آف لاين هايي از ژنو ، آرمن نرسسيان، شرق

در سال ۱۹۹۸ اتحاديه بين المللي مخابرات (ITU) در مينياپوليس اجلاسي برگزار كرد و در پايان آن اجلاس اعلام كرد كه بايد اجلاس جهاني درباره جامعه اطلاعاتي تحت نظارت و سرپرستي سازمان ملل متحد برگزار شود. ۵ سال بعد اين ايده به واقعيت پيوست و اجلاس سران جامعه اطلاعاتي در روزهاي پاياني سال ۲۰۰۳ در ژنو برگزار شد و مقرر شد كه ادامه كار آن در اجلاس آينده در تونس (۲۰۰۵) دنبال شود.

- مأموريت غيرممكن؟!
مسايل اصلي مورد بحث در اجلاس دسترسي فقرا به اينترنت و نحوه اداره اينترنت بود. طي روزهاي اجلاس گزارشي به نام چه كسي در انقلاب اطلاعاتي در حال پيروزي و چه كسي در حال شكست است، منتشر شد.
اكثر كشورهاي آفريقايي در اين گزارش جزو بازندگان انقلاب اطلاعاتي قرار داشتند. چاد، اتيوپي، آفريقاي مركزي، اريتره، مالاوي، ميانمار و بنگلادش درصدر كشورهاي فقير از نظر ارتباطات قرار دارند. اوتسومي دبيركل اتحاديه جهاني مخابرات گفت هدف ما كاستن از شكاف ديجيتال و به واقعيت رساندن قطعنامه پاياني است. اينكه يك سازمان بين المللي چگونه مي تواند شكاف ديجيتالي عميق جهان را كاهش دهد اندكي جاي سئوال دارد اما اين سازمان گزارش جالبي در همين زمينه منتشر كرد كه براي بسياري جالب بود. طبق اين گزارش اينترنت باعث بهبود اوضاع كشاورزي، آموزش و بهداشت در كشورهاي فقير شده است. همچنين كودكان يك روستا در هند كه به اينترنت آشنايي كامل دارند در روستا به مانند بزرگسالان مورد احترام قرار مي گيرند.

- حقوق بشر و WSIS
مسايل حقوق بشر و آزادي بيان در اجلاس اندكي ناديده گرفته شدند. يك گزارشگر ويژه سازمان ملل گفت تأكيد بر حقوق بشر بايد جزيي تغييرناپذير از هر قطعنامه اي باشد. ليگابو اظهار اميدواري كرد در اجلاس تونس بيشتر به مسايل حقوق بشر در جامعه اطلاعاتي رسيدگي شود. فعالان حقوق بشر نيز خواهان آن شدند كه دولت ها مسايل اينترنتي و اداره آن را بيشتر به مردم بسپارند و از دولتي كردن و نظارت بيش از حد پرهيز كنند.

- خبرنگاران بدون مرز، ورود ممنوع
سازمان خبرنگاران بدون مرز از اجلاس جامعه اطلاعاتي كنار گذاشته شدند. اين سازمان مدني كه از حقوق خبرنگاران و گزارشگران براي جمع آوري و انتشار اخبار و اطلاعات حمايت مي كند حق شركت در اجلاس WSIS را نداشت. اين سازمان به دليل انتشار يك گزارش تحت عنوان حقوق بشر در چين مورد خشم و غضب دولت چين قرار گرفته بود. مقامات سازمان ملل فشار چين براي كنار گذاشتن سازمان خبرنگاران بدون مرز را رد كرده و گفتند اين سازمان به خاطر برخي تخلفات از حضور در كليه اجلاس هاي سازمان ملل براي يكسال محروم شده است.

- امنيت واقعي و مجازي
مسايل امنيتي يكي از موضوعات مهم اجلاس به شمار مي رفت. حضور سران برخي كشورها اين مسئله را حائز اهميت دو چندان كرده بود. برخي گروه هاي مدني از سخت گيري بيش از حد نيروهاي امنيتي انتقاد كردند و خواستار آن شدند كه در اجلاس آينده براي اين مسئله تدبيري انديشيده شود. اما برخي گروه ها به مشكلات فراوان امنيتي اشاره كرده و نقايص بي شمار آن را گوشزد كردند. يك گروه از محققان مستقل كه در اجلاس شركت كرده بودند در سايت اينترنتي خود nado50.org به نقايص و ايرادات امنيتي اجلاس اشاره كرده و گزارش كامل را در سايت ارائه كردند.

- ايران، مركز توجه اجلاس
حضور رئيس جمهور خاتمي در ژنو و سخنراني و كنفرانس مطبوعاتي او اگرچه عمدتاً بر محور موضوعات سياسي بود اما باعث جلب توجه بسياري از رسانه ها شد. وبلاگ رسمي اجلاس ساعاتي قبل از برپايي جلسه كنفرانس از همه خوانندگان خود به خصوص ايراني ها خواسته بود تا سئوالات خود را از رئيس جمهور و وزير پست درخصوص مسايل اينترنتي بيان كنند. عمده سئوال ها درباره وضعيت فيلترينگ در ايران بود.

- جامعه اطلاعاتي در چين
چين خواهان گسترش سريع جامعه اطلاعاتي شد. وزير صنعت IT چين در اجلاس گفت: تكنولوژي هاي اطلاعاتي و ارتباطاتي باعث توسعه جوامع انساني مي شوند كه ما بايد اين روند را سرعت ببخشيم. وزير چيني گفت كه جامعه اطلاعاتي نتيجه تمدن انساني است. وزير IT چين البته معلوم نكرد كه خواهان گسترش جامعه اطلاعاتي به روش چيني است يا خير. طي سال هاي اخير صدها نفر در چين به علت انتشار مطالبي عليه دولت مركزي در اينترنت بازداشت و زنداني شده اند.

- جنگ رسانه اي در ژنو
در يكي از جلسات بحث و گفت وگو درباره نقش رسانه ها، يك مدير شبكه الجزيره از تصميم اين شبكه مبني بر پخش اعلاميه ها و بيانيه هاي بن لادن مبني بر حمله به غربي ها دفاع كرد و گفت پس از يازده سپتامبر ۲۰۰۱ تنش هايي بين ۲ فرهنگ عربي و آمريكايي ايجاد شده كه عمدتاً ناشي از عملكرد رسانه هاي غربي است. ميشل حسين از BBC هم گفت اگر اين جنگ ميان آمريكا و القاعده است چرا بايد تنها به حرف يك طرف گوش دهيم. چرا نبايد به بن لادن و پيام هاي او پرداخت. او گفت اگر رسانه هاي آمريكايي خود به اين نوارهاي بن لادن دست پيدا كنند آن را سريعاً پخش مي كنند.

- امپرياليسم ICT
فعالان جامعه مدني از آن هراس دارند كه ارزش هاي بازار جايگزين ارزش هاي انساني در تكنولوژي هاي ارتباطاتي و اطلاعاتي شوند و ملاحظات سياسي هم در آن اثرگذار باشند. به عقيده آنها چنين رويكردي باعث تحميل نوع جديدي از امپرياليسم به مردم خواهد شد. امپرياليسم ICT!

- مايكروسافت و سازمان ملل
پاملا پالمن از مديران ارشد مايكروسافت كه در اجلاس حضور داشت گفت بايد كار بيشتري انجام شود، بايد افق ها گسترده تر شود تا در سال ۲۰۰۵ بتوان به نتيجه رسيد. وي گفت مايكروسافت با سازمان ملل متحد داراي همكاري هاي گسترده اي است و به خصوص در مورد مسايل تجهيز پناهندگان به تكنولوژي با اين سازمان همكاري مي كند. وي گفت مايكروسافت تلاش مي كند تا در مورد موضوعاتي چون اداره اينترنت صداي همگان به گوش برسد.

- تلويزيون تماشا كنيد تا سالم بمانيد
سازمان بهداشت جهاني (WHO) طي گزارشي در اين اجلاس اعلام كرد كه تماشاي تلويزيون براي سلامتي افراد خوب است. سريال ها و برنامه هاي سرگرم كننده تلويزيوني بر مردم به طور غيرمستقيم در مورد حفظ بهداشت خود اثر مي گذارد و آنها را بر كنترل و مراقبت از سلامت خود ترغيب مي كند.

- موگابه و اينترنت
رابرت موگابه رئيس جمهور زيمبابوه تحمل آزادي در اينترنت را هم ندارد. اين كشور اعلام كرده مي خواهد نظارت و كنترل بر اينترنت را تشديد كند. از اين پس تمام اي ميل (email)ها توسط دولت كنترل خواهند شد و براي اين منظور لوازم و تجهيزات كافي خريداري شده اند. متخصصان اين كشور هراس دارند كه اشتباه آنها در نصب اين لوازم باعث قطع كامل ارتباطات در كشور خواهد شد.

- نابينايان و جامعه اطلاعاتي
يك نابيناي اتيوپيايي كه در ژنو حضور داشت به شدت در حال تلاش براي آماده ساختن امكانات براي ورود نابينايان به فضاي مجازي است. اين نابيناي اتيوپيايي ۷ سال داشت كه نابينا شد. اما موفق شد تا دو مدرك از دانشگاه دريافت كند. وي درصدد آن است تا صفحه نمايش هاي مخصوص و نرم افزارهايي كه متن را به صدا تغيير مي دهند توليد و در اختيار ساير نابينايان بگذارد. اين نابيناي مصمم كه گتو مالاتو نام دارد روزانه اي ميل هاي خود را شخصاً مي نويسد و گزارش هاي خود را آماده مي كند. او تاكنون موفق شده ۷۰ نفر را تحت آموزش قرار دهد اما براي ادامه كار نيازمند داوطلب و پول است.

- حضور كمرنگ آمريكا در اجلاس
دولت آمريكا حضور چشمگيري در اجلاس ژنو نداشت و با هيأتي كوچك در آن شركت كرد. البته حضور سازمان ها و نهادهاي غيردولتي آمريكايي در اجلاس چشمگير بود. رئيس هيأت آمريكايي در اجلاس گفت اين كشور متعهد به هيچ تصميمي در ژنو نيست. به عبارتي آمريكا به سايرين گوش مي دهد اما عمل نمي كند. نماينده آمريكا از اين موضوع انتقاد مي كرد كه يك اجلاس سياسي نمي تواند در مورد مسائل تكنولوژيكي تصميم گيري كند! تعداد نفرات هيات اعزامي آمريكا به اجلاس در حد گابن و تعداد روزنامه نگاران اعزامي آن در حد بنگلادش بود.

مبارزه با فقر با IT
ايرلند اعلام كرد برنامه هاي ويژه اي براي استفاده از تكنولوژي هاي اطلاعاتي براي مبارزه با فقر در جهان دارم. تام كيت يك وزير ايرلندي گفت كشورش به كمك كشورهاي ديگر براي مبارزه با فقر خواهد شتافت. ايرلند از ابتداي سال جاري رياست اتحاديه اروپا را به عهده گرفته است.

- نقش سايت ها در حفظ جان كودكان
اكثر جهانيان نسبت به حفظ حقوق و جان كودكان در اينترنت حساس هستند اما ايرلند در اين مسئله پيشگام شده و با ارائه سايت هاي متعددي حساسيت خود را نسبت به اين مسئله نشان داده است. آنها مي گويند كودكان اكثراً تمايل ندارند تا درباره مشكلات خود صحبت كنند بنابراين سايت هاي اينترنتي مي توانند در اين زمينه به ياري آنها بشتابند. در برخي موارد در ايرلند گزارش شده كه كودكان موارد سوء استفاده جنسي را به اين سايت ها اعلام كرده اند چون ترسيده اند كه آن را به طور مستقيم با كسي در ميان بگذارند. اين سايت ها به كاربران كم سن و سال خود مشاوره هاي محرمانه مي دهد و آنها را افشا نمي كند.

- رسانه ها و WSIS
رسانه هاي انگليسي WSIS را به طور كلي انكار كردند و فقط BBC يك گزارش از اجلاس ارائه كرد. رسانه هاي آمريكايي نيز كمتر گزارشي از اجلاس ارائه كردند و بيشتر به نكات منفي اداره اينترنت توسط سازمان ملل اشاره كردند. رسانه هاي تكنيكي آن لاين نيز كمتر به اين موضوع پرداختند اما كشورهاي در حال توسعه به طور وسيعي به اين اجلاس پرداختند.

- تونس ۲۰۰۵ و احتمال بايكوت
گروه ها و فعالان جامعه مدني مي گويند شايد اجلاس تونس را مورد تحريم قرار دهند. آنها مي گويند اگر تا آن زمان تونس وضعيت حقوق بشر خود را بهبود نبخشد از شركت در اجلاس خودداري خواهند كرد. اما يك مقام سازمان ملل در اين رابطه گفت اگرچه مشكلاتي در رابطه با حقوق بشر در تونس وجود دراد اما اجلاس در سال ۲۰۰۵ در تونس قطعاً برگزار خواهد شد. سازمان هاي غير دولتي تونس هم در واكنش گفتند تونس كشوري در حال توسعه است و حقوق انساني همه مورد احترام است. وزير خارجه تونس هم گفت ما كامل نيستيم چون هيچ كس كامل نيست.

- پيش به سوي آينده
هدف اجلاس سران جامعه اطلاعاتي كمك به ملل فقير براي ورود به جهان آن لاين بود. سازمان ملل متحد بر اين باور است كه دانش و اطلاعات بايد به راحتي و به آساني در دسترس همگان باشد. اينكه اين اجلاس تا چه حد در زمينه كاهش شكاف ديجيتالي موفق بود هنوز معلوم نيست. دو سال آينده براي دستيابي به اين هدف از اهميت فراواني برخوردار است. برخي اجلاس جامعه اطلاعاتي در ژنو را شكست خورده دانستند و برخي آن را موفقيت آميز خواندند اما فارغ از اين بزرگ ترين مزيت اجلاس، نه بازديد سران بلكه ملاقات ده ها هزار جوان خلاق از سراسر جهان با يكديگر و ارائه ايده ها و طرح هاي بي شمار بود. جوانان و ايده هايي كه مي توانند جهان را به سوي آينده اي بهتر رهنمون كنند.