نگاهى به كنسرت اركستر سمفونیک تهران در برلین، شهرام اسلامی، صدای آلمان

پس از شرکت موفقیت آمیز ارکستر سمفونیک تهران در جشنواره موسیقی شرق در اوسنابروک، اینبار نیز در نوی‌هاردنبرگ و برلین نوازندگان ایرانی خوش درخشیدند. نوازندگان ایرانی به رهبری نادر مشایخی، در روز شبنه ۲۶ اوت در کلیسای شینکل در نوی‌هاردنبرگ و در روز یکشنبه ۲۷ اوت در تالار آپولوی اپرای دولتی آلمان در برلین برنامه‌ای تقریباً یکسان را به اجرا درآوردند.

ارکستر سمفونیک تهران با تعداد نوازندگان کمتر وبا گروهی کوچکتر در حد ارکستر مجلسی به شرق آلمان آمده بود. ساختمان زیبای اپرای دولتی آلمان که در روبروی دانشگاه هوبولد برلین قرار دارد صبح یکشنبه میزبان گروه ایرانی بود. استقبال گرم و پرشور حاضران نشان از رضایت آنان و موفقیت برگزارکنندگان داشت.

معرفی برنامه و ترتیب آن بر عهده خانم نادیا کایالی بود که در آغاز به معرفی ارکستر سمفونیک تهران و شکل گیری ارکستر مجلسی که در اصل گروه کوچکتری از ارکستر سمفونیک تهران است، اشاره کرد.

سپس در مورد هر قسمت از برنامه شرح کوتاهی ارائه نمود. از نکات جالب، اشاره او به تعداد قابل توجه نوازندگان زن در ارکستر سمفونیک تهران و فزونی گرفتن آنان بود. تأثیری پذیری موسیقی غربی از شرق بواسطه شعر، یکی دیگر از نکات مهم سخنان وی بود.

بخش نخست برنامه اجرای قطعه ای از آورو پرت (Avro Pärt)، موسقیدان استونی الاصل، به نام «شرق وغرب» برای سازهای زهی بود. این اثر در واقع، نزدیکی و ارتباط میان موسیقی شرق و غرب را سرلوحه ی کار خود قرار داده است.

این قطعه به لحاظ محتوا و ریتم نیز آمیخته ای از موسیقی شرقی و غربی را به نمایش می گذاشت. آورو پرت در دوره ی نخست آفرینش هنری خود به مثابه موسیقیدان آوانگارد بیشتر در زمینه ی موسیقی نوشهرت داشت. ولی در نیمه دوم کار خود توجه ویژه ای به موسیقی دوران سده های میانه دارد. اثر حاضرنیزمحصول دوران دوم است.

سپس، سمفونی شماره ۲۵ موتزارت که از قطعات آشنا وی است، نواخته شد. این قطعه به لحاظ تاریخی از این جهت جالب است که موتزارت با نوآوری درساخت سمفونی، سعی برآن دارد که برای فردیت خود نیز امکان تجلی بیابد. این اثر در دستگاه مول (g- Moll) تنظیم شده است که این خود نیزیکی از موارد نادر در کار موتزارت می باشد.

بعد از تنفس کوتاهی اثر دیگری از موتزارت برای ویولون و ویولا به همراهی ارکستر نواخته شد. این سمفونی یکی از جالب ترین قسمت های برنامه بود. در این قطعه نوازنده ویولا، خانم لیا اعتمادی و نوازنده ویولون، آقای پدارم فاس یوسفی بودند.

مراوده میان زن و مرد بواسطه‌ی این دو ساز به گفتگویی دلنشین بدل شده بود. هردو با تسلط بر ساز خود حضار را به شوق آوردند. اجرای این قطعه تشویق های پیاپی و برپاخاستن حاضران را بدنبال داشت. اجرای این دو اثر از موتزارت به اعتباری بزرگداشت این نابغه جهان موسیقی از سوی جامعه موسیقیایی ایران بود.

سال موتزارت در کشورهای اروپایی انعکاسی گسترده داشته است و از این طریق ایرانیان نیز سهم خود را ادا کردند. در پایان گوشه‌اى از قطعه «فيه ما فيه» اثر نادر مشایخی به اجرا درآمد. نام این اثر در پیوند درونی با کتاب مولانا به همین نام است. مضمون عرفانی این اثربر این رابطه صحه می نهاد.

البته این اجرای این اثر برای ارکستر مجلسی همراه با تغییراتی بود. برای اولین بار دراین برنامه سازه های ایرانی (شرقی) بکار گرفته شدند. تکنوازی دف توسط خانم حریر شریعت زاده واقعأ دیدنی و شنیدنی بود. تکسرایی آقای سالار عقیلی فضای سالن را بکلی دگرگون کرد. نواختن پر حرارت دف درسالن هیجان و شوری را سبب شد که به همراه صدای دلپذیر و گرم عقیلی به راستی حاضران را به وجد آورده بود. جالب اینکه درنخستین سروده سخن از صلح و آشتی بود.

زمانی که به انتخاب قطعات نگاه می کنیم ، متوجه می شویم که برنامه با قطعه ای ترکیبی آغاز می شود وسپس موسیقی غربی نواخته می شود و سرانجام با موسیقی ایرانی و شعر فارسی (شرقی) برنامه به پایان می رسد. وازاین طریق بر امکان گفتگو پافشاری می شود.

ترکیب برنامه با عناصر موسیقی غربی و شرقی تجربه ای موفق برای برگزارکنندگان بود که بازتاب بسیار مثبتی در میان شنوندگان ایرانی و آلمانی داشت. شاید سخن نادر مشایخی مبنی براینکه تنها می توان این دو نوع موسیقی را کنارهم نهاد ولی نمی توان آنها را به هم آمیخت، به عنوان چارچوب این برنامه تحقق عملی یافته باشد.

شهرام اسلامی، گزارشگر صداى آلمان در برلين