با انتخاب کاردینال آمریکایی، رابرت فرانسیس پرِووست، به عنوان پاپ جدید، کلیسای کاتولیک وارد مرحله‌ای تازه شده است. پاپ جدید که نام لئون چهاردهم را برگزیده، نه به دنبال گسست، بلکه به دنبال بازسازی و آشتی است؛ چه در سطح داخلی کلیسا و چه در عرصه بین‌المللی.انتخاب نام «لئون» بی‌دلیل نیست؛ این نام یادآور پاپ لئون سیزدهم است که در پایان قرن نوزدهم با ملی‌گرایی‌های افراطی مقابله کرد و تلاش کرد کلیسا را وارد گفت‌وگو با تحولات دنیای مدرن و دوران صنعتی کند. پیامی روشن در زمانی که ملی‌گرایی و جریان‌های تندرو دوباره در حال قدرت‌گیری در جهان و حتی در میان جوامع کاتولیک هستند.
پاپی آمریکایی با ماموریت پل زدن بین منافع ملت ها و فرهنگ های متفاوت
پرِووست که اولین پاپ اهل ایالات متحده و پیرو مکتب آگوستین به شمار می‌آید، با خود تعادل تازه‌ای به واتیکان می‌آورد؛ نهادی که همواره تحت سلطه چهره‌های اروپایی بوده است. او که سابقه سال‌ها فعالیت در آمریکای لاتین و مدیریت یکی از مهم‌ترین نهادهای مذهبی را در کشور واتیکان در کارنامه خود دارد، برخلاف پاپ فرانسیس، کمتر به جنجال‌های رسانه‌ای گرایش دارد و بیشتر به گفت‌وگو و میانجیگری آرام شهرت دارد.
پاپ لئون چهاردهم در نخستین سخنرانی‌اش از صلح و "ساختن پل" میان ملت‌ها و فرهنگ‌ها سخن گفت؛ عبارتی که از آن می‌توان پروژه‌ای برای ایفای نقش قدرت نرم واتیکان در حل بحران‌های جهانی برداشت کرد؛ نقشی که پیش‌تر در جنگ اوکراین، خاورمیانه و آفریقا توسط پاپ فرانسیس دنبال می‌شد.
اولویت‌های سیاسی: آشتی داخلی و چندجانبه‌گرایی جدید
پاپ جدید دو هدف اصلی در دستور کار خواهد داشت:
ترمیم شکاف‌های داخلی کلیسا؛ تنش میان جریان‌های محافظه‌کار و اصلاح‌طلب در سالهای اخیر افزایش یافته است. پرِووست احتمالا با ارائه "پیمان وحدت"، جناح‌های مختلف را به سوی همکاری سوق خواهد داد. در واقع، او در حال پیگیری همان سیاست‌هایی است که نهادهای بین‌المللی در مواجهه با قطبی شدن اوضاع به کار می‌گیرند.
تقویت حضور در جنوب جهانی؛ او به عنوان یک آگوستینی می‌خواهد نقش کلیسا در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین را بازسازی کند. این طرح نه‌تنها بر گسترش فعالیت‌های مذهبی تأکید دارد، بلکه شامل سرمایه‌گذاری در آموزش و کمک‌های اجتماعی به خانواده‌های فقیر، به‌ویژه در کلان‌شهرهای در حال رشد جهان جنوب نیز هست.
تغییر سبک: کمتر ایدئولوژیک، بیشتر میانجی‌گر
اگر پاپ فرانسیس کلیسا را به صف مقدم مبارزه با تغییرات اقلیمی، مهاجرت و نقد سرمایه‌داری جهانی آورد، پاپ لئون چهاردهم رویکردی متفاوت در پیش خواهد گرفت؛ او خواهان دیپلماسی پشت پرده و ساختن اتحادهای محلی است، نه خطابه‌های جنجالی جهانی.
تحلیلگران سیاسی سبک شخصی او را بیشتر به چهره‌های کلاسیک دستگاه دیپلماسی واتیکان نزدیک می‌دانند؛ یعنی میانجیگری بی‌صدا و مذاکرات طولانی، نه حضور کاریزماتیک بر صحنه رسانه‌های بین‌المللی. انتظار می‌رود که گفت‌وگوهای بین ادیان و مذاکرات با قدرت‌های جهانی ادامه یابد، اما با تأکید بیشتر بر ریشه‌های سنتی و فرهنگی.
چالش‌های داخلی: اصلاح بدون تنش
یکی از چالش‌های اصلی پاپ جدید، مدیریت قدرت در درون کلیساست. او بر ارتقای سطح آموزش رهبران دینی و افزایش نقش مردم عادی، به‌ویژه زنان، در نهادهای کلیسایی تاکید خواهد داشت. اما برخلاف پاپ فرانسیس که گاه با شتاب به دنبال اصلاحات می رفت، پرِووست به دنبال پیشبرد گام به گام و کم‌تنش اصلاحات است.
این استراتژی که در واقع نوعی سیاست "روندسازی بدون بحران" است، می‌تواند به تثبیت ساختارهای کلیسا کمک کند؛ هرچند بعید نیست که با مخالفت جریان‌های رادیکال، چه در جناح محافظه‌کار و چه در جریان‌های اصلاح‌طلب، روبه‌رو شود.
آزمون‌های جهانی: اوکراین، غزه و پرونده ایران
پاپ لئون چهاردهم در نخستین سال زمامداری خود با سه بحران بزرگ روبه‌روست که می‌تواند نقش میانجی‌گر واتیکان را به محک بگذارد: جنگ اوکراین، درگیری در غزه و تنش‌های فزاینده میان ایران و ایالات متحده، به‌ویژه با بازگشت دونالد ترامپ به قدرت.
در بحران اوکراین، انتظار می‌رود که پاپ جدید، برخلاف موضع‌گیری‌های صریح پاپ فرانسیس که گاه موجب خشم اوکراینی‌ها شد، رویکردی متعادل‌تر و پشت‌پرده‌تر در پیش گیرد؛ تمرکز او بر احیای کانال‌های دیپلماتیک میان کی‌یف و مسکو خواهد بود، نه ورود مستقیم به ائتلاف‌های سیاسی غربی.
در پرونده غزه، با توجه به موج جدید خشونت‌ها و بن‌بست مذاکرات، واتیکان تحت رهبری لئون چهاردهم ممکن است نقشی مهم در ایجاد گفت‌وگوهای بین‌المللی ادیان و فشار اخلاقی بر بازیگران منطقه‌ای بخصوص اسرائیل ایفا کند.
پاپ لئون چهاردهم می‌تواند با بهره‌گیری از جایگاه معنوی واتیکان، دو طرف را به گفت‌وگوی مستقیم و پرهیز از تشدید تنش دعوت کند. او همچنین می‌تواند از دیپلماسی پشت‌پرده واتیکان برای ایجاد کانال‌های مذاکره و کاهش بی‌اعتمادی میان ایران و آمریکا استفاده کند.
مطلب بعدی...
ایران و جهان، مهدی استعدادی شاد
ایران و جهان، مهدی استعدادی شاد
