفی واقعی و قابل دسترس تبدیل کرد. جنبشهای بیش از 130 ساله ایرانیان اینگونه است که به نتیجه خواهد رسید.

ایمیل:

[email protected]

(1)

https://www.youtube.com/watch?v=KKIHrgc8lCM

(2)

https://whorulesamerica.ucsc.edu/power/history_of_labor_unions.html

(3)

https://www.forbes.com/sites/noahkirsch/2017/11/09/the-3-richest-americans-hold-more-wealth-than-bottom-50-of-country-study-finds/

(4)

https://devinit.org/resources/poverty-trends-global-regional-and-national/#:~:text=In%202019%20(the%20most%20recent,have%20decreased%20to%20682%20million

(5)

https://openknowledge.worldbank.org/server/api/core/bitstreams/e9a5bc3c-718d-57d8-9558-ce325407f737/content#:~:text=In%202021%2C%20China%20declared%20that,poverty%20line%2C%20the%20speed%20and