نهمين رده بندی جهانی آزادی مطبوعات ٢٠١٠، گزارشگران بدون مرز

اروپا از الگو بودن بازايستاده ، در کشورهای ديکتاتوری شاهد تغيير نيستيم
گزارش‌گران بدون مرز نهمين رده‌بندی سالانه‌ی آزادی مطبوعات در جهان را که با همکاری صدها تن از روزنامه‌نگاران و کارشناسان رسانه‌ها تهيه شده، منتشر کرد. جدول رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات محدوده زمانی از ١٠ شهريور- سنبله ١٣٨٨ (اول سپتامبر ٢٠٠٩ ) تا ١٠ شهريور- سنبله ١٣٨٩ (اول سپتامبر ٢٠١٠ ) را در بر می‌گيرد.
ژان فرانسوا ژوليارد دبير اول گزارش‌گران بدون مرز نيز در اين باره اعلام کرد " نهمين رده‌بندی سالانه‌ی آزادی مطبوعات در جهان همراه با شگفت‌آفرينی‌های خوب، تائيد حقايق تلخ و تثبيت برخی گرايش‌هاست. بيش از هر زمان ديگر نظاره‌گر آنيم که توسعه اقتصادی، اصلاحات اساسی و رعايت حقوق بنيادين الزاما هم‌جهت نيستند. دفاع از آزادی مطبوعات مبارزه‌ است، مبارزه‌ای هست و خواهد بود، مبارزه برای مراقبت بيشتر در دمکراسی های کهنه جهان، مبارزه ای عليه ستم و برای عدالت در رژيم های توتاليتر که هنوز در اينجا و آنجای کره خاک وجود دارند. لازم است از يک سو به موتورهای محرک آزادی مطبوعات : فنلاند، ايسلند، نروژ، هلند، سوئد و سوئيس که در راس جدول قرار دارند، درود فرستاد و از سوی ديگر از قاطعيت فعالان مدافع حقوق بشر، روزنامه‌نگاران و وبلاگ‌نويسان که در سراسر جهان از حق روشنگری دفاع می کنند، ستايش کرد. ما همواره به سرنوشت‌شان در هر کجا که هستند فکر می‌کنيم.

ما بار ديگر خواهان آزادی ليو شيائوبو برنده جايزه صلح نوبل ٢٠١٠ ، نماد کنونی ادامه دهان‌بند زدن بر آزادی بيان از سوی سانسور حاکم بر چين هستيم. و نسبت به سياست سرکوب که فرو رفتن در بن بست است به مقامات چين هشدار می‌دهيم. "
"سقوط بسياری از کشورهای عضو اتحاديه اروپا به رده‌های پائينی جدول و از دست دادن جايگاه خود نگران کننده است. اگر اتحاديه اروپا در اين باره اقدام جدی نکند جايگاه راهبر خود در جهان را در عرصه رعايت حقوق بشر از دست خواهد داد. در اين وضعيت اتحاديه اروپا چگونه می‌تواند در برابر کشورهای اقتدارگرا که از آنها خواهان بهبود وضعيت حقوق بشر است، قانع کننده باشد.
"در آن سوی جدول رده‌بندی ما نگران سقوط برخی دولت هستيم. روندا،يمن، سوريه به جمع سرکوبگرترين کشورهای جهان در عرصه آزادی مطبوعات برمه، کره شمالی پيوسته اند. در کشورهای اقتدارگرا متاسفانه گرايش به سمت بهبود وضعيت آزادی مطبوعات نيست."

اتحاديه اروپا نقش راهبری خود را از دست می‌دهد
گزارش‌گران بدون مرز در طی سال گذشته بارها نگرانی خود را از وضعيت آزادی مطبوعات در برخی از کشورهای اتحاديه اروپا اعلام کرد بود. رده بندی ٢٠١٠ اين نگرانی را تائيد کرده است. از ٢٧ کشور عضو اتحاديه تنها ١٣ کشور در ميان بيست رده اول جدول قرار دارند. ١٣ کشور در زير رده بيستم و برخی از جمله يونان و بلغارستان (رده ٧٠) رومانی ( رده ٥٢)، ايتاليا ( رده ٤٩) بسيار پائين‌تر قرار گرفته‌اند. اتحاديه اروپا در عرصه آزادی مطبوعات مجموعه‌ای يکدست نيست. اما شکاف ميان شاگردان خوب و بد در حال عميق شدن است. چندين کشور دمکراتيک که گزارش‌گران بدون مرز به آنها برخی مشکلات را متذکر شده بود، هيچ‌گونه پيشرفتی نداشته‌اند. از جمله و در راس آنها فرانسه و ايتاليا که در سال جاری صحنه‌ی رويدادها و اتفاقات جدی بودند که نشانگر عدم توان آنها برای تغيير گرايش فوق است: نقض اصل حفظ اسرار منبع، تمرکز رسانه‌ای، تحقير و ناشکيبايی قدرت سياسی در برابر روزنامه‌نگاران و فعاليت آنها، احضار روزنامه‌نگاران به مراجع قضايی و ... ادامه دارد.

اروپايی شمالی هميشه سرآمد
امسال بازهم چندين کشور اروپای شمالی فنلاند، ايسلند، نروژ، سوئد و سوئيس و هلند با هم رده اول جدول را صاحب شده‌اند. از آغاز انتشار رده بندی جهانی آزادی مطبوعات در سال ٢٠٠٢ ،اين کشورها همواره صدرنشين جدول بوده‌اند. ايسلند، نروژ به جز در سال های ٢٠٠٦ و ٢٠٠٩ هميشه در رده اول قرار داشته‌اند. اين شش کشور الگوی احترام به روزنامه‌نگار و رسانه و همچنين حمايت از آنها در برابر مراجع قضايی هستند. علاوه بر اين آنها به پيشرفت در عرصه آزادی مطبوعات ادامه می‌دهند. ايسلند بررسی قانونی نمونه و يگانه در جهان را به نام "ابتکار رسانه‌های جديد" آغاز کرده است و کشوری مثل سوئد با چارچوب قانونی ( قانون در باره آزادی مطبوعات) به ويژه در عرصه فعاليت روزنامه‌نگاران از ديگر کشورها متمايز می‌شود.

ده کشوری که در آنها بهتر است روزنامه‌نگار نباشيد
اگر در سال‌های گذشته انگشت اشاره گزارش‌گران بدون مرز بر سه کشور جهمنی برای آزادی مطبوعات ترکمنستان، کره شمالی و اريتره نشانه رفته بود. امسال شاگردان بد کلاس از يک گروه بزرگتر ١٠ کشور تشکيل شده‌اند. در صفی به هم فشرده در امر سرکوب مطبوعات و نبود اطلاع رسانی کامل، وخامت وضعيت آزادی مطبوعات در اين کشورها تمامی ندارد و بيش از پيش تشخيص آنها از همديگر در اين عرصه و تعيين سلسله مراتب برای آنها در جدول رده‌بندی دشوارتر می‌شود.
در ٢٠١٠ شکاف امتياز منفی ميان ده کشور انتهايی جدول ٥،٢٤ است در حالی که در سال ٢٠٠٩اين رقم ٥ ،٣٧ و در سال ٢٠٠٧ اين امتياز ٢٥، ٤٣ بود. لازم به تذکر است که برای اولين بار از سال ٢٠٠٢ و انتشار رده‌بندی سالانه آزادی مطبوعات در جهان، کوبا در ميان ده کشور آخر جدول نيست. آزادی ١٤ روزنامه نگار و ٢٣ فعال سياسی در تابستان ٢٠١٠ دليل اصلی اين امر است. با اين حال وضعيت آزادی مطبوعات در اين کشور پيشرفت شايانی نداشته است. سانسور و سرکوب برای معترضان سياسی و حرفه‌کاران رسانه‌ها امری روزمره است.
در برمه که برای اولين بار پس از بيست سال انتخابات پارلمانی در ماه نوامبر برگزار می‌شود. فضای آزاد وجود ندارد و هر ابتکار برای اطلاع رسانی مستقل با زندانی کردن و فرستادن به مراکز کار اجباری پاسخ داده می‌شود.
در آخر بايد اشاره کرد که بسياری از کشورهای در شرايط جنگی و يا صحنه‌ی منازعات و جنگ داخلی ( افغانستان، پاکستان، سومالی، مکزيک) وخامت وضعيت ادامه دارد. نهادينه شدن فرهنگ خشونت و مصونيت از مجازات مطبوعات را به هدف اوليه حمله تبديل کرده ‌است. در اين کشورها که از جمله خطرناکترين کشورها جهان هستند روزنامه‌نگاران به شکل مستقيم از سوی طرفين منازعه مورد هدف قرار می‌گيرند. به گروگان گرفتن استفان تاپونيه و هروه گسکير خبرنگاران شبکه ٣ تلويزيون فرانسه از دسامبر سال گذشته در افغانستان مويد اين امر است.

توسعه اقتصادی به معنای آزادی مطبوعات نيست
اگر توسعه اقتصادی کشورهای برزيل، روسيه، هند و چين به شباهت آنها دامن می‌زند، اما رده بندی جهانی آزادی
مطبوعات در سال ٢٠١٠ نشان می دهد در عرصه آزادی مطبوعات تمايزات جدی ميان آنها وجود دارد. برزيل ( در رده ٥٨)
بهرمنداز تحولی قانون در راستای آزادی مطبوعات نسبت به رده بندی سال گذشته ١٣ رده صعود کرده است. هند ١٧
رده سقوط و به رده ١٢٢ رسيده است. روسيه کشور کشتارها در سال گذشته، بازهم چندين رده تنزل کرده است.
چين عليرغم داشتن وبلاگستانی پرتحرک و هميشه فعال به سانسور و زندانی کردن صداهای معترض ادامه می دهد و
در رده ١٧١ درجا می‌زند. اين چهار کشور که دارای مسئوليت در ميان قدرت های جهانی هستند بايد الزامات خود را در
عرصه رعايت آزادی‌های بنيادين رعايت کنند.

سقوط فاحش
فيليپين، اکراين، يونان و قرقيزستان در جدول رده‌بندی سقوطی سنگين داشته‌اند. در فيليپين کشتار بيش از سی روزنامه‌نگار به آمريت يک بزهکار محلی، در اکرائين که در پی انتخاب ويکتور ويکتور لانوکويج در فوريه ٢٠١٠ آهسته و مطمئن به سوی وخامت در عرصه آزادی مطبوعات می‌رود، در يونان چندين روزنامه‌نگار قربانی بحران سياسی و خشونت‌های حاصل از آن شده‌اند، و در قرقيزستان کارزار کينه پراکنی قومی در زمينه ابهام در قدرت سياسی ، توضيح‌گر اين سقوط سخت در رده‌بندی امسال هستند.
در رده بندی امسال متاسفانه پيشرفت‌ها گمراه کننده‌ای وجود دارد. برخی از کشورها که در جدول رشد داشته‌اند مثل گابن (٢٢ +رده ) کره جنوبی (٢٧+ رده) ئ يا گينه بی سائو (٢٥+رده ) در اصل جايگاه واقعی خود را پس از وخامت وضعيت در سال گذشته بازيافته‌اند.

خاورميانه تائيد گرايش به تنزل
تنزل مراکش (٨-رده) حاصل سخت‌گيری مقامات رسمی کشور در عرصه آزادی مطبوعات است. محکوميت يک روزنامه‌نگار به يکسال زندان ( که هشت ماه در زندان ماند) تعطيلی خودسرانه يک نشريه، و فشار سازمان يافته اقتصادی برای در تنگنا قرار دادن روزنامه ای ديگر و غيره از جمله دلايل اين سقوط است.
همين امر در مورد تونس مصداق دارد. که ١٠ رده تنزل کرده است. سقوط اين کشور در جدول به دليل ادامه پيشبرد سياست سرکوب منظم همه کسانی است که نظری مغاير با رژِيم دارند.تونس در سال گذشته ٩ رده سقوط کرده بود. تصويب پيشنهاد طرح تغيير ماده ٦١ قانون مجازات عمومی که در آن هر ارتباطی با سازمان‌های خارجی که به " منافع ملی تونس " لطمه وارد می‌کنند، جرم شناخته می شود. بر نگرانی‌ها افزوده است.
وضعيت در سوريه که ٨ رده و در يمن که ٣ رده سقوط کرده‌اند، و آزادی مطبوعات به هيج گرفته می‌شود، مشابه است. بازداشت‌های خودسرانه و اعمال شکنجه همچنان ادامه دارد.

ايران در رده ١٧٥ سه رده نزول و همچنان جايگاه خود را در پائين‌ترين رده جدول و در کنار سه کشور جهمنی برای آزادی مطبوعات، حفظ کرده است. سرکوبی که در پی اعتراضات مردمی به اعلام انتخاب مجدد محمود احمدی نژاد به رياست جمهوری ايران در انتخابات مورد مناقشه خرداد ١٣٨٨، بر سر روزنامه‌نگاران و شهروند وب‌نگاران آوار شد، همچنان ادامه دارد.

بهبود نسبی در چند کشور
در نگاه اول، در برخی از کشورها،و با مقايسه رده بندی سال ٢٠٠٩ با رده بندی سال جاری، پيشرفت قابل ملاحظه‌ای ديده می‌شود. در اين باره بايد تاکيد کرد وخامت وضعيت در سال ٢٠٠٩ در برخی از کشورها دارای چنان حدتی بود که جابجايی آنها در رده بندی ٢٠١٠ فقط به معنای " تعادل" نسبت به گذشته است، بدون آنکه پيشرفتی حاصل شده باشد.
از جمله مورد اسرائيل در خارج از محدوده سرزمينی که ١٨ رده صعود داشته است و از رده ١٥٠ به رده ١٣٢ رسيده است، از اينگونه "پيشرفت‌های" صوری است. در سال ٢٠١٠ از سوی ارتش اسرائيل خشونت‌ها عليه آزادی مطبوعات پايان نيافته است. در سال جاری ما شاهد حمله و بازداشت روزنامه‌نگاران در کشتی کمک به فلسطينی‌های غزه در ماه فوريه، هدف قرار گرفتن مداوم روزنامه‌نگاران فلسطينی از سوی سربازان ارتش اسرائيل و يا درگيری ماه اگوست سال جاری در جنوب لبنان بوديم که به مرگ يک روزنامه نگار انجاميد. با اين حال اين خشونت ها با آنچه که در سال ٢٠٠٩ و در طی عمليات "سرب مذاب" انجام گرفت و منجر به کشته شدن شش خبرنگار که دو تن از آنها به هنگام انجام وظيفه خود به قتل رسيدند و دست کم سه ساختمان متعلق به رسانه ها مورد هدف قرار گرفته و يران شدند، قابل مقايسه نيست.
همين ملاحظه در مورد سرزمين‌های خود مختار فلسطين مصداق دارد که در جدول رده بندی ٢٠١٠ يازده رده پيشروی داشته است. ( از رده ١٥٠ به رده ١٦١ رسيده است) واقعيت اين است که خشونت‌های سال جاری نسبت به سال گذشته کمتر شده‌اند با اين حال همچنان روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها بهای جنگ قدرت ميان حماس و الفتح را می‌پردازند.
عراق نيز ١٥ رده صعود کرده است و در رده ١٣٠ قرار گرفته است. بهبود محسوسی در وضعيت عراق به وجود آمده است. عليرغم آنکه از ١٠ شهريور- سنبله ١٣٨٨ تا ١٠ شهريور- سنبله ١٣٨٩ سه روزنامه‌نگار در اين کشور به قتل رسيده‌اند. اما خروج سربازان امريکايی در پايان ماه اگوست ٢٠١٠ بدون شک آغاز دور جديدی است. امنيت شهروندان و به ویِژه روزنامه‌نگاران نيايد به خطر افتد.

سقوط در خليج فارس
بحرين پس‌رفت داشته است و از رده ١١٩ به رده ١٤٤ سقوط کرده است. افزايش دستگيری و محاکمات وبلاگ‌نويسان و شهروند وب‌نگاران توضيح‌گر اين امر است.
سقوط مهم ديگر در منطقه کويت است که ٢٧ رده پس نشسته و در رده ٨٧ قرار گرفته است. سخت‌گيری‌های مقامات کويتی عليه وکيل وبلاگ‌نويس محمد عبدل قادر الجاسم و شکايت شخصيت‌های نزديک به قدرت از وی در اين باره نقش داشته است. اين اقدامات با خواست اعلام شده مقامات کويتی در ساختن اولين دمکراسی خليح فارس تناقض دارد.

در افغانستان ( رده ١٤٧) و پاکستان (رده ١٥١) گروهای مسلح اسلامی اصلی‌ترين مسئوليت را در عقب ماندن اين دو کشور در رده بندی بر عهده دارند. عمليات انتحاری و گروگان گيری فعاليت روزنامه نگاری را بيش از پيش دشوار کرده است. اما دولت نيز در اين باره بی تقصير نيست با اقدام به دستگيری‌هايی که به گروگان‌گيری شباهت دارد روزنامه نگاران کنشگر مورد هدف قرار می‌گيرند.