مورد عجيب اسكار 2009، همشهری

ناهید پیشور

آكادمي چندسالي است كه نشان داده مهربانانه‌تر به فيلمسازاني مي‌نگرد كه روزگاري شاهكارهايشان را هم تحويل نمي‌گرفت.

2سال پيش مارتين اسكورسيزي اسكاري را براي «مردگان» گرفت كه بارها براي آثاري چون «راننده تاكسي»، «گاو خشمگين» ‌و «رفقاي خوب» از او دريغ شده بود. پارسال كوئن‌ها فاتح اسكار شدند و امسال هم گويا نوبت به ديويد فينچر رسيده است. با «مورد عجيب بنجامين باتن» قرار است بي‌مهري‌هاي آكادمي به فيلم‌هاي «هفت»‌ و «باشگاه مشتزني» جبران شود. البته دليل قانع‌كننده‌اي هم براي اين كار وجود دارد چون فينچر اين‌بار همه قواعد بازي موفقيت در اسكار را رعايت كرده است.

«مورد عجيب بنجامين باتن» در حالي بالاترين بخت را براي موفقيت دارد كه بهترين فيلم سال از نگاه منتقدان، «ميليونر زاغه‌نشين» است.دني بويل در بازگشتي درخشان، چشم‌هاي همه را خيره كرده و برخي معتقدند او اگر اسكار بهترين فيلم را به فينچر ببازد، اسكار بهترين كارگرداني را به خانه خواهد برد.گاس‌ون سنت، كارگردان مستقل آمريكايي هم با نزديك‌شدن به سينماي جريان اصلي در «ميلك» در چندين رشته نامزد اسكار است. ران‌هاوارد به‌عنوان كارگرداني اسكاري پس از چندسالي به‌بيراهه‌رفتن با درام سياسي خوش‌ساخت «فراست- نيكسون»‌ مي‌تواند روي گذشته‌اش حساب باز كند.دالدري هم كه با «خواننده» احتمالا اسكاري را براي كيت وينسلت رقم خواهد زد.

مورد عجيب بنجامين باتن

فيلم آخر ديويد فينچر، بالاترين شانس را براي موفقيت در اسكار دارد. «مورد عجيب بنجامين باتن» در 13رشته نامزد دريافت اسكار است و از همين حالا مي‌توان پيش‌بيني كرد كه بخت بالايي در رشته‌هاي فيلم، كارگرداني، فيلمنامه و بازيگر نقش اول مرد دارد.

فينچر كه در گذشته مورد بي‌اعتنايي اعضاي آكادمي قرار مي‌گرفت، حالا همان فيلمسازي است كه اسكار دوست دارد. هم فيلم عظيم و پرهزينه‌اي را ساخته است، هم مايه فانتزي و روياپردازي (از علايق هميشگي اعضاي آكادمي) را لحاظ كرده، هم با ستاره‌ها كار كرده و تصوير متفاوتي از آنها ارائه داده (برد پيت در نقشي بازي كرده كه انگار نوشته شده تا بازيگرش در اسكار بدرخشد) و هم اينكه اريك راث فيلمنامه‌نويس «فارست گامپ» متن آن را نوشته است.

فينچر در سالي كه شاهكاري چون «هفت» را ساخته بود، ناديده گرفته شد و قافيه را به فيلم عظيم «شجاع دل» ‌ساخته مل‌گيبسون باخت. پس از فيلم متوسط «اتاق وحشت» و فيلم طولاني «زودياك» كه اغلب دوستداران «هفت» ‌را نااميد كرد، «مورد عجيب بنجامين باتن» حكم بازگشت دوباره فينچر را دارد.

فيلم كه براساس داستاني از اسكات فيتز جرالد ساخته شده ماجراي مردي را روايت مي‌كند كه در 80سالگي به‌ دنيا مي‌آيد و درواقع مسير زندگي را به‌صورت معكوس طي مي‌كند. شكوه تصويري، جاذبه‌هاي سينمايي و سليقه درجه‌يك فينچر در فضاسازي، «مورد عجيب بنجامين باتن» ‌را به فيلمي تماشايي تبديل كرده است؛ هرچند گرايش او به ريتم آرام و پرطمأنينه (كه با «زودياك» آغاز شد) برخلاف آنچه اغلب منتقدان نوشته‌اند قدري به ملال‌آور‌شدن اثر منجر شده است.

از آنجا كه آكادمي هيچ‌گاه با فيلم‌هاي فينچر ميانه خوبي نداشته، به نظر مي‌رسيد كه شانس فيلم در اسكار بالا نباشد ولي حالا همه «مورد عجيب بنجامين باتن» ‌را پراميد‌ترين گزينه اسكار 2009 مي‌دانند؛ يك دليلش مي‌تواند اين باشد كه اين بار خيلي با فيلمي فينچري سروكار نداريم.

ميليونر زاغه‌نشين

دني ‌بويل با «ميليونر زاغه‌نشين» بدون شك پديده سال هاليوود است. فيلم تقريباً در همه آراي منتقدان آمريكايي، توانسته گوي سبقت را از ديگر فيلم‌ها بربايد و در مراسم گلدن گلاب هم فاتح اصلي جوايز بود. اگر مي‌شد گفت كه اعضاي آكادمي بر مبناي آراي منتقدان تصميم مي‌گيرند، از همين حالا مي‌شد اسكارهاي امسال را هم برايش كنار گذاشت. دني بويل پس از چند تجربه نه‌چندان موفق، «ميليونر زاغه‌نشين» را در هند كارگرداني كرد. ماجراي جمال مالك، جوان آس‌وپاس هندي كه در مسابقه «چه كسي مي‌خواهد ميليونر شود» برنده جايزه 20 ميليون روپيه‌اي مي‌شود و همين موقعيت، او را به دردسر مي‌اندازد.

پليس مي‌خواهد بداند او چگونه پاسخ همه سؤال‌ها را درست داده است. جمال به اتهام تقلب دستگير و بازجويي مي‌شود. درخلال بازجويي جمال توضيح مي‌دهد كه در طول زندگي محنت‌بارش چگونه پاسخ تك‌تك سؤال‌هاي مسابقه را ياد گرفته است. دني بويل در «ميليونر زاغه‌نشين» ابايي از استفاده از عناصر شناخته‌شده باليوود و حتي بازيگران هندي نداشته است. حتي خط داستاني فيلم هم به سينماي روياپرداز هند نزديك است؛ فرد آس‌وپاسي كه يك‌شبه ميليونر مي‌شود، عشق در دل فقر و حتي فصل‌هاي موزيكالي كه مشخصه باليوود است...

بويل اما موفق شده از دل اين عناصر، به نوعي واقع‌گرايي بي‌واسطه و عريان دست يابد.
كارگرداني خلاقانه بويل او را شايسته‌ترين فيلمساز براي دريافت اسكار بهترين كارگرداني نشان مي‌دهد. موقعيت بويل بي‌شباهت به جمال- كاراكتر اصلي فيلم- نيست؛ كسي كه از شكست‌ها و دشواري‌هايي كه متحمل شده به‌خوبي درس گرفته و يك‌شبه ره صد‌ساله رفته است. كارگردان فراموش‌شده «قطار بازي» پس از چندين فيلم ناموفق، حالا فيلمي را كارگرداني كرده كه خيلي‌ها آن را بهترين اثر سال ناميده‌اند.

فراست- نيكسون

درام سياسي «فراست- نيكسون» همان‌طور كه پيش‌بيني مي‌شد، مورد توجه اعضاي آكادمي قرار گرفت. از سويي مضمون سياسي فيلم، همان چيزي است كه اسكار همواره به آن توجه نشان داده و از سوي ديگر ران‌هاوارد با وجود افولش در اين سال‌ها، به هر حال يك كارگردان اسكاري است. رسوايي واترگيت، از زمان «همه مردان رئيس جمهور» مورد توجه هاليوود بوده است. «فراست- نيكسون» به ماجراي گفت‌وگوي تلويزيوني ديويد فراست با ريچارد نيكسون مي‌پردازد. نيكسون چند سال پس از خروج از كاخ سفيد، به تقاضاي مصاحبه فراست پاسخ مثبت مي‌دهد تا از اين فرصت براي تبرئه خود بهره بگيرد.

از سوي ديگر فراست نيز قصد دارد در اين معركه بازنده نباشد. پروژه‌هاي چندسال اخير هاوارد در بهترين حالت جنجال‌آفرين بودند تا موفق! «ذهن زيبا» كه اسكار بهترين فيلم و كارگرداني را هم براي هاوارد به ارمغان آورده آخرين فيلم خوب اين فيلمساز بود و حالا پس از نزديك به يك دهه ناكامي، هاوارد موفق شده يك متن تئاتري را تبديل به درامي نفسگير كند، حتي طولاني بودن زمان فيلم و پرديالوگ بودن آن هم، به ملال‌آور شدن «فراست- نيكسون» نينجاميده است.آكادمي اگر بخواهد به درام‌هاي سياسي توجه نشان دهد هاوارد مي‌تواند به موفقيت فيلمش اميدوار باشد هرچند كه نامزدي پر تعداد فيلم در گلدن‌گلاب، در نهايت موفقيتي را براي او به همراه نداشت.

خواننده

راه يافتن فيلمي چون «خواننده» به فهرست نامزدهاي رشته‌هاي اصلي اسكار، به تنهايي مي‌تواند يك موفقيت براي اين ساخته استفن دالدري به شمار آيد كه براي «ساعت‌ها» هم نامزد دريافت بهترين كارگرداني بود. دالدري كارگردان كمال‌گرايي است و هرچند سال يك‌بار فيلم مي‌سازد. «خواننده» هم مثل «فراست- نيكسون» مضموني سياسي دارد ولي مانند فيلم هاوارد سياست، محور ماجرا نيست.

مرد جواني با زني آشنا و به او علاقه‌مند مي‌شود، سال‌ها بعد مرد كه حالا وكيل دعاوي شده است مشغول بررسي پرونده جنايتكاران جنگي است كه ناگهان با پرونده زني روبه‌رو مي‌شود كه سال‌ها پيش عاشق‌اش بوده است. كيت وينسلت در نقش زني كه زندگي پر فراز و نشيبي داشته در ميان عوامل فيلم «خواننده» بيشترين شانس را براي دريافت اسكار دارد. كيدمن كه براي فيلم قبلي دالدري ساعت‌ها‌ ‌اسكار بهترين بازيگر زن را گرفت قرار بود در «خواننده» نيز بازي كند ولي مصادف شدن زمان فيلمبرداري فيلم با «استراليا» باعث شد تا وينسلت جاي او را بگيرد. تصور موفقيت فيلم در رشته‌هاي بهترين فيلم و كارگرداني، دور از ذهن است ولي در اين كه دالدري سال‌ها پس از «ساعت‌ها»، دوباره فيلم تاثيرگذار و عميقي ساخته شكي وجود ندارد.

ميلك

«ميلك» حاصل آشتي گاس‌ون سنت با سينماي جريان اصلي آمريكاست. البته فيلم در شمايل فعلي‌اش نيز در مقايسه با ديگر نامزدها، بيشتر نماينده‌اي از سينماي مستقل به نظر مي‌رسد ولي در قياس با ساخته‌هاي ضدجريان سازنده‌اش چون «فيل» و «پارانويد پارك»، فيلمي كاملا همه فهم است! ‌زندگي هاروي ميلك سياستمدار جنجالي آمريكا در دهه 70، دستمايه ون‌سنت در «ميلك» بوده و البته او مثل دالدري چندان پيرامون سياست نمي‌گردد و بيشتر به كاوش در روح و روان كاراكتر اصلي فيلمش متمركز شده است.

فيلم‌هاي ون‌سنت همواره ستايش گران پرشوري ميان منتقدان داشته و «ميلك» هم از اين قاعده مستثنا نيست. صرف نامزدشدن فيلم در رشته‌هاي اصلي نشان از عنايت ويژه اعضاي آكادمي به كارگراني داشته كه جز «ويل هانتينگ خوب» بقيه آثارش شايسته نامزدي اسكار دانسته نمي‌شدند. ون‌سنت كه خيلي‌ها او را شاخص‌ترين فيلمساز سينماي مستقل آمريكا مي‌دانند، پس از تجربياتي غريب و منحصر به فرد، در «ميلك» گامي به سوي سينماي جريان اصلي برداشته است. با توجه به مضمون حساسيت برانگيز «ميلك» احتمال گرفتن جوايزي جز بازيگر مرد (شون پن) و فيلمنامه غيراقتباسي، كمي بعيد به نظر مي‌رسد.