آسيب شناسي نسل اينترنت در ايران، ايسنا

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: نگاهي به وبلاگ‌ها

رفتارها و ديدگاه‌هاي نسل امروز براي بسياري از مردم غيرقابل درك است. جوان و نوجوان امروز چيزهايي را مي‌پسندد كه با سليقه و ذايقه‌ي نسل‌هاي پيشين تفاوت‌هاي ماهوي و فاحش دارد.

به گزارش خبرنگار سرويس «نگاهي به وبلاگ‌ها»ي ايسنا بلاگري در وبلاگ http://reporter.ir/ نوشته است: آرمان‌هاي او بسيار متفاوت از ايده‌ال‌هاي بزرگ‌ترهاي اوست. سطح اطلاعات، دانش و خصوصيات اخلاقي، رفتارهاي اجتماعي و علايق و نوع تفكر اين نسل آن‌چنان متفاوت از نسل‌هاي پيشين است كه او را در موقعيت ممتازي قرار داده؛ با اين حال در رفتارها و ديدگاه‌هاي همين نسل نيز دگرگوني‌هاي اساسي و ساختاري در حال شكل‌گيري است كه بخش عمده آن متاثر از ورود و شيوع فناوري نوين ارتباطات يعني اينترنت و ماهواره است. در واقع يكي از نقاط افتراق و جدايي اين نسل با نسل‌هاي پيشين آشنايي، بهره گيري و انس و الفت با اين رسانه و فناوري ارتباطي است؛ براي بسياري از مسؤولان، روانشناسان اجتماعي و حتي والدين درك مكانيزم پيچيده رفتارهاي نسل جديد، بسيار مشكل و طاقت‌فرساست. شايد به همين دليل است كه هنوز اتفاق نظر كاملي در مورد نحوه‌ي مواجهه و برخورد با اين نسل در جامعه بوجود نيامده است. به طوري ‌كه يكي از تهديد سخن مي‌گويد و ديگري از آزاد گذاشتن آنها، يكي بر كنترل و نظارت بيشتر تاكيد مي‌كند و ديگري بر توسعه امكانات و لوازم ارتباطي اصرار مي‌ورزد.

جوان و اينترنت

شناخت واقعي و عملي نيازهاي نسل جوان امروز مستلزم بررسي ابعاد مختلف عوامل تاثيرگذار و اثرپذيري از فناوري نوين ارتباطي است. متاسفانه بخش عمده‌اي از مديران، مسؤولان، برنامه‌ريزان و تصميم‌سازان ما يا نمي‌خواهند و يا نمي‌توانند به شناخت اين فناوري بپردازند. اينترنت و رايانه نه تنها ميزان و سطح اطلاعات نسل جوان را افزايش داده، بلكه بر تمايلات و گرايشات او نيز تاثير گذاشته‌اند.

مهم‌ترين خصوصيت اينترنت آزادي انتشار اطلاعات است و اين در تناقض با سياست محدودسازي قرار دارد. اينترنت ضدسانسور است، مروج دمكراسي است و با خود الگوي نوين زندگي مدرن را به ارمغان مي‌آورد.

كاربر اينترنت هم داراي سطح تحصيلي بالاتري نسبت به ساير همسالان خود است و هم بر اثر استفاده از اين رسانه به سطح بالاتري از دانش و اطلاعات ارتقاء مي‌يابد. اينترنت حتي منجر به ايجاد يك طبقه نخبه در جامعه شده كه با جهان خارج به خوبي آشنايي دارد، نه مي‌شود به او دروغ گفت و نه مي‌شود به او عقيده‌اي را تحميل كرد؛ عملكرد برخي رسانه‌هاي داخلي نظير مطبوعات، راديو و تلويزيون و حتي خبرگزاري‌ها در مقابل كاركرد اينترنت رنگ مي‌بازند.

جوان امروز تنها با فشار دادن چند دكمه و كليد مي‌تواند مستقيما با وقايع آن‌سوي مرزهاي جغرافيايي‌اش تماس بگيرد، نظر بدهد، مشاركت كند، اعتراض كند، رشد نمايد، پيام بدهد و پيام بگيرد. نگاه او به رسانه‌ها به والدين به مدرسه و دانشگاه به گروه دوستان، مسؤولان، سياست، ايدئولوژي و به رفتارهاي اجتماعي تفاوت‌هاي آشكاري پيدا كرده است. ورود اينترنت و رايانه به زندگي نسل امروز حتي بر ساختارهاي سياسي و اجتماعي كشور نيز تاثير گذاشته و برخي از اين ساختارها سعي كرده‌اند خود را با شرايط جديد تطبيق دهند؛ اين نسل، نسلي است كه راي مي دهد و اگر لازم بداند راي نمي‌دهد و با اين رفتار خود سرنوشت سياست‌مداران، احزاب و نهادهاي سياسي را تعيين مي‌كند. پس بايد به خواسته‌ها، آرمانها و تمايلات او توجه كرد.

به قول يك روزنامه‌نگار، اصولا انگيزه‌ي اصلي جنبش دوم خرداد دست يافتن به آزادي‌هاي فردي بود. همان كه در بحث آزادي‌هاي مدني تعريف مي‌شود؛ اين جنبش حاصل تغييرات دموگرافيك ناشي از افزايش جمعيت در اوايل دهه ‌٦٠ است، اين افزايش جمعيت در سال‌هاي ‌٥٩ تا ‌٦٣ صورت گرفت و باعث شد در سال‌هاي ‌٦٣ و ‌٦٤ مسأله اصلي كشور به موضوع شيرخشك و پوشك تبديل شود. در سال‌هاي ‌٦٧ و ‌٦٨ مسأله اصلي كشور فضاي آموزش دبستاني بود، در همين سال‌ها بود كه بحث مدارس غيرانتفاعي جدي شد. در سال‌هاي ‌٧٠ و ‌٧١ مسأله اصلي كشور مسأله نوجوانان شد، در سال‌هاي ‌٧٥ و ‌٧٦ اين بچه‌ها به سن راي دادن رسيدند و جنبش دوم خرداد را آفريدند آنها وارد دانشگاه شدند و در سال‌هاي ‌٧٨ تا ‌٨٠ جنبش دانشجويي را تشكيل دادند. اين بچه‌ها هم‌اكنون و حداكثر تا يكي دو سال ديگر از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصيل مي‌شوند و لشكر بيكاران را تشكيل خواهند داد.

چرا اينترنت رشد مي‌كند

زماني در اين كشور مي‌توانستند با هر پديده جديد تكنولوژيكي با پاك كردن صورت مسأله به راحتي برخورد كنند كه البته همان زمان هم اين برخوردها تاثيرگذار و موفق نبود. (تجربه ويدئو مثال بارز اين موضوع است) در مورد ماهواره نيز وضع به همين صورت است اما امروز اتفاق ديگري رخ داده است؛ اينترنت هر روز فراگيرتر مي‌شود، تنها در ظرف يك سال يعني از سال ‌١٣٨٠ تا سال ‌١٣٨١ تعداد كاربران اينترنت از ‌٨/١به ‌٢/٣ميليون نفر رسيده است. با اينترنت نمي‌توان مانند ويدئو يا ماهواره برخورد كرد، يعني شيوه حذفي جوابگو نيست مگر اينكه بخواهيم همه كامپيوترها را در كشور جمع كنيم و مانند طالبان آنها را بر سر درختان به صورت منهدم شده آويزان كنيم، اينترنت بر كامپيوتر و تلفن استوار است، تجربه ممنوعيت ويدئو و ماهواره اكنون پيش روي ماست. ويدئو آزاد شد و مجلس اصلاحات تحت فشار همين نسل جوان مجبور به اصلاح قانون ماهواره شد.

اولين مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي بر ضرورت بهره‌گيري از پتانسيل و توسعه شبكه‌هاي رايانه‌اي و اطلاع‌رساني در كشور تاكيد كرده است. در ماه‌هاي اخير كه سياست فيلتر كردنFiltering برخي از سايت‌ها اجرا شده است نيز بيشتر منع استفاده از سايت‌هاي غيراخلاقي براي جوانان و نوجوانان مدنظر بوده است.

البته يكي از نگراني‌هاي مشترك والدين در همه جوامع نحوه‌ي استفاده كودكان از اينترنت است، به همين منظور حتي يك گروه ديده‌بان اينترنتي در انگلستان، به عنوان بخشي از تلاش‌هاي جاري براي مصون نگاه داشتن كودكان در شبكه جهاني كامپيوترها، سيستم جديدي را راه اندازي كرده است؛ اين سيستم به گونه‌اي طراحي شده كه به والدين امكان مي‌دهد با مسدود كردن سايت ها و «گپ خانه» هاي (chatroom) خاصي كه تصور مي‌شود مورد استفاده افرادي است كه از كودكان سوء استفاده جنسي مي كنند، محتويات اينترنت را كنترل كنند.

از اين فيلترها مي‌توان براي منع دسترسي به سايت‌هاي خشونت بار، نمايش دهنده مواد مخدر و تبليغ كننده مشروبات الكلي استفاده كرد. والدين مي‌توانند اين نرم‌افزار را به طور رايگان از سايت «آي سي آر اي» پياده كرده و به دلخواه خود، دسترسي كودكان به سايت‌ها را كنترل كنند.

اينترنت محدود و سانسور نمي‌شود، چون تكنيك‌هاي خنثي‌سازي محدوديت‌ها را نيز در خود دارد. اينترنت موجي است كه آغاز شده و تنها مي‌توان بر آن سوار شد و موج سواري كرد، ايستادن در مقابل اين موج سهمگين مساوي تحمل هزينه‌هاي فراوان است.

اينترنت براي نسل جوان كشورهايي مثل ايران وسيله‌اي براي انتقال دانش فني و فناوري نيز هست، با بهره‌گيري از امكانات اينترنت مي‌توان فاصله و شكاف علمي، اقتصادي ايران و كشورهاي توسعه يافته را تا حد زيادي پر كرد. بايد به جاي فكر كردن به محدودسازي كه بازي موش و گربه را به ياد مي‌آورد به فكر برنامه‌ريزي و توليد «داد هو محتوي» content در اين شبكه جهاني بود.

چرا از اينترنت براي انتشار ذخاير غني فرهنگي و ادبي ايران استفاده نمي كنيم و چرا از آن براي آموزش و پرورش، تجارت، بانكداري، سرگرمي، خدمت رساني به مردم (دولت الكترونيكي) تبليغات، حتي مسايل و آموزه‌هاي مذهبي و ديني، روزنامه‌نگاري، صنعت، فناوري نوين در كشاورزي، اقتصاد و ده‌ها زمينه مثبت ديگر استفاده نمي‌كنيم؟

به قول دكتر حسام‌الدين آشنا استاد دانشگاه در ايران بيشترين فعاليت را در حوزه اطلاع‌رساني الكترونيك نه دانشگاه‌ها دارند و نه نشريات. بلكه بيشترين فعاليت را حوزه‌هاي علميه داشته‌اند. بزرگ‌ترين سايت‌هاي ايران نه وابسته به دانشگاه‌هاست و نه وابسته به مؤسسات دولتي، مطبوعات و هنري است. بلكه وابسته به حوزه‌هاي علميه است؛ اگر حجم اطلاعات CDها و اطلاعات را با حجم توليدات مقايسه كنيد، تفاوت عظيم آن‌را خواهيد ديد. چون در حوزه‌ها ميراث بزرگي وجود دارد كه فقط احتياج داشته تايپ شود و فرمت ساده‌اي به آن داده شود و در محيط اينترنت قرار بگيرد. اما در حوزه ‌دانش‌هاي تجربي، ما به‌خاطر عقب ماندگي‌هاي علمي بزرگي كه داريم وقتي به حوزه اينترنت هم رسيده‌ايم دچار لكنت زبان جدي شده‌ايم.

اينترنت يك رسانه دو طرفه است يعني توليدكننده محتوي فقط گوينده صرف نيست، شنونده هم هست. كاربر يا مخاطب محتوي در اينترنت نيز فقط شنونده صرف نيست، او نيز قدرت انتشار مطلب در زمينه همان موضوع را دارد. اينترنت متعلق به دنياي ديالوگ است نه دنياي مونولوگ و كساني كه سخن گفتن در دنياي ديالوگ را فرا نگرفته‌اند قدرت وارد شدن در اين دنياي جديد را ندارند؛ كاربر اينترنت طيف نخبه كشور است، چون داشتن لوازم اوليه براي متصل شدن به اينترنت و داشتن سطحي از سواد ديجيتالي و رايانه‌اي و از جمله تسلط نسبي به يك زبان خارجي او را فراتر از مخاطبان ماهواره و ويدئو قرار مي‌دهد. اينترنت تمام رسانه‌ها و مديومهاي قبلي را در دل خود دارد.

هويت شبكه‌اي

دكتر محمد عطاران استاد دانشگاه معتقد است: با امكانات و گزينه‌هاي فراواني كه رسانه‌هاي عمومي از جمله اينترنت در اختيار جوانان مي‌گذارند، آنان دائما با محرك‌هاي جديد و انواع مختلف رفتار آشنا مي‌شوند. اين فضا هويت نامشخص و دائما متحولي را مي‌آفريند به ويژه براي نسلي كه در مقايسه با نسل قبل با محرك‌هاي فراواني مواجه است. هم‌چنين از طريق رسانه‌هاي جمعي، افراد خط مفروض ميان فضاي عمومي و خصوصي را تجديد سازمان مي‌كنند و اين امكاني است كه جوانان فعالانه از آن استفاده مي‌كنند.

هويت واجد سه عنصر است. هويت شخصي، فرهنگي و اجتماعي كه هر يك در تكوين هويت فرد نقش مهمي را ايفا مي‌كنند. در مقايسه اين سه هويت، هويت شخصي كه ويژگي بي‌همتاي فرد را تشكيل مي‌دهد، هويت اجتماعي (نقش‌هاي احتماعي دروني شده و متنوع) و هويت فردي (درك و كاربرد نمادهاي فرهنگي) در پيوند با گروه‌ها و اجتماعات مختلف قرار مي‌گيرند. اينترنت صحنه فرهنگي و اجتماعي است كه فرد خود را در موقعيت هاي متنوع نقش‌ها و سبك‌هاي زندگي قرار مي‌دهد. در اين فضاي عمومي، مهارت فرهنگي جديدي لازم است تا با تنظيمات نمادين بتوان بازي كرد. سايت شخصي نمونه‌اي روشن است كه چگونه كاربر اينترنت خود را براي مخاطبين جهاني معرفي مي‌كند. براي بيان افكار، احساسات، علائق و آراء از متن مناسب گرافيك، صدا و فيلم استفاده مي‌شود. ميلر اهميت و پيوندهاي سايت شخصي را ذكر مي‌كند و مي‌گويد كه به من بگو لينك‌هايت چيستند تا بگويم كه چه شخصي هستي.

يكي از جنبه‌هاي اينترنت، ورود بي‌هويت در آن است. نوجوانان در صحنه اينترنت براي ايفاي هر نقشي فرصت پيدا مي كنند. البته خصيصه‌ي مثبتي در اين كار هست، مجالي كه براي بروز و ظهور نوجوانان پيدا مي‌شود. اينترنت فضاي آزاد گلخانه‌اي را ايجاد مي‌كنند كه معلمان و مراجع قدرت به آن دسترسي ندارند و بر آن تاثير نمي‌گذارند. امكان خصوصي بودن امور نكته‌اي است كه كاربران جوان اينترنت بر آن تاكيد دارند و از سؤال بزرگترها در مورد نحوه‌ي استفاده از اينترنت آشفته مي‌شوند. اينترنت به نظر اين جوانان، جانشين فضاي عمومي مي‌شود و درباره كنترل و كاربرد اين رسانه جديد داراي اطلاعات مي‌شوند. اين فضاي جديد كه عمدتا توسط كاربران ساخته مي‌شود، احساس مشاركت بيشتري به نوجوانان مي‌دهد. تنها مشكلي كه وجود دارد آن است كه رابطه بين نسل جوان و بزرگسال در فضاي شبكه‌اي محو مي‌شود.

اريكسون معتقد است كه نوجوانان در دوره بلوغ هويت شخصي خود را از طريق كشف و جستجو بنا مي‌كنند. بلوغ مرحله‌اي بحراني است كه نوجوانان به‌دنبال كشف ارزش‌ها و دروني كردن آن مي‌باشد. اينترنت با حجم نامحدود اطلاعات و ابزارهاي سريع ارتباطي، نوجوانان را با ابزارهاي ديگر ايجاد هويت از طريق جست و جو روبرو مي‌كند. مع الوصف بايد بدانيم كه بسياري از تعاملات موجود در اينترنت مستلزم ارتباط انساني نيست. پي‌آمدهاي اين تعاملات و حدود جايگزيني اين تعاملات به جاي تعاملات انساني هنوز نامعين است.

ضريب نفوذ پيام‌هاي اينترنتي در ايران

براساس گزارش بي بي سي، ايران اگرچه هنوز جامعه‌اي سنتي است، اما با توجه به جواني جمعيت و تعداد زياد جوانان تحصيلكرده كه با اينترنت آشنايي دارند به نظر مي‌رسد اينترنت مي‌تواند رسانه‌اي تاثيرگذار در اين جامعه تلقي شود. با توجه به اينكه كاربران اينترنت را در ايران عمدتا افراد تحصيل‌كرده تشكيل مي‌دهند و اين افراد در ميان خانواده‌ها و گروه‌ها از تاثيرگذاري زيادي برخوردارند، مي‌توان گفت كه ضريب نفوذ اطلاع‌رساني اينترنتي در ايران بسيار بالاست و به سرعت نيز در حال افزايش است. بسياري از خانواده ها فراگيري زبان انگليسي را كه كليد راه يابي جامع‌تر به اينترنت است، براي فرزندان خود به عنوان يك اصل گريزناپذير درنظر مي‌گيرند. هماكنون مجامعي كه ايرانيان در اينترنت به وجود آورده‌اند از صدها مورد نيز فراتر رفته و برخي از اين گروه‌ها حتي با استفاده از امكانات فني كه اينترنت در اختيار آنها مي‌گذارد (مانند گفت‌ و گو و انتقال صدا از طريق شبكه) اقدام به راه‌اندازي شبكه‌هاي شبه راديو در درون اينترنت كرده‌اند. اين شبه راديو‌ها را معمولا يك نفر اداره مي‌كند و تقريبا اكثر برنامه‌هايي كه از طريق راديو قابل پخش است از طريق آنها به شنوندگان ارايه مي‌شود. در برخي از اين شبه راديوها بيش از ده‌ها نفر جمع مي‌شوند و در مورد مسايل مورد‌ علاقه خود بحث مي‌كنند، ميهمان دعوت مي‌كنند و به صحبت‌هاي او گوش مي‌دهند.

اين شبه راديوها يك ويژگي منحصر به فرد دارند و آن اينكه ارتباط در آنها كاملا زنده و متقابل است.

استفاده از اينترنت، افسردگي و انزواي اجتماعي نوجوانان

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

استفاده از اينترنت حتي مي‌تواند آثار و پيامدهاي منفي بر رفتارهاي جوانان و نوجوانان داشته باشد. اما اين تاثيرها نيز به درستي و با روش‌هاي علمي در ايران مورد بررسي قرار نگرفته است؛ به عنوان مثال براساس يك پژوهش با عنوان «نقش استفاده از اينترنت در افسردگي و انزواي اجتماعي نوجوانان» كه توسط كريستوفر ساندرز انجام شده و نتايج آن در مجله Adolesence منتشر شده، پرسشنامه‌اي در اختيار ‌٨٩ دانش‌آموز سال آخر دبيرستان قرار گرفته و درباره موارد زير تحقيق شده است:

‌١- ميزان استفاده از اينترنت؛ كم (كمتر از يك ساعت در روز)، متوسط (بين يك تا دو ساعت در روز)، زياد (بيش از دو ساعت در روز)

‌٢- ارتباط با مادر، پدر و همسالان

‌٣- افسردگي

با توجه به نتايج حاصله، كساني كه نسبت به ديگران كمتر از اينترنت استفاده مي‌كردند، ارتباط بيشتري با مادر و دوستان خود داشتند. در اين تحقيق تنها گروه‌هاي كاربران زياد و كم اينترنت مورد مقايسه قرار گرفتند. تحقيق نشان مي‌دهد كه اين گروه از نظر برخي عوامل دموگرافيك مانند جنس، نژاد و جايگاه اقتصادي - اجتماعي با يكديگر تفاوتي ندارند. هر يك از دو گروه كاربران زياد و كم اينترنت با استفاده از آزمون‌هاي مستقل از نظر درجات ارتباط و افسردگي مقايسه شدند. كاربران كم‌مصرف اينترنت در مقايسه با كاربران زياد آن به طور چشمگيري رابطه‌اي بهتر با مادران و دوستانشان داشتند، اما هيچ تفاوت قابل ملاحظه‌اي بين كاربران كم و كاربران زياد اينترنت از نظر ارتباط با پدر ميزان افسردگي وجود نداشت. نتايج نشان مي‌دهد كه استفاده زياد از اينترنت با پيوند ضعيف اجتماعي مرتبط است. بر عكس كاربراني كه از اينترنت كمتر استفاده مي‌كنند، به طور قابل ملاحظه‌اي با مادر و دوستانشان ارتباط بيشتري دارند. اين نتايج جهت‌گيري خاصي را نشان نمي‌دهند. مثلاً نمي‌توان گفت كه آيا نوجوانان داراي ارتباطات ضعيف اجتماعي به طرف فعاليت‌ اينترنتي ارتباطات اجتماعي را كاهش مي‌دهد.

ضرورت بهره‌گيري از اينترنت براي پرورش نسل جوان

فناوري اطلاعات و انقلاب اينترنتي و رايانه‌اي در چند سال اخير تغييرات وسيع و سريع در جنبه‌هاي مختلف زندگي پديد آورده است. شايد اختراعات و ابداعات ‌٥سال اخير در زمينه فناوري اطلاعات از همه اختراعات و ابداعات ‌١٠٠سال گذشته بيشتر باشد؛ اين فناوري هم‌چنين به عنوان ابزار توانمندسازي موجب شده است كه يك فرصت استثنايي تاريخي براي جبران عقب ماندگيهاي عصر صنعت و يك جهش در ورود به عصر فراصنعتي براي كشورهاي در حال توسعه نظير ايران فراهم شود. استفاده از اين فرصت براي شكوفايي استعدادهاي نسل جوان نياز فوري به عزم ملي و تنظيم برنامه جامع دارد. به منظور استفاده از اين فرصت تاريخي لازم است براي دانش آموزان و جوانان كشور اين امكان فراهم شود كه در دوران تحصيل با اين فناوري آشنا شوند، درست همان‌گونه كه زبان مادري را ياد مي‌گيرند و با چهار عمل اصلي آشنا مي‌شوند بايد با زبان قرن ‌٢١ كه فناوري اطلاعات و اينترنت است آشنا شوند تا بتوانند از طريق كتابخانه‌هاي ديجيتال به همه مجموعه فرهنگ و علوم بشري مشتمل بر همه دانش‌ها و هنرها در هر نقطه از جهان دست يابند و به كمك مجموعه‌هاي چند رسانه‌اي Multi media و واقعيت‌هاي مجازي Vertual Realities راههاي جديد ارايه افكار و ايده‌ها را فراگيرند و به شناخت ساير فرهنگ‌ها اقدام كنند.