صادق زیباکلام در گفتگو با فرارو: همه هنر دیپلماسی دولت به نظاره نشستن صحنه سیاست خارجی و واکنش نشان دادن به کنش‌ها است

به گفته یک کار‌شناس سیاست خارجی، دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی دولت با رویکرد واکنشی، منفعل است و به شدت از نبود استراتژی کلان و بلند مدت رنج می‌برد.

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه با بیان این مطلب در گفتگو با فرارو گفت: من فکر می‌کنم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا به امروز شاید کمتر مقطعی را بتوان پیدا کرد و نام برد که سیاست خارجی و دیپلماسی دولت تا این اندازه منفعل و بی‌تفاوت در خصوص پیشبرد منافع ملی بوده باشد.

وی با بیان اینکه سیاست خارجی دولت احمدی نژاد که از سال ۸۴ قدرت را در اختیار گرفته تا به امروز، عملکرد مثبت و قابل قبولی نداشته است گفت: اگر می‌شد به شکلی و با معیارهای جایگاه جمهوری اسلامی ایران را در عرصه بین الملل پیش از به قدرت رسیدن دولت نهم و دهم و پس از آن اندازی گیری کرد، قطعا به این پاسخ می‌رسیم که در دوران دولت‌های نهم و دهم، این جایگاه رشد که نداشته هیچ، به شدت هم تنزل پیدا کرده است.

این کار‌شناس روابط بین الملل با تاکید بر اینکه این تنزل جایگاه ایران در عرصه بین المللی را به اشکال مختلف می‌توان دید گفت: به عنوان مثال با نگاهی به روابط کنونی و گذشته جمهوری اسلامی با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، همسایگان ایران، کشورهای اروپایی، قدرت‌های مستقل جهانی همچون هند، ژاپن و... می‌توان متوجه شد که این رابطه در طول ۶ سال گذشته روند نزولی را داشته است تا آنجا که در برخی موارد این رابطه سیری از دوستی به تقابل و از تقابل به تخاصم را طی کرده است.

زیباکلام گفت: جالب آنجا است که در ماه‌های گذشته یعنی پس از بروز نا‌آرامی‌ها در خاورمیانه و شمال آفریقا که به بهار عربی شهره شد، ایران هیچگاه نتوانست از طریق دولت و دستگاه سیاست خارجی و دیپلماسی خود با انقلابیون و معترضان اسلامگرا در این کشور‌ها رابطه دوستانه‌ای برقرار کند تا سیاست‌های خود را در این کشورهای پی ریزی و دنبال کند.

وی با بیان اینکه ویژگی دیگر دیپلماسی و سیاست خارجی دولت اصولگرای محمود احمدی‌نژاد «واکنشی» بودن آن است گفت: همه هنر دیپلماسی دولت به نظاره نشستن صحنه سیاست خارجی و واکنش نشان دادن به کنش‌های است که در آن بروز پیدا می‌کند.

این استاد دانشگاه گفت: به طور مثال چندی پیش اتحادیه اروپا تصمیم گرفت تا نفت ایران را تحریم کند پیش از آنکه این تحریم به تصویب برسد به دلیل نبود طرح و برنامه هیچ اقدام و رایزنی در دستور کار قرار نگرفت و تنها سیاست سکوت در قبال آن پیش گرفته شد اما به محض تصویب این تحریم مجلس و دولت نسبت به آن واکنش نشان دادند و اعلام کردند که باید پیش از اعمال تحریم‌ها، صدور نفت ایران به اروپا متوقف شود.

زیباکلام گفت: بر این اساس فارغ از ارزش گذاری‌ها نسبت به سیاست واکنشی، درست یا نادرست بودن آن، این سیاست در دولت نهم و دهم به یک استراتژی تبدیل شده است که این استراتژی‌ها معمولا در غیاب طرح و برنامه کلان در دستور کار قرار خواهد گرفت.

این کار‌شناس روابط بین الملل تصریح کرد: در چنین شرایطی است که مثلا وقتی دور تازه‌ای از تحریم‌ها و اعمال محدودیت‌های غرب در قبال ایران در دستور کار قرار می‌گیرد دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی تا دقیقه ۹۰ دست روی دست می‌گذارد بدون آنکه کوچک‌ترین اقدام پیشگیرانه‌ای داشته باشد منتظر می‌ماند تا با بروز عملی، عکس العملی از خود نشان دهد.

وی افزود: وقتی پس از تصویب تحریم نفت توسط اتحادیه اروپا آن هم با ارایه تضمین جایگزینی نفت ایران توسط کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه به برخی از این کشور‌ها سفر می‌کند تا آن‌ها را برای همراهی نکردن با غرب متقاعد کند، همین اقدام حکایت از نبود تدبیر، نگاه بلند مدت و استراتژی کلان و حاکم بودن سیاست واکنشی در وزارت امور خارجه دولت دارد.

زیباکلام گفت: تحریم نفت توسط اتحادیه اروپا یک پروسه حدود دو تا سه ماهه را طی کرد که در طول این دوران یک فرد معمولی در ایران هم به این یقین رسیده بود که این اتحادیه قطعا تحریم مورد نظر را به تصویب خواهد رساند با این حال تنها فرد یا گروهی که این موضوع را متوجه نشد و یا نخواست متوجه شود و باور کند ساکنان مستقر در وزارت خارجه دولت ایران بودند.

وی افزود: اگر اینگونه نبود لااقل کمترین تلاش را برای متقاعد کردن کشورهای اروپایی دست به گریبان با بحران اقتصادی که به نفت جمهوری اسلامی ایران هم محتاج هستند را به کار می‌بستند و با رایزنی و تشویق، آن‌ها را متقاعد می‌کردند که با تحریم نفت ایران همراهی نکنند.

زیباکلام تصریح کرد: یا می‌توانست اقدام مشابه‌ای در قبال کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس که از ابتدای طرح تحریم نفت مدعی شدند که قادر به ارایه تضمین‌های لازم برای جایگزنی نفت ایران هستیم در دستور کار قرار گیرد و با تاکید بر حسن همجواری آن‌ها را از ارایه این تضمین‌ها منصرف کند.

این کار‌شناس روابط بین الملل گفت: با این حال وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نه اکنون که در طول ۶ سال گذشته همواره در قبال تحولات ملی، منطقه‌ای و بین المللی، دست روی دست گذاشته است و وقتی که فرصت‌ها یکی پس از دیگری از دست رفته است به فکر چاره اندیشی می‌افتد که در ‌‌نهایت یک واکنش نه چندان کارآمد از خود نشان خواهد داد.