احمد شيرزاد: مسئولان به بی‌حسی سياسی دچار شده‌اند، دويچه وله

خبر وجود دومين مرکز غنی‌سازی اورانيوم ايران، خشم کشورهای غربی را برانگيخته است. آمريکا، آلمان، فرانسه و بريتانيا، ايران را به پنهانکاری متهم کرده‌اند. هدف ايران از اعلام آشکار اين خبر چيست؟ مصاحبه با احمد شيرزاد.

احمد شيرزاد، تحليلگر سياسی و استاد رشته فيزيک، عقيده دارد که افشای اين خبر توسط ايران، نه يک ابتکار سياسی، بلکه اقدامی از سر ناچاری است. وی دليل اين فاش‌گويی را لو رفتن خبر از منابع ديگر می‌داند.

دويچه‌وله: جمهوری اسلامی به خلاف معمول که اخبار مربوط به مسائل هسته‌ای خود را تکذيب می‌کند، رسما از دومين تاسيسات غنی‌سازی اورانيوم در نزديکی قم خبر داده است. اين پيشدستی را حمل بر چه می‌توان کرد؟ آيا نوعی فرار به جلوست؟
احمد شيرزاد: فکر می‌کنم در اين مورد بايد کمی صبرکرد و ديد که انتشار اين خبر به چه نحو بوده است. مهم است بدانيم که اقدام ايران، ابتدا به ساکن بوده يا کشورهای غربی خبر آن را داشته‌اند. آنطور که من شنيده‌ام، آنها از موضوع با خبر بوده‌اند.
طبيعتا هر تاسيسات هسته‌ای بايد دير يا زود به کار بيفتد و اين بدون مواد هسته‌ای امکان‌پذير نيست. جابجايی مواد هسته‌ای نيز بايد با اطلاع و نظارت و کنترل آژانس باشد. بديهی است که اين موضوع تا ابد نمی‌توانست پنهان بماند. در عين حال پيامدهای سياسی اين موضوع برای ايران بسيار سنگين خواهد بود.

به نظر می‌رسد شرايط داخلی ايران، امکان سرسختی در سياست خارجی و از جمله پرونده هسته‌ای را از مقامات جمهوری اسلامی گرفته باشد. امروز آقای اوباما در افتتاحيه نشست گروه ۲۰ ايران را به تحريم‌های شديدتر تهديد کرد. به نظر شما، اوضاع به چه سمتی خواهد رفت؟
موضوع بر سر نرمش و عدم سرسختی نيست. به نطر من مسئولان جمهوری اسلامی اساسا تحرک سياسی خود را از دست داده‌اند و به نوعی بی‌حسی سياسی دچار شده‌اند. شرايط آنها به‌گونه‌ای است که هيچ کاری نخواهند کرد. اگر تحليل من درست باشد، افشای اين خبر، يک ابتکار و پيشدستی نيست، بلکه موضوع بايد از جای ديگری لو رفته باشد و ايران به‌ناچار اقدام به اعلام آن کرده است.
من عقيده دارم که هيچ تحولی در سياست خارجی ايران روی نداده و نخواهد داد و هيچ معامله‌ای صورت نخواهد گرفت. غربی‌ها هم الان نمی‌توانند از ايران که به شدت در مسائل داخلی خود سردرگم است، انتظار جواب داشته باشند و اين دوره، دوره‌ای است که همان حرف‌های هميشگی تکرار می‌شود.

کمتر از يک هفته به اول اکتبر مانده که روز جلسه گروه پنج بعلاوه يک در ژنو است. افشای اين خبر، می‌تواند در دستور کار نشست اثری بگذارد و آدرس جديدی را وارد بحث‌ها کند؟
می‌توان گفت که با اين خبر، سرفصل جديدی در پرونده هسته‌ای ايران گشوده شده است. فراموش نکنيم که تابستان سال ۸۶ در زمانی‌که آقای لاريجانی رئيس هيات مذاکره ايران بود، صحبت از آن بود که مسائل جمهوری اسلامی با آژانس حل و فصل شده و به اتمام رسيده‌اند. آن زمان گفته می‌شد که ما موضوع پنهانی نداريم و انتظارشان از آژانس هم اين بود که برائت‌نامه‌ای به جمهوری اسلامی بدهد.

مذاکرات اکتبر به نظر شما به شکل معمول و بوروکراتيک پيش می‌رود يا کار به سختگيری‌های بيشتر و عملی غرب عليه ايران می‌انجامد؟
به نظر من مذاکرات اکتبر چندان موفقيت‌آميز نخواهد بود، چون اوضاع ايران بسيار دشوار است و امکان دارد که غربی‌ها، به‌غير از تهديد به تحريم، کار ديگری نکنند. احتمال بيشتر آن است که فشار ديپلماتيک به ايران بياورند. واقعيت اما اين است که سياست ايران در موضوع هسته‌ای در حال حاضر قابل تغيير نيست. دولت از توانايی و اقتدار برای تصميم‌گيری برخوردار نيست و محافل بالاتر از آن، يعنی شورای امنيتی ملی و دبيرخانه‌ی آن هم تحرکی از خود نشان نمی‌دهند. به نظر من در نشست اکتبر هر دو طرف مواضع خود را تکرار خواهند کرد و مذاکرات بدون نتيجه تمام می‌شود.

ايران همواره تاکيد کرده که طرف گفتگو و توضيح در طرح‌های اتمی خود را آژانس بين‌المللی انرژی اتمی می‌داند. اين‌که خبر جديد را ايران به آژانس اعلام کرده، خود به معنای پافشاری ايران در عدم شناسايی کشورهای غربی بعنوان يک مرجع نيست؟
ممکن است. گاهی صحبت‌هايی می‌شود تا بتوان از نظر توجيه‌های حقوقی، فرصت خريد يا فرصت ايجاد کرد. اما ايران نمی‌تواند دول قدرتمند غربی را نديده بگيرد. روسيه ديگر مانند سابق از ايران حمايت نمی‌کند و قدرت‌های بزرگ در مقابل ايران، تقريبا يکپارچه شده‌اند. موضع ملايم چين هنوز ادامه دارد، اما چينی‌ها هميشه زودتر از روسيه برای پيوستن به ديگران رضايت داده‌اند. از طرف ديگر، رئيس آژانس تغيير کرده و اگر اين دور هم طی شود و موضوع بار ديگر به آژانس محول شود، شانسی در آنجا انتظار ايران را نمی‌کشد.

مصاحبه‌گر: مهيندخت مصباح
تحريريه: کيواندخت قهاری