گفت وگوى اشپيگل با بيل گيتس: حتى پسرك هاى شرور هم باهوشند، شرق

ترجمه: مريم شاهسون

تاكنون در جهان ديجيتالى شمار خطرات در كمين كاربران رايانه هاى شخصى به ميزان سال گذشته نبوده است. ويروس هاى رايانه اى هميشه به گونه اى جديد و با سرعت سرسام آور در سراسر جهان پخش مى شوند. صندوق هاى پست الكترونيكى به گونه اى بى سابقه با حجم زيادى از زباله هاى تبليغاتى پر مى شود. همچنين در چند ماه گذشته شكل جديدى از دزدان وب به تهديدى خطرناك در دوران كنونى تبديل شده است و شركت هاى فعال در زمينه امنيت شبكه اينترنت را به آزمايشگاهى براى پيام هاى خود تبديل كرده اند. در اين تهديدهاى موذيانه فريبكاران سعى مى كنند از طريق اى ميل به اطلاعات محرمانه دست يابند: اين پست كه از سوى يك عرضه كننده فرضى ارائه مى شود شامل لينك هايى با فرمول هاى آن لاين جعلى است كه توسط آنها شخص متقلب به عنوان مثال از كاربر مى خواهد اطلاعات شخصى، شماره هاى كارت اعتبارى و يا رمز عبور خود را دوباره وارد كند. در سال ۲۰۰۳ كارشناسان بين المللى شبكه ۲۳۶۰۰۰ اى ميل را با يك لينك در وب سايتى متقلب ثبت كردند و در سال گذشته اين رقم از مرز ۱۸ ميليون اى ميل فراتر رفت. پيام هاى خطرناك به نحوى است كه به محض آنكه كاربر پيام خود را باز مى كند خودبه خود به بانك داده هاى آن لاين مرتبط مى شود. هدف اصلى هكرها كامپيوترهاى مجهز به سيستم عامل ويندوز مايكروسافت است كه بيش از ۹۰ درصد رايانه هاى شخصى را در اختيار دارد. اين نرم افزار كه محصول يك كنسرسيوم و كارتل آمريكايى است بسيار مستعد است كه مورد حمله واقع شود. اما با وجود خطرات متعدد اكثر كاربران رايانه بدون سيستم محافظتى در اينترنت به جست وجو مى پردازند. براساس نتايج تحقيقى جديد در زمينه امنيت در فناورى اطلاعات از هر چهار نفر يك نفر فاقد برنامه ضدويروس و از هر دو نفر يك نفر فاقد ديوار حفاظتى و امنيتى واقعى است. براى حساس كردن كاربران به خطرات موجود در شبكه مدير بازار مايكروسافت با شركت هاى نرم افزارى آلمانى فعلاً در اين زمينه دست به ابتكارى جديد با عنوان «امنيت آلمان در شبكه» زد. در چارچوب اين طرح كه توسط بيل گيتس موسس مايكروسافت آغاز شد كاربران اينترنت توانستند وضعيت امنيتى رايانه هاى خود را با برنامه هاى بدون هزينه امتحان كنند. كودكان در دوره هاى آموزش مخصوص با كاربرد درست اين رسانه جديد و خطرات آن آشنا شدند.هنگامى كه بيل گيتس همراه با دوست و همكلاسى خود يعنى پل آلن در سال ۱۹۷۵ شركت نرم افزارى مايكروسافت را بنا نهاد، نوزده سال بيشتر نداشت. آن دو به لطف قراردادى كه ماهرانه با IBM بستند و بر اساس آن در سال ۱۹۸۱ سيستم عامل MS-DOS را براى كامپيوترهاى شخصى طراحى كردند شركت را به كارتلى قدرتمند در صنعت IT تبديل كردند. امروزه مايكروسافت با حدود ۷۵۰۰۰ كارمند به فروشى حدود ۳۷ ميليارد دلار دست يافته است و گيتس با ثروتى حدود ۵۰ ميليارد دلار ثروتمندترين مرد جهان است. بنياد خيريه او و همسرش مليندا با سرمايه اى ۳۰ ميليارد دلارى اداره مى شود.اكنون بيل گيتس ۴۹ ساله موسس مايكروسافت از موضوعى كه مدت هاست دست كم گرفته شده است يعنى امنيت رايانه، از شانس و ريسك در بازار قدرتمند و جهانى كنسرسوم نرم افزارى خود و نيز از دردسرهاى شهرت خود مى گويد.
•••


• شما به آلمان آمديد تا طرح امنيت در اينترنت را راه اندازى كنيد. اما چرا اين قدر دير و تازه حالا به اين فكر افتاديد و دست به اين ابتكار زديد؟
شور و هيجان در اين مورد كه چگونه رايانه، اينترنت و نرم افزارهاى خوب مى تواند به انسان كمك كند شايد امروز نيز به همان اندازه گذشته اهميت دارد. اما سال گذشته يك سرى اتفاقاتى روى داد. كافى است فقط به اين مسئله فكر كنيد كه چگونه رد و بدل شدن اى ميل ها يا تجارت ديجيتالى با عكس يا موسيقى به نحو گسترده اى رشد پيدا كرده. اما در حالى كه ما روى توسعه بيشتر و شگفت انگيز اين صنعت كار مى كنيم با چنان موضوعات مهمى مواجه مى شويم كه ناچاريم فقط مراقب و مواظب باشيم كه به مشكلى جدى تبديل نشوند. از آگهى هاى تبليغاتى پست هاى الكترونيك گرفته تا خطر دزديده شدن اطلاعات كامپيوتر شما توسط هكرها. در اين زمينه بايد بسيار كار كرد به خصوص مايكروسافت.
• مى خواهيد اين كار را به تنهايى انجام دهيد؟
گستردگى و بعد مسائل عظيم فقط كارتل ها را دربرنمى گيرد بلكه شامل كل اين صنعت مى شود. بنابراين ناچاريم با حكومت ها و دستگاه هاى مربوطه همكارى كنيم. سياست بايد به چارچوب حقوقى خدمات بپردازد و هميشه مراقب آن باشد.
• و مصرف كنندگان؟
كاربران رايانه هاى شخصى هم بايد مرتب با طرح پرسش هاى سودمند خود را درگير كنند. به عنوان مثال: آيا لازمه كه مرتب نرم افزارم را به روز كنم؟ خود اين سئوال براى ما مسئله بسيار مهمى است. وقتى ما امروز از طريق شبكه نسخه جديد ويندوز را عرضه مى كنيم صدها ميليون نفر از آن استفاده مى كنند و البته صدها ميليون نفر هم اين كار را نمى كنند. يا مثلاً اين سئوال كه چطور كودكانم مى توانند از اينترنت بهتر استفاده بكنند؟ اين خود يك مبارزه طلبى و چالش است چون فرزندانمان با www يا world wide web امروزه راحت تر كنار آمده اند تا والدينمان. براى اينكه آگاهى مردم براى طرح چنين پرسش هايى روزبه روز بالاتر رود ما بايد هميشه مشكلاتمان را ريشه اى و اساسى حل كنيم.
•آيا شما مسئله امنيت رايانه را دست كم گرفته ايد؟ تا چند سال پيش در اين رشته مسئله اين بود كه چطور عملكرد و توانايى رايانه را بالاتر برد. به نظر مى رسد مايكروسافت تازه بعد از ۱۱ سپتامبر متوجه اين موضوع شده.
با حمله تروريستى سال ۲۰۰۱ مردم با گوشت و پوست خود لمس كردند فقدان امنيت به كجا منتهى مى شود. مشكلات امنيتى كامپيوتر بيشتر به موفقيت باورنكردنى آن مربوط مى شود. يعنى هر چه كامپيوترهاى شخصى موفق تر شدند، عيوب و نقايص امنيتى آن نيز بيشتر در اذهان مطرح شد. چطور مى توان مانع شد كه فردى از طريق شبكه شماره كارت اعتبارى مرا بدزدد؟ در برخى زمينه ها حتى پسرك هاى شرور هم باهوشند و گاهى زيرك تر از آنچه فكرش را بكنيم و انتظارش را داريم.
•مثل فرستندگان زباله هاى تبليغاتى.
درباره اين مسئله نمى خواهم زياد صحبت كنم و فقط بايد بگويم چند سالى است با آنها مبارزه مى كنيم و پيشرفت خوبى هم داشته ايم. ولى در زمينه سرقت اطلاعات و داده ها مشكلاتمان بيشتر شده.
•بزرگترين چالش شما چيست؟ ويروس ها؟ هكرها؟ يا فرستندگان زباله هاى تبليغاتى؟
هميشه مردمى وجود دارند كه سعى مى كنند از امكانات رسانه ها سود و منفعتى براى خود كسب كنند ضمن آنكه با زباله هاى بازاريابى و تبليغاتى خود مزاحمت براى ما ايجاد مى كنند. زباله هايى كه سريع، راحت و ارزان در سراسر جهان پخش مى شود. البته ما مى توانيم آنها را كنترل كنيم، چون ردپايى از خود به جا مى گذارند. كسى كه براى يك شركت خاص و معين تبليغ مى كند، براى اين كار از آن شركت پول مى گيرد. بنابراين ما از اين نظر مدت ها است پيشرفت زيادى كرده ايم. من بيشتر نگران اين هستم كه آيا روياى كلى ما تحقق پيدا مى كند يا نه.
•چه رويايى؟
اينكه ما بدون حس بدبينى و عدم اعتماد بتوانيم بهتر و خلاقانه تر با هم ارتباط برقرار كنيم. براى اين هم به عنوان مثال مهم است كه هويت ما را در شبكه نتوانند سرقت كنند. بنابراين موضوع بر سر تعهد و پيمان است، پيمان عصر ديجيتالى. البته فكر نمى كنم معضلات و مشكلات كنونى بتواند اين تعهد و پيمان را واقعاً به خطر بيندازد.
•مايكروسافت نه تنها بخشى از راه حل است، بلكه به دليل بازار فروش خود بخشى از مشكل هم هست. فردى كه بيش از ۹۰ درصد كامپيوتر شخصى خود را به نرم افزار مايكروسافت مجهز مى كند، بالاجبار طعمه و شكار خوب و هدف جالبى براى هكرها است. به خصوص وقتى كه موضوع خسارت عظيمى هم در ميان باشد.
قطعاً در كنار ويندوز برخى سيستم عامل ها وجود دارند، به عنوان مثال OS، اهل يا لينوكس و اينكس كه...
• ... در كامپيوترهاى شخصى معمولى در سراسر جهان هيچ نقش مهمى بازى نمى كنند.
ببينيد واقعيت اين است كه در داخل يك شركت هر چه سيستم عامل هاى كمترى وجود داشته باشد، از نظر امنيتى بهتره.
•متوجه نمى شوم!
فهميدنش خيلى راحته. چون ميلياردها دلار بايد صرف شود تا امنيت تك تك سيستم ها تضمين شود. براى اين كار هم لازمه كه به عنوان مثال در كنسرسيوم ما به گونه اى باورنكردنى افراد بسيارى را آماده نگه داشت. افرادى كه هر لحظه مسئوليت زيادى را بايد تحمل كنند.
•جذابيت لينوكس قطعاً در اين است كه سيستمى باز است و حتى خود كاربران مى توانند آن را تنظيم كنند.
وقتى همه چيز روى يك صفحه نمايش باشد، شما بهتر مى توانيد روى منابع مالى تمركز كنيد و نقايص را سريع تر برطرف كنيد. به عنوان مثال در يك بيمارستان كه با سيستم هاى مختلف كار مى كند، تنها يك مشكل در يكى از قسمت ها مى تواند به مختل شدن بخش هاى ديگر منتهى شود. به همين دليل از نظر امنيتى هميشه بهتره تمركز داشت.
• اما به عنوان مثال اپل كه يكى از رقباى كوچك شما است خيلى به ندرت مورد حمله ويروس قرار مى گيرد...
... اينگونه كلى گويى درست نيست. طبيعتاً ما بزرگ ترين و مهم ترين هدف مورد حمله هستيم و علت آن هم خيلى ساده است چون ما وسيع ترين سيستم عامل را در اختيار داريم. اما لينوكس از بسيارى جهات از ما قوى تر است.
•ويروس ويندوز مى تواند خيلى سريع و به صورت اپيدمى در ظرف چند ساعت در سراسر جهان منتشر شود...
... و اين به دليل محبوبيت جهانى ما است. ما اين را مى دانيم و براى اين كار بايد پول و زمان بيشترى خرج كنيم ضمن اينكه به قوانين و استاندارهاى جهانى هم نياز داريم.
•ويندوز در حال حاضر آسيب پذيرترين سيستم است. اين طور نيست؟
شما مى توانيد از زاويه هاى مختلف به اين موضوع نگاه كنيد. به عنوان مثال سرعتى كه لينوكس براى حل مشكلات و معضلات به كار مى برد چندان هم بالا نيست. علت هم اين است كه اين سيستم نمى تواند مثل ما هزاران كارمند در اختيار داشته باشد. به همين دليل يك سيستم عامل تجارى هم قطعاً مزايايى دارد. نتايج كلى موجب پيشرفت ما نمى شود چون ما بايد تمامى مسائل را جدى بگيريم. توسعه دهندگان لينوكس هم مى دانند داروى معجزه آسايى در دنياى لينوكس وجود ندارد. آنها هم بايد بيشتر كار كنند تا بتوانند پيشرفت كنند.
•در ۱۵ سال گذشته مايكروسافت هميشه درگير شكايات و كشمكش هاى قضايى بوده و شركت تان هميشه مجبور شده ميليارد ها دلار غرامت پرداخت كند. در اين اتهامات و محاكمات هميشه يك نكته مطرح شده و آن اينكه: مايكروسافت نوآورى ها و ابتكارات خود را مجانى و رايگان روى صفحه نمايش ويندوز عرضه مى كند و بدين ترتيب شانس رقابت را در درازمدت از رقباى خود سلب مى كند. چرا به اين استراتژى پايبنديد؟
كدام استراتژى؟ در فضاى نرم افزارى كه ما در آن حركت مى كنيم فقط يك استراتژى وجود دارد: كاربر مشترى نهايى است. در اين زمينه نسبت به ديگر شاخه هاى اقتصادى پيشرفت زيادى به وجود آمده.
كافى است شما ببينيد آفيس مايكروسافت و يا ويندوز ده سال پيش چه توانايى هايى داشتند و اين برنامه ها در آن زمان چه قيمتى داشتند و امروز چه امكاناتى را به چه قيمتى عرضه مى كنند. هزينه ها كاهش مى يابد و توانايى ها به گونه اى سرسام آور افزايش مى يابد. ما واقعاً بايد آرزو كنيم در شاخه هاى ديگر نيز همچون رشته ما از صنعت خودروسازى گرفته تاسيسات چنين پيشرفت هايى يعنى چنين ابتكارات و نوآورى ها و انقلاب هايى حاصل شود. اگر ما به همان پيروزى اول قانع مى شديم و ديگر تلاش نمى كرديم در اين صورت ديگر تجارت نرم افزار وجود نمى داشت.
•اما اين پاسخ پرسش مطرح شده نيست. منظور پايبندى به همان استراتژى شركت تان است كه رنجش و آزردگى هميشگى رقبايتان را در پى داشته.
كسى كه يك بار ويندوز را مى خرد در وهله نخست هيچ عايدى و گردش سرمايه اى براى من ندارد. عايدى و درآمد من نخست فقط از اين راه است كه مشتريان را متقاعد كنم محصول من بسيار بهتر و جالب تر است و ارزش خريد جديد و مجدد را دارد. بدين ترتيب ما مجبور مى شويم محصولاتمان را مرتباً هر بار بهتر كنيم. شايد هم به همين دليل است كه ما در ميان بزرگ ترين كارتل هاى اين كره خاكى عظيم ترين بودجه تحقيقاتى را در اختيار داريم. ما اين كار را از روى تفريح نمى كنيم.هرچند بايد اعتراف كنم گاهى دوست دارم از سر تفريح و تفنن كارى را انجام دهم.

•پس فقط به دليل رقباى بد و شرور است كه مايكروسافت اين قدر به محاكم قضايى كشيده مى شود؟
اگر شما تحقيق كنيد كه محبوب ترين كنسرسيوم در آمريكا چه شركتى است متوجه مى شويد كه مايكروسافت با فاصله زيادى از رقبايش در راس قرار دارد. اما چرا؟ چون تمامى دنيا از محصولات ما استفاده مى كنند و آنها خيلى به مردم كمك مى كنند. ما ضمن آنكه بسيار موفقيم در حال حاضر با مشكلات زيادى هم مواجه ايم. موفقيت با خودش چيزهاى زيادى مى آورد...
•... از دلسرد شدن مشترى ها تا دشمنى ها و محاكمات و اتهامات ميلياردى.
مشترى ها خيلى از ما انتظار دارند. البته بايد هم اين طور باشد و اين خيلى خوبه. چرا كه آنها هستند كه هر روز تصميم مى گيرند چه كسى و به عبارتى چه سيستم عاملى را انتخاب كنند و بالاخره اينكه ما رقباى بى شمارى داريم كه همگى ادعا مى كنند نرم افزارشان بهتره و اين نشانه يك رقابت سالم است.
•اخيراً اتحاديه اروپايى شما را به پرداخت ۵۰۰ ميليون يورو غرامت محكوم كرده چون به نظر آنها مايكروسافت از قدرتش در بازار سوءاستفاده كرده. اين پرونده به كجا رسيده؟
در مرحله فرجام خواهى است.
•بروكسل شما را مجبور كرده نسخه هاى ويندوز را كاهش دهيد و مايكروسافت بايد نرم افزارش را بدون برنامه مدياپلير مورد اختلاف عرضه كند.
در حال حاضر موضوع تغيير استراتژى براى ما چندان مهم نيست، چرا كه موضوع مورد اختلاف اين است كه از ما درخواست شده نسخه اى به بازار عرضه كنيم كه مطمئن هستيم اگر عرضه شود قطعاً هيچ كاربرى به سراغش نمى رود. به عبارت ديگر طنز پشت صحنه اين موضوع اينجا است كه از ما درخواست شده محصولى عرضه كنيم كه عملكرد و توانايى آن كمتر از نسخه هاى قبلى باشد.
•در مناقشات قضايى در آمريكا شما هميشه گفته ايد كه ويندوز را نمى توان از هم جدا كرد.
درسته چون ما از بيت حرف مى زنيم. من فكر مى كنم مشتريان ما به هيچ وجه علاقه مند نيستند محصولى به آنها عرضه كنيم كه توانايى كمترى به نسبت آنچه كه واقعاً مى تواند داشته باشد دارد. چيزى كه ما در صنعت مايكروسافت ايجاد كرديم رقابتى است كه قبل از ما در هيچ جا و در هيچ صنعتى در دنيا وجود نداشته. ما با مايكروسافت قابليت مقايسه شدن را پديد آورديم. چه كسى سريع ترين، مطمئن ترين و ارزان ترين خدمات را ارائه مى دهد؟ اين پويايى موتور قوى غير قابل توصيفى بوده و هست كه...
•... اكنون براى نخستين بار يك ارگان سياسى آن را متوقف مى كند، ارگانى كه به شما دستور مى دهد چه چيزى بايد عرضه كنيد.
نه، نه اين طور نيست. ما امروزه با هزاران قاعده و قانون در كشورهاى مختلف مواجهيم و همه آنها را جدى مى گيريم. بنابراين به هيچ وجه اين نخستين بار نيست كه نظارت و كنترل بر ويندوز تاثيرگذار بوده.
•اكنون در كشورى مثل آلمان رقيب كوچك شما لينوكس طرفداران بيشترى پيدا كرده. حتى در شهرى مانند مونيخ كه پايتخت مايكروسافت آلمان است قصد دارند سيستم عامل را تغيير دهند. آيا اين سيستم عامل باز و قابل دسترس تهديدى براى شما نيست؟
نه، يك رقابت است. همين.
•مهمترين هدف تان براى پنج سال آينده چيست؟
بايد مطمئن شويم اعتماد به دست آمده را از دست نمى دهيم.
•خشمى كه گاهى اوقات بر شما چيره مى شود آيا بخشى از تجارت تان است؟
از اين زاويه من خيلى كم خودم را ديده ام. ولى از زمانى كه انقلابى در رايانه هاى شخصى شروع شد من هم تغيير كردم. شايد علتش اين باشد كه مدت ها است بخش زيادى از ثروتم را براى اهداف نيكوكارانه و خيرخواهانه خرج كرده ام. براى اين كار هم خيلى تحسين و تمجيد از من شد. نقش من در صنعت نرم افزار و نيز به عنوان موسس يك نهاد خيريه هميشه حسادت برانگيز بوده. من با اين موضوع كه انظار عموم با چه ديدى به من نگاه مى كنند هيچ وقت مشكلى نداشتم. من آنچه را كه مى توانم انجام مى دهم و فكر مى كنم شركت در امور خير شراكت بسيار خوبى است.
•بنياد خيريه شما و همسرتان مليندا با حدود ۳۰ ميليارد دلار از ثروت شما اداره مى شود. آيا شما به فاجعه تسونامى آسيا كمك كرديد؟
البته، كافى است كارهايى را كه ما در مناطق مختلف انجام داده ايم ببينيد. ما فقط زمانى كه منطقه اى دچار بحران مى شود كمك نمى كنيم. زمانى كه تسونامى اتفاق افتاد ما بلافاصله سه ميليون دلار هزينه كرديم. ولى هزينه اى كه سال گذشته كرديم به مراتب ده ها بار بهتر از اين بود چون براى زيرساختى درازمدت بود.
•به عنوان ثروتمندترين مرد جهان آيا هنوز آرزويى داريد كه برآورده نشده؟
من همچون سابق هر روز سركار مى روم چون هنوز رويايم محقق نشده. اين رويا كه كامپيوتر شخصى همچون ابزار پذيرفته شود. سى سال پيش من و پل آلن با هم مايكروسافت را تاسيس كرديم چون از توانايى ها و امكانات رايانه هاى آن زمان محروم بوديم. از آن زمان تا حالا من براى تحقق اين رويايم كار مى كنم كه ما بهتر كامپيوتر را بفهميم و آسان تر و راحت تر از آنچه هست آن را به كار ببريم.
•و كى اين رويا تحقق پيدا مى كند؟
من خوشبينم و هميشه اين طور فكر مى كنم و با خودم مى گويم: خب، در ظرف ده سال اخير ما موفق بوده ايم. ده سال قبل هم دقيقاً همين طور فكر مى كردم.