گزارشی از مصرف مشروبات الکلی در ايران، آرش بهمنش، بی بی سی

[لينک مطلب در سايت بی بی سی]

هفته گذشته ۱۵ نفر در اثر مصرف مشروبات الکلی تقلبی در ايران جان خود را از دست دادند. حادثه ای که چندان تازگی نداشته و همه ساله گزارش هایی در مورد مرگ عده ای بدليل صرف آنها در ميهمانی ها و مجالس عروسی انتشار می يابد.
نوشيدن مشروبات الکلی از ابتدای انقلاب ايران در سال ۱۳۵۷ ممنوع شده و اين ممنوعيت تا به امروز به قوت خود باقی است.

در جريان انقلاب ايران، نيروهای انقلابی مسلمان با حمله به مشروب فروشی ها نشان می دادند که يکی از اعتراضاتشان به حکومت محمد رضا پهلوی همين "شرب خمر" است. چيزی که اسلام آن را به هيچ وجه تحمل نمی کند.

با گذشت بيش از دو دهه از پيروزی انقلاب در ايران و تلاش حکومت اسلامی برای مبارزه با مصرف مشروبات الکلی، توليد و توزيع اين گونه نوشيدنی ها همچنان ادامه دارد و به گفته مسئولان نيروی انتظامی همه ساله صدها هزار ليتر نوشيدنی الکلی توليد داخل و خارج توسط اين نهاد کشف و معدوم می شود.

به باور بسياری، اعمال ممنوعيت نه تنها باعث توقف مصرف نوشيدنی های الکلی نشده، بلکه باعث شده سوء استفاده از الکل به صورت يک مشکل فزاينده و غير قابل کنترل در ايران بروز کند.

از يک سو برخی از فروشندگان با استفاده از الکل صنعتی و توليد "مشروبات تقلبی" همه ساله قربانيان زيادی می گيرند و از ديگر سو، عواقب نوشيدن مشروبات الکلی از جمله تصادفات رانندگی و درگيری های خيابانی بيش از پيش به چشم می خورند.

اما جدا از شناخت علل علاقه برخی به نوشيدن الکل، اينکه چگونه اين افراد به رغم محدوديت ها و ممنوعيت ها به مشروبات الکلی دست می يابند موضوع گزارشی است که می خوانيد.

'شراب انداختن'

"بابام معتقده مشروب براش اومد داره. انگوری نيست که بيندازه و شراب نشه. زمانی که بعد از ۵-۶ سال دوباره مشروب انداخت، خونه خريد، ماشين خريد و خيلی اتفاق های خوب ديگه هم براش افتاد. از اون زمان به بعد، هر سال شراب می اندازه."

اين ها را بهروز، جوانی بيست و دو ساله می گويد که امسال برای اولين بار خودش عرق کشی کرده است.

البته عرق گرفتن و شراب انداختن، روش مرسوم همه ايرانی هايی نيست که مشروبات الکلی مصرف می کنند.

وقتی از آيلار که چند سالی است از یکی از شهرستان های شمالی ایران به تهران نقل مکان کرده، پرسيدم آيا در منطقه شما هم مشروبات خودشان را در خانه توليد می کنند، گفت: "خيلی کم پيش می آيد که مصرف کننده مشروبات، خودش سازنده آن ها هم باشد. کسانی هم که مصرف بالايی دارند، ساقی (تهيه کننده شراب) مخصوص دارند. بعضی ها حتی از چند ساقی، شراب تهيه می کنند که هميشه در دسترس باشند."

اما در خريد مشروب و عرق بايد به آدم های مطمئن مراجعه کرد. قاطی کردن آب در عرق و اضافه کردن انواع قرص های خواب آور با آن، از جمله کارهايی است که در فروش غير قانونی مشروبات الکلی رواج پيدا کرده است.

بهروز در همين رابطه تعريف می کند: "يکی از عرق فروش هايی که ما جنسمان را از او تهيه می کرديم، جلوی خود ما ۲۰ ليتر عرق را در ظرف های ۴ ليتری می ريخت و با آب قاطی می کرد و برای فروش کنار می گذاشت."

'جنس خوب'

افرادی که مصرف کننده مشروبات الکلی هستند، عرضه کنندگان اين مواد را هم می شناسند. اين افراد حتی در شهرهای مذهبی مانند يزد هم می توانند شراب مورد مصرف خود را پيدا کنند.

محمود، جوان سی ساله تهرانی، خاطره سالی را تعريف می کند که برای ماموريت اداری به يزد رفته بود و برای خودش و دوستانش عرق تهيه کرده بود: "به پارک نزديک محل اقامتمان رفتيم. از کنار عده ای که آنجا پرسه می زدند گذشتيم و با اشاره چشم به يکی از آن ها فهمانديم که مشتری هستيم. جلو آمد، سفارش گرفت، سوار موتور شد و ظرف چند دقيقه چيزی را که می خواستيم تحويلمان داد."

شايد برای افرادی که مصرف تقريبا ثابت مشروبات الکلی دارند، تهيه اين مواد در تهران کمی ساده تر باشد.

بهروز در مورد تهيه عرق و مشروب، به عنوان يک مشتری، نظر مشخصی دارد: "عرق و مشروب را بايد از آدم های مطمئن گرفت. در همه شهرها هم اين آدم ها هستند. به دست آوردن شراب و عرق کار خيلی مشکلی نيست. فقط بايد بتوانی جنس خوب تهيه کنی. وقتی مدتی مشتری يکی از همين آدم ها بودی و به تو اعتماد کردند، جنس خوب می دهند. اما اگر تو را نشناسند، آب هم قاطی عرق می کنند و می فروشند."

او در ارايه نظرش، به هيچ کدام از محدوديت های دولتی و عرفی هم فکر نمی کند. از او می پرسم، مگر کسانی را که مشروب رد و بدل يا مصرف می کنند، دستگير نمی کنند؟ در جواب خيلی خونسرد می گويد: "تا حالا خودم را نگرفته اند، اما بعضی ازدوستانم را چرا. اما هيچکدام شان به دادگاه و شلاق نرسيدند. با ۲۰ يا ۳۰ هزار تومان خودشان را آزاد کردند. رقمش هم بستگی به اين داشته که چی همراه داشتند و چقدر بوده."

ترس از شلاق

نيروهای دولتی و بسيجی ها علاوه بر کنترل معابر در برخی از محله ها و زمان ها، وارد خانه هايی هم که محل مصرف اين مواد هستند، می شوند. اما مداخله پليس در ميهمانی ها و جمع های دوستانه بيشتر زمانی اتفاق می افتد که اطرافيان از سر و صدا و پايکوبی های غير متعارف جوانان به پليس شکايت کنند.

اما هميشه نتيجه اين مداخلات، انتقال به پايگاه نيروی انتظامی و دادگاهی شدن نيست.

آيلار می گويد: "يک بار که منزل يکی از دوستانم مهمانی بود، نيروی انتظامی آمد دم در. همه ما آن قدر مست بوديم که تا لحظاتی متوجه حضور مامور نشديم. آخر سر هم ۵۰ هزار تومان به مامور داديم و رفت."

اما او از شلاق خوردن اش می ترسد: "يک شب که با دوستانم مشروب فراوان خورده بوديم، نزديک خانه، چند نفر بسيجی جلوی ما را گرفتند. بوی مشروب بالا می زند و کسی که مصرف نکرده، کاملا متوجه اش می شود. جوانی که نزديک من بود می گفت چرا مشروب خورده ای و من انکار می کردم. بالاخره حاج آقا آمد و گفت تو جای پسر منی، نخور. در تمام اين مدت فقط به اين فکر می کردم که درد شلاق را چطور تحمل کنم."

با اين حال نه او و نه بهروز، هيچ کدام به خاطر نگرانی از عواقب بعدی آن، از تهيه و مصرف مشروبات منصرف نشده اند.

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

اولين تجربه

برای خارجی ها اما ظاهرا اين سخت گيری ها در مراسم رسمی و در هتل ها وجود ندارد. سهیلا، خبرنگار یکی از روزنامه های سراسری، وقتی از دو نفر از کارشناسان ژاپنی که ميهمان ايرانی ها بودند، درباره بهترين خاطره شان از سفر به ايران می پرسد، پاسخ کوتاهی می شنود، "شراب شيراز"، آن ها تعريف شراب شیراز را از ترجمه اشعار حافظ شنيده بودند.

آيا شراب در ايران، تنها در ميان خانواده های غير مذهبی، ارامنه يا غير مسلمان ها رواج دارد؟ مادر بهروز نماز می خواند و پدر بزرگ پدری اش هم فرد شناخته شده و با ايمانی بوده است.

خودش درباره نوع نگاه خانواده اش به شراب اين گونه توضيح می دهد: "مادرم نماز می خواند، مشروب هم نمی خورد، بابام مشروب می اندازد و می خورد، نماز هم نمی خواند."

در خانه آيلار هم وضع مشابهی حاکم است: "در جمع خانواده های ما، زنان لب به مشروب نمی زنند، مردان هم آزادند، اما در ماه های محرم و صفر مشروب نمی خورند. در ماه رمضان هم معمولا مشروب مصرف نمی شود، حتی اگر مصرف کننده، روزه نگيرد. با اين حال خيلی ها هستند که نماز می خوانند اما مشروب هم مصرف می کنند."

از آيلار می پرسم مشروب خوردن را از کجا شروع کردی؟ "گروه دوستان، اولين جايی است که برای نوجوانان و جوانان در منطقه ما، خوردن مشروبات الکلی در آن شروع می شود. در خانواده های ما، بچه ها، خودشان تمايلی ندارند شروع اين کار در خانه باشد."

اما بهروز، جوان تهرانی، اين تجربه را وقتی سال سوم نظری بوده، در خانه خودشان داشته است.

البته جوانان زيادی هم هستند که علاقه ای به مصرف مشروبات الکلی ندارند اما بعضا خود شاهد بدست آوردن آسان آنها بوده اند.

هومن، جوان مذهبی اهل تهران هم مشروب را اول بار در دوران دانشجویی اش در اهواز سر سفره دیده است. او گرچه خودش اهل خوردن مشروب نبود، اما دیده بود که به دست آوردن شراب و عرق برای بچه های جنوبی یا شهرستانی ها و تهرانی هایی که اهلش بودند و در آنجا اقامت داشتند چندان مشکل نیست.

'ام الفساد'

محدوديت های موجود، گرچه برای جوانان و افرادی که علاقه مند به مصرف مشروبات الکلی هستند، شرايط مطلوبی محسوب نمی شود، اما خيلی از مذهبی ها، اين وضع را به شرايط قبل از انقلاب ترجيح می دهند: "شب های شنبه سر پل تجريش، پر بود از آدم های مستی که تلو تلو می خوردند و گوشه و کنار خيابان استفراغ می کردند."

از نظر اين افراد همه کسانی که مشروب مصرف می کنند عقل شان زايل می شود و رفتاری می کنند که دور از شان انسان است. محمد حسين، مرد ميان سالی که دوره جوانی اش را با عقايد تند مذهبی در حکومت پهلوی دوم سپری کرده است، در اين باره، خاطره دوران سربازی اش را به ياد می آورد: "وقتی برای گذراندن دوره سربازی به پادگان شيراز رفته بودم، شب های تعطيل، تفريح بچه ها دور هم جمع شدن و مشروب خوردن بود. در اين ميان بچه ها بعد از مست شدن، کارهايی می کردند که ارزششان برای ما از بين می رفت."

وقتی از محمد حسين پرسيدم آيا روش قهری موجود، که به پنهانی شدن مصرف مشروبات الکلی منجر شده، از نظر عقايد مذهبی او روش درستی است، پاسخ می دهد: "بايد به گونه ای عمل کرد که نخوردن مشروب در جامعه، به صورت عادت در آيد."

او می افزايد: "در کنار ايجاد محروميت ها و موانع قانونی، بايد اقدامات فرهنگی جدی هم انجام داد. به اين ترتيب تنها عده خاصی هستند که مصرف کننده پنهانی مشروب می شوند. اين گروه که در اقليت خواهند بود، همان هايی هستند که بايد به خاطرشان قوانين محدود کننده وضع شود."

وی حتی پيش تر هم رفته و می گويد: "جلوگيری از مصرف مسکرات در جامعه می تواند مانند صدر اسلام مرحله به مرحله باشد."

محمد حسين، يکی ديگر از راه های کاهش مصرف الکل که از آن به عنوان "ام الفساد" ياد می کند را افزايش عدالت اجتماعی می داند. به عقيده او بيشتر کسانی که مصرف کننده مشروبات الکلی هستند، برای فرار از ناراحتی های خانوادگی و شغلی به اين کار رو می آورند.

به اين ترتيب به نظر او با تحقق شعار دولت جديد، يعنی عدالت محوری، يکی از مسايل گريبانگير جامعه ايران که از نظر مذهبی ها به عنوان يک معضل ديده می شود، بر طرف خواهد شد.

- لينک مطلب در سايت بی بی سی