خروج نیروهای آمریکایی از پایگاه‌های «عین‌الاسد» و «ویکتوریا»؛ عقب‌نشینی استراتژیک یا تغییر تاکتیکی؟
کیهان لندن - مقامات و رسانه‌های حکومتی در ایران ادعا می‌کنند نیروهای آمریکایی در حال خروج از عراق هستند.سفارت آمریکا در بغداد این ادعا را تکذیب کرده و می‌گوید این نیروها صرفاً پایگاه عین‌الاسد و ویکتوریا را تخلیه می‌کنند.
تصمیم ناگهانی ایالات متحده برای خارج کردن نیروهایش از پایگاه‌های عین‌الاسد و ویکتوریا در عراق و استقرار مجدد آنها در اربیل و احتمالاً در یک کشور عربی همسایه، تغییر قابل توجهی در وضعیت نظامی آمریکا در خاورمیانه به شمار می‌رود.
درباره این تصمیمِ آمریکا تحلیل‌های مختلفی ارائه شده است. برخی تحلیلگران می‌گویند این اقدام آمریکا مرتبط با جنگ احتمالی آینده میان جمهوری اسلامی و اسرائیل است.
پایگاه خبری تحلیلی «ژئوپلتیکال مانیتور» در مقاله‌ای که ۲۹ اوت (هفتم شهریور) منتشر شد می‌نویسد این خروج درواقع یک بازآرایی حساب‌شده است که هدف آن دستیابی به تعادلی تازه میان ضرورت‌های امنیتی برای حفظ نفوذ استراتژیک و ریسک‌های عملیاتی ناشی از سیاست داخلی و تنش‌های منطقه‌ای است. درک اهداف، محرک‌ها و پیامدهای احتمالی این جابجایی می‌تواند به روشن‌تر شدن چارچوب کلی استراتژی دفاعی آمریکا در خاورمیانه کمک کند.
اهداف جابجایی آمریکا
هدف اصلی واشنگتن برای حفظ نفوذ خود در عراق اینست که نیروهایش را از خطرات فزاینده ژئوپلیتیک محافظت کند. با خروج از پایگاه‌های عین‌الاسد و ویکتوریا که بارها هدف حملات پهپادی و موشکی شبه‌نظامیان مورد حمایت رژیم ایران قرار گرفته‌اند، آمریکا میزان آسیب‌پذیری نیروهایش در برابر حملات نامتقارن را کاهش می‌دهد. این مدیریت ریسک، علاوه بر حفاظت از نیروها، هزینه‌های سیاسی ناشی از تلفات احتمالی را نیز کم می‌کند؛ امری که می‌تواند موجب تنش میان واشنگتن و بغداد شود و حتی آمریکا را به درگیری‌های تازه بکشاند.
از دیگر دلایل این اقدام، محروم ساختن تهران از امتیاز تاکتیکی و نمادین حمله به اهداف آمریکایی در مرکز و غرب عراق است. چنین حملاتی آسیب‌پذیری آمریکا را برجسته کرده و روایت مقاومت جمهوری اسلامی ایران را تقویت می‌کند. با حذف این اهداف ارزشمند، واشنگتن امیدوار است از پیروزی‌های تبلیغاتی رژیم ایران جلوگیری کرده و در عین حال انعطاف عملیاتی خود را حفظ کند.
مدیریت فشارهای سیاسی عراق و حفظ دسترسی استراتژیک منطقه‌ای در اربیل
محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر عراق با فشارهای فزاینده پارلمان و بخش‌هایی از جامعه برای پایان دادن به «حضور نظامی خارجی» مواجه است. به نظر می‌رسد خروج نیروهای آمریکایی از عین‌الاسد و ویکتوریا بخشی از این فشارها را کاهش می‌دهد. با اینهمه آمریکا همچنان حضور مؤثر اما غیرعلنی در اربیل و دیگر نقاط دارد که به دولت محلی کمک می‌کند سطحی از خودمختاری را حفظ کند. این فرمول، تنش‌ها با دولت مرکزی را کاهش داده و همزمان توان عملیاتی آمریکا را حفظ می‌کند.
با استقرار نیروها در اربیل، ایالات متحده همچنان توانایی کنترل آتش، اطلاعات و نظارت در عراق، سوریه و در صورت لزوم ایران را حفظ می‌کند. دولت اقلیم کردستان عراق یک محیط سیاسی امن برای نیروهای آمریکایی فراهم کرده بطوری که آنها را متحد نزدیک می‌دانند نه اشغالگر، و این موضوع به حضور پایدارتر نیروهای آمریکا کمک می‌کند.
عوامل مؤثر بر تصمیم
افزایش خطر شبه‌نظامیان: در سال‌های اخیر شبه‌نظامیان نزدیک به جمهوری اسلامی ایران بارها پایگاه‌های آمریکا در بغداد و الانبار را هدف قرار داده‌اند. گرچه سامانه‌هایی مانند C-RAM و پاتریوت بخشی از تهدید را کاهش می‌دهند، اما ادامه حملات ریسک حضور مؤثر در این مناطق را برجسته می‌کند. انتقال به اربیل این خطر را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
کاهش مشروعیت داخلی حضور آمریکا: حضور نظامی بلندمدت آمریکا در عراق به هدفی سیاسی برای جریان‌های مختلف تبدیل شده است. اعتراضات مردمی و مصوبات پارلمان برای خروج نیروهای خارجی نشان‌دهنده هزینه فزاینده این حضور است. واشنگتن با جابجایی نیروها این مشکل را مدیریت می‌کند بدون آنکه به یک «شکست استراتژیک» اعتراف کند.
امتیازات اربیل: اربیل سه امتیاز کلیدی دارد: پوشش سیاسی، امنیت نظامی و موقعیت جغرافیایی. پیشمرگه‌ها متحدانی قابل اعتماد هستند، نیروهای امنیتی اقلیم کردستان همسو با منافع آمریکا عمل می‌کنند، و موقعیت اربیل امکان نظارت بر مثلث ایران- سوریه- ترکیه را فراهم می‌آورد.
عمق منطقه‌ای در کشورهای عربی همسایه: آمریکا احتمالاً بخشی از نیروهای خود را به کویت یا اردن منتقل خواهد کرد. این کشورها پایگاه‌های امن، دسترسی آسان به سوریه و عراق و عمق لجستیک و تدارکاتی به ایالات متحده ارائه می‌دهند.
پیامدهای استراتژیک
روایت جمهوری اسلامی ایران: تهران این جابجایی را عقب‌نشینی و پیروزی «محور مقاومت» جلوه می‌دهد، اما واقعیت این است که واشنگتن عراق را ترک نمی‌کند، بلکه مواضع استراتژیک خود را در مناطق امن‌تر و مطمئن‌تر متمرکز می‌کند.
مدیریت روابط با بغداد: خروج از برخی پایگاه‌ها فشار عمومی و پارلمانی را کاهش داده و به دولت عراق امتیاز سیاسی می‌دهد، بدون اینکه نیاز به خروج کامل آمریکا از عراق باشد.
بازدارندگی در برابر ترکیه: حضور آمریکا در اربیل مانع محاسبات آنکارا برای حمله به کُردها می‌شود.
تأثیرات ژئوپلیتیک منطقه‌ای: استقرار نیروهای آمریکا در اربیل، اردن و کویت چارچوبی انعطاف‌پذیر برای مقابله با بحران‌های احتمالی، به ویژه در صورت تشدید تنش با جمهوری اسلامی ایران فراهم می‌آورد.
در پایان این نوشتار آمده، این جابجایی علاوه بر کاهش آسیب‌پذیری و تنش‌های سیاسی، با استراتژی کلی واشنگتن برای حفظ نفوذ در خاورمیانه و در عین حال کاهش هزینه‌های حضور بلندمدت سازگار است. حضور سبک‌تر، پویاتر و متوازن در اربیل و کشورهای همسایه، هم امنیت بیشتری ایجاد می‌کند، هم انعطاف عملیاتی را بالا می‌برد و هم فشار سیاسی را کاهش می‌دهد.
