شادی زنان در خيابان "آری"، در ورزشگاه "نه"، الناز محمدی

روزنامه بهار ـ «آزادی» ديروز جايی برای زنان نداشت. سکوهايش مثل هميشه مردانه بودند. همه جای ورزشگاه آزادی را مردها گرفته بودند. شادی می‌کردند، جيغ می‌زدند، می‌خنديدند، پرچم تکان می‌دادند و از بازيکنان تيم‌ملی فوتبال استقبال می‌کردند اما ، از حضور زنان در ورزشگاه خبری نبود.

يک ساعت از شروع ساعتی که فدراسيون فوتبال برای مراسم دور افتخار بازيکنان تيم‌ملی اعلام کرد، گذشته بود و هنوز نيمی از ورزشگاه آزادی هم پرنشده بود. مردانی که تنها و بدون حضور زنان آمده بودند، تعدادشان آن‌قدر نبود که استاديوم صد‌هزارنفری آزادی را همان استاديوم هميشگی کند. زنان حق ورود به ورزشگاه را نداشتند و خيلی‌ها می‌گفتند که به دليل همين ممنوعيت ورود، تعداد کسانی که از اين مراسم استقبال کرده‌اند، کم شده‌است.

ديروز صبح بود که روابط عمومی فدراسيون فوتبال اطلاعيه‌ای صادر کرد و در آن آورد: «فدراسيون فوتبال مراسم ويژه‌ای برای استقبال از ملی‌پوشان در ورزشگاه آزادی تدارک ديده است. اين مراسم ساعت ۱۷ روز چهارشنبه ۲۹ خرداد ۹۲ در ورزشگاه آزادی با حضور علاقه‌مندان و طرفداران تيم‌ملی برگزار خواهد شد و بازيکنان پس از ورود به ورزشگاه آزادی در مراسمی دور افتخار می‌زنند و صعود به جام‌جهانی را همراه با تماشاگران پرشور جشن خواهند گرفت. در اين مراسم از ملی‌پوشان تقدير می‌شود و مراسم نورافشانی هم در پايان برگزار خواهد شد.»

در پايان اين اطلاعيه آمده بود که در اين مراسم تنها مردان می‌توانند حضور داشته باشند و از زنان علاقه‌مند تيم‌ملی درخواست می‌شود تا از آمدن به استاديوم آزادی خودداری کنند.

اين جلوگيری از حضور زنان در جشن استقبال از بازيکنان تيم‌ملی فوتبال در حالی صادر شد که سه‌شنبه شب گذشته و بعد از تمام شدن بازی فوتبال تيم‌های ملی ايران و کره‌جنوبی و راه يافتن ايران به جام‌جهانی ۲۰۱۴ برزيل، تعداد فراوانی از زنان و مردان در شهرهای مختلف به خيابان‌ها آمدند و اين پيروزی‌ را جشن گرفتند؛ جشنی که شبکه‌های مختلف صداوسيمای ايران هم بارها تصاوير آن را همراه با سرودهای غرورآفرين ملی پخش کرد.

بعد از صدور اين اطلاعيه بود که موجی از اعتراض در شبکه‌های اجتماعی مجازی به‌راه افتاد و زنان با انتشار پوسترهايی خواستار حضور زنان در مراسم استقبال از تيم‌ملی فوتبال شدند. در بعضی از اين تبليغات از مردان شرکت‌کننده خواسته شد در صورت جلوگيری از حضور زنان در ورزشگاه آزاد از شرکت در مراسم استقبال خودداری کنند. در اين پوسترها آمده بود که زنان برای حضور در ورزشگاه آزادی به در غربی اين ورزشگاه مراجعه کنند و از ماموران بخواهند که آن‌ها را به ورزشگاه را دهند.

بعد از انتشار اين پوسترها در فضای مجازی، ساعت هرچه به پنج نزديک‌تر می‌شد، تعداد زنانی که به سوی ورزشگاه آزادی می‌رفتند هم بيشتر می‌شد. زنانی که چه همراه با خانواده‌هايشان و چه تنها به ورزشگاه آزادی می‌رفتند تا پيروزی‌ تيم‌ملی را جشن بگيرند. اما هرچه تعداد اين زنان در اطراف ورزشگاه آزادی بيشتر می‌شد، تعداد ماموران پليس و گارد ويژه برای جلوگيری از ورود زنان به ورزشگاه هم بيشتر می‌شد.

نادا، ۲۳‌ساله، يکی از زنانی است که ديروز برای استقبال از بازيکنان تيم‌ملی فوتبال به ورزشگاه آزادی رفته بود ولی پشت درهای بسته ماند. او به «بهار» گفت که به همراه چندنفر از دوستانش به درهای ورزشگاه آزادی مراجعه کرده ولی ماموران نيروی انتظامی به او گفته‌اند که اگر از آنجا نرود او را بازداشت می‌کنند: «ما به همراه تعدادی از زنان و مردان پشت در ورودی ورزشگاه آزادی ايستاده بوديم و می‌خواستيم که ما را به ورزشگاه راه دهند ولی از ورود ما جلوگيری شد و حتی يکی از ماموران با من برخورد فيزيکی کرد. ما فقط می‌خواستيم مانند ديگر افراد در ورزشگاه حضور داشته باشيم و شادی‌مان را جشن بگيريم.»

هومن يکی از مردانی بود که ديروز همراه با هم‌کلاسی‌های مرد و زنش به ورزشگاه آزادی رفته بود ولی وقتی همراهان زن او را به ورزشگاه راه ندادند، خودش هم به داخل ورزشگاه نرفت. او به «بهار» گفت که حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر از زنان و مردان پشت درهای ورزشگاه آزادی جمع شده بودند و خواهان اين بودند که با هم وارد شوند ولی ماموران از ورودشان جلوگيری کردند: «ما می‌خواستيم همراه با زنانی که حقشان بود که در ورزشگاه حضور داشته باشند به داخل ورزشگاه برويم ولی ماموران ما را پراکنده و شادی ما را به ناخوشی تبديل کردند.»

اين اولين‌بار نيست که موضوع ورود زنان به ورزشگاه‌ها سروصدا به پا می‌کند. اولين‌بار در سال ۸۳ بود که ماموران اجازه ندادند زنانی که برای تماشای بازی ايران و بحرين به ورزشگاه آزادی رفته بودند وارد ورزشگاه شوند. هرچند آن روز وقتی که سيدمحمد خاتمی، رييس‌جمهوری وقت، با هيات همراه از در اصلی مجموعه ورزشی آزادی عبور کرد و با صحنه تجمع زنان روبه‌رو شد، اجازه حضور آن‌ها در ورزشگاه را برای ديدن اين مسابقه صادر کرد. آن روز اين زنان بازی ايران-بحرين را تماشا کردند و حتی در جشن صعود تيم‌ملی به مسابقات جام‌جهانی هم حضور داشتند ولی پس از پايان آن ديدار باز هم زنان پشت درهای استاديوم ماندند.

بعد از آن بود که فعالان حقوق زنان کمپينی را با نام «روسری سفيدها» برای ورود به ورزشگاه‌ها تشکيل دادند و خواسته‌هايشان را برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها به گوش مسئولان رساندند. بعد از آن و در سال ۸۵ بود که محمود احمدی‌نژاد، رييس دولت نهم، با ارسال نامه‌ای به رييس سازمان تربيت‌بدنی خواستار فراهم کردن امکانات حضور زنان در ورزشگاه‌ها شد. در اين دستورالعمل آمده بود که «بسترسازی برای حضور دختران در ورزشگاه‌ها در اولويت قرار بگيرد.»

اين نامه با سخنان متفاوتی در ميان مسئولان کشور، نمايندگان مجلس شورای اسلامی و خبرگزاری‌های خارجی همراه شد. چند روز بعد از انتشار اين نامه، گروهی از علما درباره آن انتقاد صريحی کردند و با شدت‌گرفتن اين اعتراض‌ها محمود احمدی‌نژاد از تصميم خود صرف‌نظر کرد. در آن زمان احمد خاتمی، خطيب نمازجمعه تهران، مهم‌ترين عامل مخالفت روحانيون با حضور زنان در ورزشگاه‌ها را اهميت رعايت حجاب و عفاف دانست و گفت نمی‌توان بر رعايت آن در صورت حضور زنان در ورزشگاه‌ها برای تماشای مسابقات ورزشی تضمينی داد.

در هشت سال گذشته هرچند وقت يک‌بار موضوع ورود زنان به ورزشگاه‌ها خبرساز شده است. آخرين آن‌ها بازمی‌گردد به ارديبهشت گذشته؛ وقتی دولت تصميم گرفت جشنی را با حضور زنان و مردان دست‌اندرکار ميراث فرهنگی در ورزشگاه آزادی برگزار کند؛ جشنی که با اعتراض تعداد زيادی از مسئولان و نمايندگان مجلس روبه‌رو شد. اين افراد اين جشن را کاری تبليغاتی برای انتخابات رياست‌جمهوری و برای اسفنديار رحيم‌مشايی دانستند. اما اين اعتراض‌ها فقط به اينجا ختم نشد و اين اسماعيل احمدی مقدم، فرمانده نيروی انتظامی بود که گفت: «اولين‌بار احمدی‌نژاد دستوری را صادر کرد که زنان می‌توانند وارد ورزشگاه شوند که علما به مخالفت با آن پرداختند و حضرت آقا نيز با حضور زنان در ورزشگاه مخالفت کردند. از ايشان پرسيديم که آيا اين طرح‌ها به فوتبال مربوط می‌شود؟ که ايشان فرمودند خير و نبايد زنان در ورزشگاه‌ها وارد شوند.»

اسماعيل احمدی مقدم يکی از مخالفان سرسخت حضور زنان در ورزشگاه‌هاست. او حتی حضور زنان در مراسم پخش مسابقات فوتبال را هم مجاز نمی‌داند و معتقد است که «وقتی گلی در بازی‌هايی که از سينما پخش می‌شد رد و بدل می‌شد، سن به جايگاه جشن و پايکوبی دختر و پسر تبديل می‌شد.» اما موافقان حضور زنان در ورزشگاه‌ها چه در هنگام پخش مسابقات و چه در جشن‌های ملی نظر ديگری دارند.

توران ولی‌مراد، فعال حقوق زنان و دبير ائتلاف اسلامی زنان، در گفت‌وگو با «بهار» می‌گويد که وجود نداشتن اجازه برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها به نظر شخصی تعدادی از مسئولان بازمی‌گردد: «ما در اين سال‌ها شاهد بوده‌ايم که تعداد زيادی از مسئولان وقتی خودشان با يک مسئله مخالف بوده‌اند پشت مسئولان ديگر سنگر گرفته‌اند و اجازه نداده‌اند که آن مسئله عملی شود. اين يک نگاه غلط است که زنان نبايد در ورزشگاه‌ها حضور داشته باشند. مگر ورزش زنانه و مردانه است که تماشايش را زنانه و مردانه کنيم. غير از موضوع ورزش حالا ما می‌بينيم که در جشن‌های ملی هم از حضور زنان در ورزشگاه‌ها جلوگيری می‌شود. اين دخالت بی‌جا در حوزه خصوصی افراد و علاقه‌هايشان است.»

اشرف گرامی‌زادگان، حقوقدان، هم در گفت‌وگو با «بهار» می‌گويد که حضور زنان در ورزشگاه‌های هيچ منع قانونی ندارد و اين منع از نظر شخصی بعضی از مسئولان برآمده است. زهره ارزنی، وکيل و فعال حقوق زنان هم يکی از موافقان حضور زنان در ورزشگاه‌هاست. او به «بهار» می‌گويد که اين يک رويه غلط است که در سال‌های گذشته به راه افتاده و از حضور زنان در ورزشگاه‌ها جلوگيری شده است: «ما در اين سال‌ها ديده‌ايم که اين فقط زنان ايرانی‌اند که نمی‌توانند برای تماشای مسابقات ورزشی به ورزشگاه‌ها بروند و زنان، خارجی همراه با تيم‌هايی که به ايران می‌آيند، به ورزشگاه‌ها وارد می‌شوند.

علاوه بر فقها و بعضی از مسئولان، اين نگاه سنتی بعضی از افراد جامعه است که با حضور زنان در ورزشگاه‌ها مخالف است و بايد اين نگاه در بين اين افراد از بين برود.»

ارزنی معتقد است همان‌طور که در اتوبوس‌ها و مترو جای ويژه‌ای برای زنان در نظر گرفته شده، می‌توان در ورزشگاه‌ها هم همين کار را کرد: «با اين راهکار هم مخالفت وجود دارد ولی با وجود اين ما ديده‌ايم که در بعضی از همايش‌ها زنان همراه مردها به ورزشگاه‌ها رفته‌اند و هيچ اتفاقی هم نيفتاده است.»