جنگ سايبر عليه فيلترينگ در ايران و چين، گزارش نيويورک تايمز از محبوبيت نرم‌افزار بنياد فالون گونگ در ايران، آفتاب

چه کسانی نرم‌افزارهای ضد فيلترينگ را توليد می‌کنند؟

روزنامه آمريکايی نيويورک‌ تايمز در گزارشی که در شماره روز اول می منتشر شده به بررسی وضعيت فيلترينگ اينترنت در کشورهای مختلف جهان و مخصوصاً ايران و چين پرداخته و ضمن اشاره به تلاش‌های مختلفی که برای عبور از سد فيلترينگ در اين کشورها صورت پذيرفته، از اين مسئله به عنوان جنگ سايبر بين دولت و مخالفان نام می‌برد. آن‌چه در ادامه می‌خوانيد ترجمه کامل اين گزارش است. بديهی است که نمی‌توان انتشار ترجمه اين مقاله را به عنوان هم‌سويی ديدگاه‌های آفتاب با نظرات نيويورک تايمز دانست.
آفتاب- سرويس بين‌الملل: دولت ايران بيش از هر دولت ديگری با به کارگيری فن‌آوری پيشرفته محتوای آنلاين، از قبيل اخبار، تفسير خبر، ويدئو، موسيقی و حتی تازگی‌ها سايت‌هايی نظير فيس‌بوک و يوتيوب را سانسور می‌کند. اگر واژه «زن» را جستجو کنيد با صفحه‌ای مواجه خواهيد شد که به شما می‌گويد: «مشترک گرامی، دسترسی به اين سايت امکان‌پذير نمی‌باشد». [البته اين موضوع صحت ندارد. مترجم]

اواخر جولای بود که در سايت‌های پربازديد دانلود رايگان، روزنه‌ فراری نمايان شد. برنامه‌ای کامپيوتری که به کاربران ايرانی اجازه می‌داد از فيلترينگ دولتی بگريزند.

دانشجويان نخستين افرادی بودند که موضوع را کشف کردند و به سرعت آن را از طريق ايميل و برنامه‌های اشتراک فايل به طور گسترده‌ای منتشر کردند. در اواخر پاييز بيش از ۴۰۰ هزار ايرانی بدون سانسور وب‌گردی می‌کردند.

اين نرم‌افزار را ايرانی‌ها نساخته بودند؛ بلکه توسط متخصصان رايانه‌ای چينی که به طور داوطلبانه برای بنياد «فالون گونگ» کار می‌کردند طراحی شده بود. فالون گونگ يک جنبش روحی و معنوی است که دولت چين آن را از سال ۱۹۹۹ ممنوع کرده است. سازندگان نرم‌افزار مجموعه‌ای از کامپيوترها را در ديتا‌سنترهای سراسر دنيا نگه‌داری می‌کنند تا درخواست‌های کاربران وب را از پشت فايروال‌های سانسور هدايت کند.

اينترنت ديگر تنها يک شبکه ضروری برای تبليغات، سرگرمی و اطلاع‌رسانی نيست بلکه به صحنه‌ای برای نظارت دولتی و اقدام عليه اين نظارت بدل شده است. کامپيوترها در معادلات جهانی تاثيرگذارتر می‌شوند. نه فقط برای جاسوسی و اقدامات نظامی بلکه برای تصميم‌گيری در مورد اينکه چه اطلاعاتی بايد در اختيار مردم سراسر دنيا قرار گيرد.

بنابه اظهار گزارشگران بدون مرز (گروهی مستقر در پاريس که از آزادی رسانه‌ها حمايت می‌کند) در حال حاضر بيش از ۲۰ کشور دنيا از سامانه‌های مسدودسازی و فيلترينگ پيشرفته‌‌ برای محتوای اينترنتی استفاده می‌کنند.

اگرچه اغلب سامانه‌های فيلترينگ شديد را دولت‌هايی نظير ايران، چين، پاکستان، عربستان سعودی و سوريه به خدمت گرفته‌اند، اما برخی دولت‌های دموکرات غربی نيز در حال شروع فيلترينگ در زمينه‌هايی نظير پورنوگرافی کودکان و ساير محتواهای جنسی هستند.

بر همين اساس، اکنون بسياری از فعالان سياسی و مذهبی که اشتراکی نيز با يکديگر ندارند، طرفداران آزادی‌های مدنی، کارآفرينان اينترنتی، ديپلمات‌ها و حتی افسران نظامی و سازمان‌های اطلاعاتی و امنيتی با چالش سانسور در اينترنت دست به گريبان هستند.

سازندگان نرم‌افزاری که مورد توجه جدی ايرانی‌ها واقع شده اعضای «کنسرسيوم جهانی اينترنت آزاد» هستند که عمدتاً در ايالات متحده مستقرند و رابطه‌ نزديکی با فالون گونگ دارند. اين کنسرسيوم يکی از چندين گروه کوچکی است که به توسعه سيستم‌هايی برای دسترسی همه مردم به اينترنت آزاد مبادرت می‌ورزند. اين تلاش‌ها نسخه‌ مدرن‌تر تلاش‌های سازمان‌هايی نظير VOA برای دسترسی به شهروندان چنين کشورهايی است.

جدای از آن، پروژه Tor نيز که توسط يک گروه غيرانتفاعی متشکل از فعالان ضدسانسور راه افتاده، نرم‌افزارهای رايگانی منتشر کرده که از طريق آن‌ها می‌توان به صورت مخفيانه پيام فرستاد يا به وب‌سايت‌های مسدودشده دسترسی پيدا کرد. نرم‌افزار اين پروژه که ابتدا در آزمايشگاه تحقيقات نيروی دريايی ايالات متحده توسعه يافته بود، هم‌اکنون مورد استفاده ۳۰۰ هزار نفر در سراسر دنيا قرار می‌گيرد. از پليس گرفته تا جنايتکاران و همين‌طور ديپلمات‌ها و جاسوس‌ها از جمله کاربران آن هستند.

فعالان سياسی دانشگاه تورنتو سيستم ديگری به نام Psiphon طراحی کرده‌اند که به کاربران اجازه می‌دهد با هر مرورگر وبی سانسور اينترنت را دور بزنند. اما وقتی بوی پول به مشامشان خورد شرکتی ثبت کردند تا با توانمندسازی رسانه‌ها برای ارسال محتوای ديجيتال به کاربرانشان در پشت ديوارهای آتش اينترنتی، به سود‌آوری برسند.

خطرات اين جنگ الکترونيک خاموش با ارسال هشدار سفت و سختی به وب‌سايت گروه خود را نشان داد: «عبور از سانسور خلاف قانون است. در خطرات اين کار و نتايج بالقوه آن به طور جدی بينديشيد».

در اين بازی موش و گربه، گربه به حملات پاسخ می‌دهد. بخش‌هايی از سامانه فيلترينگ چين که مخالفان به آن نام «ديوار آتش بزرگ چين» داده‌اند توسط فن‌آوری غربی بنا نهاده شده است. تحقيقی که در ماه فوريه توسط «ربکا مک‌کينون» استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه هنگ‌کنگ منتشر شد، نشان می‌دهد که بخش اعظم سانسور وبلاگ‌ها توسط ISP های خصوصی که شرکت‌هايی نظير ياهو چين، مايکروسافت و مای‌اسپيس در آن‌ها حضور دارند صورت می‌پذيرد نه توسط دولت چين. در اين گزارش آمده يک سوم تا بيش از نيمی از پست‌هايی که به ۳ سرويس‌دهنده بزرگ ايننترنت در چين ارسال شده بود منتشر نشده و يا سانسور شده است.

به گفته اعضای فالون گونگ وقتی اين نهاد چند سال پيش تصميم گرفت خدماتش را تبليغ کند، شرکت‌های آمريکايی تحت فشار دولت چين عقب‌نشينی کردند.

علاوه بر اين، هم‌اکنون دولت چين بيش از ۴۰ هزار سانسورچی در ده‌ها مرکز منطقه‌ای استخدام کرده است و به صدها هزار دانشجو پول می‌دهد تا فضای اينترنت را با پيام‌های دولتی پر کرده و بر مخالفان غلبه کنند.

اين به معنای اين نيست که چين دسترسی به بيشتر سايت‌های اينترنتی را مسدود کرده است. بيشتر محتوای موجود در اينترنت بدون سانسور در اختيار کاربران چينی قرار دارد. سانسورچی‌های دولت غالباً گروه‌هايی نظير فالون گونگ را که دشمن کشور می‌دانند سانسور می‌کنند تا عضوپذيری برای آن‌ها دشوارتر شود.

با پيشرفت فن‌آوری فيلترينگ اينترنتی، مسدودسازی اين گروه‌ها ابعاد مخفيانه‌تری به خود گرفته است. همچون «زبان نوين» که «جورج اورول» در رمان «۱۹۸۴» وصف آن را می‌کند و دايره واژگانش هر سال نسبت به سال پيش کاهش می‌يابد، مقامات دولت چين نيز قادرند کلمات يا عبارات خاصی را مسدود کنند بدون اينکه کاربران حتی متوجه شوند نتايج جستجوی اينترنتی آن‌ها سانسور شده است.

مخالفان سانسور به انتقاد از سيستم‌های فيلتريگ دولت پرداخته و آن‌ها را به نسخه ديجيتال «ديوار برلين» تشبيه می‌کنند.

آن‌ها همچنين تلاش‌های ضدسانسور را به عنوان اهرم‌های سياسی قدرتمند ارزيابی می‌کنند. «مايکل هارويتز» از اعضای انستيتوی «هسدون» که به کنسرسيوم جهانی اينترنت آزاد مشورت می‌دهد، اظهار می‌دارد: «قدرت نفوذ ما در قبال کشوری همچون ايران چقدر است؟ خيلی اندک. حالا تصور کنيد توانايی اين را داشته باشيم که رئيس‌جمهور آمريکا هر وقت که خواست با صدها هزار ايرانی بدون مشکل يا با مشکلات اندکی گفتگو کند. اين موضوع جهان را تغيير خواهد داد»!

دولت ايالات متحده و صدای آمريکا بودجه لازم را برای چند تلاش‌ تکنولوژيک عليه فيلترينگ تامين کرده‌اند. اما به اعتقاد کارشناسان هنوز هم اين سيستم راه‌اندازی شده توسط فالون گونگ است که بيشترين سهم را در دسترسی کاربران به اينترنت آزاد و بدون سانسور در اختيار دارد.

کاربران چينی در هر هفته ۱۰ ميليون ايميل و ۷۰ ميليون پيام فوری از اين کنسرسيوم دريافت می‌کنند. اما بر خلاف هرزنامه‌هايی که شما را به سمت کلاهبرداری بانکی در نيجريه می‌کشاند و يا داروهايی نظير وياگرا را تبليغ می‌کند، اين پيام‌ها حاوی نرم‌افزارهايی برای عبور از فيلترينگ پيچيده دولت است که دسترسی به وب‌سايت‌های گروه‌های مخالف نظير فالون گونگ را مسدود کرده‌اند.

«شيو ژو» يک کارشناس رايانه‌ای و از بنيادگذاران کنسرسيوم است. جنگ سايبر او با دولت چين از ميدان «تيان آن من» در سال ۱۹۸۹ شروع شده است. او که فرزند يکی از ژنرال‌های دايره اطلاعات ارتش آزادی‌بخش خلق است، در آن زمان دانشجو بود. ژو می‌گويد نخستين بار زمانی به قدرت رسانه‌های تحت کنترل دولت پی برد که دانشجويان معترض يک شبه از قهرمان به قاتل تنزل يافتند.

وی عنوان می‌کند: «کاملاً نااميد شده بودم. مردم حرف دولت را باور می‌کردند نه حرف ما را».
او تصميم گرفت چين را ترک کند و تحصيلات تکميلی خود را در آمريکا پی بگيرد. اواخر دهه ۱۹۹۰ به مطالعه فالون گونگ مشغول شد و سپس به يک گروه فنی خبره متشکل از اعضای فالون گونگ پيوست تا ميليون‌ها ايميل را برای چينی‌ها ارسال کند.

«پيتر يوآن لی» نيز از ديگر داوطلبان اوليه کنسرسيوم است. او و شيو ژو هر دو در دانشگاه «تسينگوآ» درس خوانده‌اند که به MIT چين معرف است. آقای لی که والدينی کشاورز دارد همچون ژو برای ادامه تحصيلات در علوم کامپيوتری به آمريکا آمد و پيش از اينکه به صورت داوطلب تمام‌وقت در کنسرسيوم مشغول باشد در «آزمايشگاه بل» کار می‌کرد.

خطرات ساخت ابزارهای مقابله با فيلترينگ در آوريل ۲۰۰۶ آشکار شد. آقای لی به مقامات قانونی گفت که چهار مرد به خانه او در حومه آتلانتا وارد شده، سرش را پوشانده و او را کتک زده‌اند. سپس پرونده‌هايش را زير و رو کرده و دو کامپيوتر لپ‌تاپ او را به سرقت برده‌اند. FBI هيچ مظنونی را بازداشت نکرد و از هرگونه اظهارنظر نيز خودداری ورزيد. اما آقای لی معتقد است که دولت چين مهاجمين را اجير کرده بود.

علی‌رغم اينکه در اينجا گروه‌های مخالف دولت چين برای ارسال پيام از طريق ايميل از دفتر راديويی و تلوزيونی بين‌المللی صدای آمريکا کمک‌های مالی دريافت می کنند، اما گروه اينترنت آزاد اصرار می‌ورزد که بيشتر اقدامات آن بر پايه کار داوطلبانه و اعانه‌های مردمی انجام می‌شود.

سامانه مقابله با فيلترينگ کنسرسيوم اين‌گونه کار می‌کند: سامانه‌های دولتی سانسور نظير «ديوار آتش بزرگ» قادرند دسترسی به IP خاصی را روی اينترنت مسدود کنند. اين IP معادل شماره‌های تلفن هستند و از ۴ دسته عدد تشکيل می‌شوند که معرف يک وب‌سايت است. به عنوان مثال IP سايت google.com به صورت ۲۰۹.۸۵.۱۷۱.۱۰۰ می‌باشد. شخصی در چين يا ايران که می‌خواهد به يک سايت مسدود شده دسترسی پيدا کند با کليک روی لينکی که توسط ايميل از سوی کنسرسيوم ارسال شده قادر خواهد بود نرم‌افزاری را دانلود نمايد که به کامپيوتر ديگری در خارج از کشور متصل شده و سپس درخواست کاربر را به سمت آدرس ممنوعه تغيير مسير می‌دهد.

اين تکنيک شبيه تخته بسکتبال عمل می‌کند (کامپيوتر راه دور به عنوان تخته و وب‌سايت مور نظر به عنوان سبد). اما سامانه‌های دولتی با بهره‌گيری از تکنيک‌های روزآمد و پيشرفته چنين مسيرهای جايگزينی را شکار کرده و از کار می‌اندازند. بنابراين نرم‌افزار به طور مدارم آدرس اينترنتی کامپيوتر راه دور را تغيير می‌دهد (بيش از ثانيه‌ای يک بار). بنابراين زمانی که سانسورچی‌ها آدرسی را پيدا کنند، سيستم قبلاً آن را تغيير داده است.

چين اعتراف کرده است که بر محتوای اينترنت نظارت می‌کند اما مدعی است که از سياستی شبيه ساير کشورها تبعيت می‌کند: مقابله با محتوای مضر، پورنوگرافی، تبليغات خائنانه، فعاليت‌های جنايی و کلاهبرداری. دولت می‌گويد فالون گونگ آيين خطرناکی است که زندگی هزاران نفر را نابود کرده است.

فالون گونگ سال گذشته با هدف افزايش تلاش‌هايش برای مقابله با فيلترينگ، لابی گسترده‌ای در کنگره آمريکا راه انداخت تا بتواند ۱۵ ميليون دلار بودجه برای تامين خدماتش کسب کند.

اما اين پول به کنسرسيوم فالون گونگ نرسيد بلکه به «اينترنيوز» تعلق گرفت که سازمانی بين‌المللی است که از رسانه‌های محلی حمايت می‌کند.

امسال ائتلاف گسترده‌تری در حال شکل‌گيری است تا جهت کسب بودجه کنگره برای تلاش‌های ضدفيلترينگ اعمال فشار کند. مذاکره‌کنندگان قصد دارند مخالفان دولت‌های ويتنام، ايران، اقليت ايغور چين، تبت، ميانمار، کوبا، کامبوج، لائوس و همچنين بنياد فالون گونگ را زير يک چتر جمع کنند تا در کنگره برای کسب بودجه به لابی بپردازند.

آقای هارويتز معتقد است با ۲۵ ميليون دلار می‌توان خدمات لازم را برای ۴۵ ميليون کاربر روزانه اينترنت فراهم آورد که اين موضوع سيستم را قادر می‌سازد به ۱۰ درصد کاربران در هر دو کشور چين و ايران سرويس بدهد.

به اعتقاد آقای ژو اين سرمايه‌گذاری هزينه‌اش را برمی‌گرداند. وی می‌گويد: «کل نبرد در اينترنت به نبرد بر سر منابع خلاصه می‌شود. هر دلاری که ما خرج کنيم، دولت چين بايد صد يا شايد صدها دلار هزينه کند».

نرم‌افزار بنياد فالون گونگ کمی بيش از حد در ايران محبوب شده است. در پايان سال گذشته کامپيوترهای کنسرسيوم کاملاً اشباع شده بودند. در اول ژانويه کنسرسيوم ناچار شد خودش دست به مسدودسازی بزند: سرويس‌دهی به کامپيوترهای خارج از چين قطع شد.