اگر مقام‌های حکومتی نگرانی ندارند، به احمد شهید اجازه ورود بدهند

احمد شهید، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران روز پنجشنبه ۲۰ مهرماه، سومین گزارش خود از وضعیت حقوق بشر در ایران را ارائه کرد. در این گزارش ضمن انتقاد از آنچه که اعدام ها و احکام متناقض در ایران خوانده شده گفته شده است که نقض سیستماتیک و گسترده حقوق بشر در ایران ادامه دارد. وی در ادامه به اهمیت اشاعه فرهنگ «تحمل» اشاره می کند و از حکومت ایران می خواهد که از تبعیض علیه زنان ودختران و همچنین اقلیت های قومی و مذهبی جلوگیری کند. این گزارش به صورت مشخص خواستار تضمین حکومت ایران برای تعیین حداقل سن ازدواج دختر با استانداردهای جهانی است.

سومین گزارش احمد شهید از وضعیت حقوق بشر در ایران برای ارائه به مجمع عمومی سازمان ملل منتشر شده است. احمد شهید قرار است در کمیته سوم مجمع عمومی گزارش را مطرح کرده و موارد مختلف آن را توضیح دهد.در عین حال بندهایی از این گزارش نیز به موضوع آزادی مذهبی، از جمله آزادی جامعه بهاییان، جامعه مسیحیان و جامعه دراویش اختصاص دارد و موضوع اقلیت های نژادی عرب و آذری و نقض حقوق آن ها نیز در چندین بند مورد توجه قرار گرفته است.

آن طور که کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران نوشته است، پیش از نهایی شدن این گزارش ۲۳ صفحه ای، نسخه ای از آن در اختیار مقامات حکومت ایران قرار گرفته است تا پاسخ خود رابه مواردی که در آن مطرح شده است برای وی ارسال کنند. به گفته این کمپین «برخلاف دو گزارش قبلی که مقامات ایرانی به جای پاسخ دادن به گزارش به صورت گسترده کلیت دستورکار گزارشگر و شخصیت وی را زیر سوال می بردند، به نظر می رسد که مقامات ایرانی این بار در زمان تعیین شده به گزارش پاسخ داده اند.بر اساس مقدمه گزارش احمد شهید، «مقامات ایرانی نتایج مطرح شده در این گزارش را بی مبنا و براساس ادعاهای بی پایه خوانده و گفته اند که قانون اساسی ایران حقوق همه ایرانیان را صرف نظر از جنسیت، مذهب، قوم و نژاد تضمین کرده» است.

دیپلماسی ایرانی در گفت و گویی با رضا اسلامی، حقوقداد و استاد دانشگاه، به بررسی مختصر این گزارش پرداخته است. این صاحبنظر مسائل حقوقی معتقد است اگر مقام های ایرانی نگرانی از بابت رعایت حقوق بشر ندارند، بهتر است اجازه ورود احمد شهید به ایران را صادر کنند. مشروح این گفت و گو را با هم می خوانیم:

سابقه ارائه گزارش های احمد شهید به چه شکل است و مرجع نهایی این گزارش کجا خواهد بود؟

احمد شهید گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر درباره ایران است که ماموریت دارد تا وضعیت حقوق بشر در ایران را مورد بررسی قرار داده و گزارش های متناوبی را عرضه کند. احمد شهید تا به حال دو گزارش تهیه کرده بود که اولین گزارش آن مربوط به سال گذشته و دومین گزارش نیز در اسفند سال گذشته به شورای حقوق بشر عرضه شده است.

گزارش اخیر نیز سومین گزارشی است که به کمیته سوم مجمع عمومی عرضه می کند و در حقیقت به دلیل آنکه یکی از موارد مطروحه در کمیته سوم مجمع عمومی رسیدگی به وضعیت حقوق بشر و احتمالا صدور قطعنامه در رابطه با وضعیت حقوق بشر در ایران است. بنابراین این گزارش در راستای ارائه به کمیته سوم مجمع تهیه شده و در روز ۲۴ اکتبر قاعدتا به این کمیته تحویل داده می شود.

چه موارد خاصی در این گزارش سوم آمده است؟

اگر نگاهی به گزارش مفصل احمدشهید داشته باشیم، شاهد خواهیم بود که همان شش دسته از افراد و حقوق هایی را که در گزارش های گذشته مورد توجه بوده، در این گزارش نیز ذکر شده است. نقض حقوق مدنی- سیاسی که شامل :

۱٫ آزادی بیان

۲٫ دسترسی به اطلاعات

۳٫ آزادی اجتماعات

۴٫ آزادی مذهبی

۵٫ زندانی شدن روزنامه نگاران، مجازات های بدنی روزنامه نگاران

۶٫ حقوق زنان و تبعیض علیه آنها

۷٫ نقض دادرسی عادلانه

۸٫ حقوق اقلیت های مذهبی و زبانی

۹٫ آزادی هنرمندان و محدودیت هایی که برای هنرمندان وجود دارد

۱۰٫ و حقوق سازمان های مدنی

این گروه ها و مسائل همان موضوعاتی است که در گزارش های قبلی نیز مورد توجه قرار گرفته است. از این نظر می توان گفت که این گزارش تکراری است، چراکه همان دسته بندی های گزارش های سابق را داراست. اما موارد و موضوعات جدیدی نیز مطرح شده است. موضوعاتی که از گزارش قبلی تا تهیه گزارش جدید در شش ماه منتهی به تیر ماه ۹۱ رخ داده، از جمله موارد دستگیری دانشجویان، روزنامه نگاران، هنرمندان و فعالان مدنی را ذکر کرده است. بنابراین محتوا همان شکل سابق را داراست، شاید اشاره ایران به تکراری بودن نیز همین مساله باشد، اما موضوعات جدیدی نیز در رابطه با محتوای آن طرح شده است.

درخواست های خاص این شورا از ایران با استناد به این گزارش چیست؟

اگر به طور کلی نگاه کنیم و وارد جزئیات محتوا نشویم، احمد شهید ادعای نقض گسترده حقوق بشر در ایران را کرده و ازسوی دیگر تصویر نگران کننده ای از وضعیت حقوق بشر در کشورمان را نشان می دهد.

به همین دلیل از ایران خواسته است تا در قوانین کشور که مغایر با موازین حقوق بشر و استانداردهای بین المللی حقوق بشری است، بازبینی کند. همچنین درباره تبعیض علیه زنان، اقلیت ها، آزادی بیان، تشکیلات و مسائل مربوط به آزادی زندانی های سیاسی و عقیدتی و شکنجه آنها رفتارش را اصلاح کند. بنابراین ایران باید هم در بعد بازبینی مقررات و هم در مورد رفتار خود خویشتنداری کرده و فرهنگ مدارا و تسامح را بیشتر رعایت کند. این مسائل کلیت گزارش احمد شهید است.

واکنش ایران به گزارش سوم احمد شهید را چگونه ارزیابی می کنید؟

نکته جالب توجه در رابطه با گزارش این است که برای اولین بار ایران به گزارش احمد شهید پاسخ داده است. در حالیکه در دو گزارش گذشته، ایران نفس انتخاب گزارشگر ویژه را رد کرد و در پی آن مسئولیت و صلاحیت احمد شهید را زیرسوال برد. در نتیجه به گزارش های تهیه شده پاسخی داده نشد. اما ایران به این گزارش سوم پاسخ داده است. جواب ایران در گزارش احمد شهید منعکس شده است. ایران در پاسخ خود گفته است، ادعاهایی که در گزارش آمده بی اساس بوده و تمامی موارد را درباره خشونت و شکنجه و تبعیض رد کرده است. ایران همچنین اضافه کرده است که این گزارش بر اساس مقررات و موازین بین المللی تنظیم نشده و مغرضانه و سیاسی است. نکته دیگری که بر آن تاکید داشته تکراری بودن این گزارش بوده است. ایران منابع گزارش شهید را نیز زیرسوال برده و اذعان داشته که منابع آن برگرفته از گزارش افراد ضد انقلاب و پوزسیون خارج از ایران است و بنابراین قابل استناد نیست.

رد ایران کلی است و تمامی گزارش را دربر می گیرد. احمد شهید نیز در پاسخ ایران در گزارش خود آورده است که ایران ادعا کرده و این گزارش را بی اساس دانسته است. در نتیجه ایران مورد خاصی را رد نکرده، بلکه کل آن را مغرضانه دانسته است. اگر ایران موارد و موضوعات خاصی که اشاره شده را مستدل رد می کرد، شاید نتیجه بهتری در برداشت.

این گزارش تا چه اندازه در تصمیم گیری نهادهای بین المللی می تواند تاثیرگذار باشد ؟

گزارش احمد شهید در مجامع بین المللی مهم و درنهادهای سازمان ملل قابل استناد است. به دلیل آنکه این فرد به عنوان گزارشگر حقوق بشر از طرف شورای حقوق بشر به این ماموریت گمارده شده است. در نتیجه چنین گزارشی باید بسیار جدی گرفته شود،چراکه گزارش احمد شهید با گزارش سازمان های بین المللی که خارج از سیستم سازمان ملل هستند، یکسان نیست.

شهید برای تهیه این گزارش با افراد زیادی صحبت کرده است و گزارش این گزارشگر ویژه قابل استناد است. بدین معنا که اگر فردی ادعا می کند که حقوق وی نقض شده، می تواند در مجامع بین المللی به این گزارش استناد کرده و موارد نقض حقوق بشری اش را پیگیری کند.

روند تهیه این گزارش به چه شکل بوده است؟

روند تهیه این گزارش ها بدین شکل است که سازمان ها و افراد مختلف به این فرد مراجعه می کنند و خود این گزارشگر نیز به سازمان های مختلف مراجعه می کند. البته ما نمی توانیم نسبت به منابع خبری وی اظهارنظر کنیم. در این گزارش آمده که حدود ۲۲۱ نفر را احمد شهید در مکان ها و کشورهای مختلف مشاهده کرده و گزارش بر اساس مستندات این افراد تهیه شده است.

به نظر شما واکنش عملی ایران نسبت به این گزارش چگونه باید باشد؟

اولین عکس العمل همین پاسخی بود که ایران در مقابل این گزارش داشته و آن را مغرضانه، سیاسی و تکراری دانسته است که این عکس العمل سیاسی است. اما به دلیل آنکه این گزارش، گزارشی حقوق بشری است، ایران باید پاسخ مستدل حقوقی آماده کند و مورد به مورد تمام آنچه که مطرح شده را بررسی کند و گزارش دقیقی مقابل گزارش احمدشهید ارائه کند.

به باور من از آنجایی که مقامات ایران نگرانی از وضعیت حقوق بشر در داخل کشور ندارند، اجازه ورود احمد شهید به ایران برای تهیه گزارش می تواند قدم مثبتی باشد. به دلیل آنکه وی به گزارش ها و مستندات دسته اول دسترسی پیدا خواهد کرد. در نتیجه گزارش بهتری ارائه خواهد کرد و اگر ادعای مقامات ایران مبنی بر این باشد که جای نگرانی نیست، بنابراین ورود احمد شهید نیز موجب نگرانی نخواهد بود.

مساله دیگر سیاست راهبردی ایران باید همکاری با شورای حقوق بشر باشد و رفت و آمدها و تبادل نظرهای حقوقی، فنی و همچنین دوره ای مستمری با این شورا داشته باشد تا روابط خود را با نظام بین الملل حقوق بشر به نحو احسن تبیین کرده و جایگاه ایران را در مکانیزم نظام بین المللی حقوق بشر پیدا کند. به نظر من انکار و رد این گزارش کمکی به ایران نخواهد کرد و ای کاش ایران شیوه راهبردی فعال و مسلامت آمیزی پیدا می کرد تا بتواند گزارش های احمد شهید را به واقعیت نزدیک کند.