غيبت احمدی‌نژاد در نخستين اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز، دويچه وله

نخستين اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز در دوحه بدون حضور محمود احمدی‌نژاد برگزار شد. اين غيبت در حالی صورت گرفت که منابع خبری ايران تا ساعتی پس از آغاز اجلاس از سخنرانی احمدی‌نژاد در اين ديدار گزارش داده بودند.

ايران دارنده‌ی حدود ۱۸ درصد از ذخائر شناخته شده گاز جهان است و از اين نظر پس از روسيه در جايگاه دوم قرار دارد. قطر نيز سومين مالک بزرگ ذخيره‌های گازی دنياست. در بازار جهانی سياست‌گذاری، توليد و صادرات گاز، ايران مدت‌هاست ميدان را به دو رقيب خود واگذاشته است. در نخستين اجلاس سران کشورهای صادرکننده نفت، محمود احمدی‌نژاد در خانه ماند و نقش تماشاگر را نيز بازی نکرد.

"احمدی‌نژاد می‌خواست اما نتوانست بيايد"

صبح سه شنبه، ۲۵ آبان نخستين اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز در دوحه پايتخت قطر کار خود را آغاز کرد. بسياری از خبرگزاری‌های داخلی ايران، از جمله شبکه اطلاع رسانی نفت و گاز (شانا) که به روابط عمومی وزارت نفت تعلق دارد، ساعتی پس از افتتاح رسمی اجلاس توسط امير قطر، همچنان از حضور محمود احمدی‌نژاد و سخنرانی او در اجلاس گزارش داده‌اند.

تاکنون رسما هيچ توضيحی در مورد غيبت اعلام نشده‌‌ی محمود احمدی‌نژاد در اجلاس دوحه منتشر نشده است. تنها خبر در اين مورد اشاره‌ی کوتاهی است که خبرگزاری فارس از قول وزير نفت جمهوری اسلامی نقل کرده است. بنابر اين گزارش رستم قاسمی در اين اجلاس گفته است «رئيس جمهور ايران می‌خواست در اين نشست شرکت کند اما نتوانست بيايد.» قاسمی در مورد علت اين "نتوانستن" توضيح بيشتری نداده است.

بازی صادرکنندگان گاز بدون حضور ايران

مجمع کشورهای صادرکننده‌ی گاز به پيشنهاد جمهوری اسلامی شکل گرفت و نخستين اجلاس غيررسمی آن در سطح وزيران کشورهای عضو ده سال پيش (ارديبهشت ۱۳۸۰) در تهران برگزار شد. بحث در مورد رسميت يافتن فعاليت مجمع از سه سال پيش آغاز شد و اجلاس امروز دوحه نخستين ديدار رسمی سران کشورهای صادرکننده گاز محسوب می‌شود.

گرچه ايران نقشی اساسی در تاسيس مجمع بر عهده داشت، موقعيت و سياست‌های مناقشه‌برانگيز اين کشور در منطقه، تشديد تحريم‌های بين‌المللی و ديپلماسی ناکارآمد تهران باعث شد جايگاه‌های کليدی اين تشکل به دست رقيبان بيفتد. دو کشور قطر و روسيه در سال ۲۰۰۸ ميلادی بدون شرکت دادن ايران مقدمات شکل‌گيری رسمی مجمع را فراهم، و دو مرجع مهم دبيرخانه و رياست اين تشکل را ميان خود تقسيم کردند.

پيشتازی قطر در ميدان‌های گازی

به نظر می‌رسد يکی ديگر از دلايل اهميت ندادن به ايران نقش ناچيز اين کشور در بازارهای جهانی گاز باشد. جمهوری اسلامی نتوانسته سرمايه‌های لازم را برای توسعه‌ی ميدان‌های گازی خود جذب کند و در استخراج از ميدان‌های مشترک با قطر سال‌ها از اين کشور عقب‌تر است. ايران به ويژه در توليد گاز مايع (ال ان جی) که نياز به تاسيسات پيشرفته و همکاری کمپانی‌های بزرگ بين‌المللی دارد ناکام بوده است.

قطر با جمعيتی کمتر از يک ميليون نفر و با مساحتی حدود ۱۱ هزار و ۵۰۰ کيلومتر مربع بزرگترين صادرکننده ال ان جی در جهان به شمار می‌رود. ايران در اين بازار تقريبا سهمی ندارد و عمده‌ی صادرات‌اش گاز طبيعی است که "خام فروشی" خوانده می‌شود و سود کمتری عايد کشور می‌کند. به گزارش شانا، رکن‌الدين جوادی، مدير عامل شرکت صادرات گاز می‌گويد «ايران بعد از روسيه دومين ذخاير گاز جهان را در اختيار دارد، در حالی که سهم ما در توليد جهانی گاز سه و نيم درصد است.‌‌‌‌‌‌‌»

سهم يک درصدی ايران از صادرات گاز

ناتوانی ايران در افزايش توليد گاز به افت شديد صادرات اين کالا نيز منجر شده است. خبرگزاری فارس ۲۴ مهر از قول مصطفی کشکولی معاون مديرعامل شرکت ملی گاز ايران نوشت «در حال حاضر سهم ما در صادرات گاز يک درصد است.» کشکولی ابراز اميدواری می‌کند «در افق سال ۱۴۰۴ بايد به ۸ تا ۱۰ درصد برسيم که اين مهم با بهره‌برداری از پالايشگاه‌های جديد پارس جنوبی امکان‌پذير است.»

يکی ديگر از علت‌های صادرات ناچيز گاز توسط ايران افزايش شديد مصرف داخلی است. به گزارش خبرگزاری مهر، جواد اوجی معاون وزير نفت فروردين ماه سال جاری در "همايش نقش ايران در تامين امنيت انرژی جهان" گفته است «ايران پس از آمريکا و روسيه سومين مصرف کننده بزرگ گاز جهان به شمار می‌رود.»

عدم استقبال توليدکنندگان ۶۰ درصد گاز جهان

مجمع کشورهای صادرکننده گاز در حال حاضر ۱۲ عضو دارد. الجزاير، بوليوی، ايران، قطر، گينه استوايی، ليبی، عمان، مصر، نيجريه، روسيه، ترينيداد و ونزوئلا از اعضای اصلی هستند و سه کشور به عنوان ناظر در نشست‌های مجمع شرکت می‌کنند. "شرايط قراردادهای بلند مدت به عنوان مبنايی برای تامين امنيت صادرکنندگان و کشورهای مصرف ‌کننده"، و رايزنی در مورد تعيين "بهايی عادلانه" برای گاز از موضوع‌های مورد بحث در اجلاس سران بود.

بسياری از کشورهای توليدکننده گاز معتقدند در اين عرصه برخلاف حوزه‌ی نفت، امکان تدوين سياست‌های هماهنگ بسيار کم است. شايد به همين دليل باشد که کشورهايی که حدود ۶۰ درصد گاز جهان را توليد می‌کنند تا کنونی رغبتی به عضويت در مجمع از خود نشان نداده‌اند.

ترکمنستان که دارنده‌ی چهارمين ذخائر گاز جهان است و ديگر توليد کنندگان گاز در آسيای ميانه از جمله اين کشورها هستند. به رغم اين وزير نفت جمهوری اسلامی نشست امروز دوحه را "نقطه عطفی در تاريخ صنعت گاز" خوانده است. اجلاس سال آينده مجمع در کشور گينه و در سطح وزيران نفت و انرژی کشورهای عضو برگزار می‌شود.