هشدار ناظران: مصر در آستانه جنگ داخلی است

روز شنبه مصر شاهد درگیری‌های تازه بود. در جریان تخلیه مسجد فتح در قاهره دهها نفر کشته شدند. هواداران مرسی گفته‌اند روز یکشنبه هم به خیابان‌ها می‌آیند. ناظران سیاسی هشدار می‌دهند که مصر در آستانه جنگ داخلی قرار گرفته است.

دويچه وله ـ شامگاه شنبه (۱۷ اوت/ ۲۶ مرداد) قاهره و بسیاری از شهرهای مصر شاهد راه‌پیمایی‌های بزرگ مخالفان "کودتای نظامی" بود. با وجود اعلام وضعیت فوق‌العاده و مقررات منع عبور و مرور شبانه، هزاران نفر با فریادهای خشم‌آلود به خیابان‌ها رفتند. آنها معترض هستند که مأموران حکومت نظامی به سوی مردم بی‌سلاحی شلیک می‌کنند که تنها به آرامی در مساجد پناه گرفته‌اند.

از چند روز پیش اسلام‌گرایان هوادار محمد مرسی، رئیس جمهور برکنارشده، در مسجد الفتح در مرکز پایتخت پناه گرفته بودند. افزون بر این بر زمین مسجد جسد دهها قربانی کنار هم ردیف شده بود که در جریان آشوب‌های روز قبل، روز "جمعه خشم"، کشته شده بودند. عصر شنبه نیروهای امنیتی با حمله مسلحانه، به تحصن مخالفان در مسجد پایان دادند و همه را از مسجد بیرون راندند.

به گفته رسانه‌های رسمی، شهروندان عادی مصر نیز در حمله به عناصر اسلام‌گرا شرکت دارند. گفته می‌شود که مردم مخالفان حکومت که معمولا ریش دارند را "تروریست" می‌خوانند و در کوی و برزن به آنها حمله می‌کنند.

در روزهای گذشته در جریان حمله نیروهای مسلح به تجمع هواداران محمد مرسی، صدها نفر کشته شدند. به علاوه روز چهارشنبه (۱۴ اوت) در حمله سراسری نظامیان به دو میدان "نهضه" و "رابعه عدویه" هزاران نفر زخمی شدند.

دو روز بعد در جریان حمله نیروهای مسلح به تظاهرات "جمعه خشم" نیز دهها نفر به خون غلتیدند. طی درگیری‌ها عمار بدیع، پسر محمد بدیع، دبیرکل "اخوان المسلمین" به قتل رسید. تا کنون چندین نفر از فرزندان سران "اخوان" کشته شده‌اند. همچنین گفته می‌شود بیش از هزار نفر از اعضا و هواداران جمعیت "اخوان المسلمین" دستگیر شده‌اند.

رسانه‌های رسمی مصر گزارش داده‌اند که محمد الظواهری، برادر ایمن الظواهری، رهبر شبکه تروریستی القاعده، در جیزه، در حومه قاهره، دستگیر شده است. او به حمایت از محمد مرسی متهم شده است.

فشار بر اخوان المسلمین

زمامداران مصر به اعضای اخوان المسلمین وعده داده‌اند که آنها نیز می‌توانند در روند گذار سیاسی شرکت داشته باشند. حازم الببلاوی، مشاور رئیس جمهور موقت مصر، تصریح کرد: «از پیوستن اخوان المسلمین به حرکت مسالمت‌آمیز مردم مصر به سوی آینده استقبال می‌کنیم.»

اما ببلاوی تأکید کرد: «آشتی با کسانی که "خون بر دست دارند" یا قانون را لگدمال کرده‌اند، ممکن نیست».

مصطفی حجازی، یکی دیگر از مشاوران عدلی منصور، رئیس جمهور موقت، شامگاه شنبه به روزنامه‌نگاران گفت: «اعضای اخوان المسلمین می‌توانند "به عنوان شهروندان مصری" در روند گذار سیاسی شرکت کنند. او این امر را حق تمام احزابی دانست که در به گفته او "عملیات تروریستی" شرکت ندارند».

حجازی این خبر را که حکومت قصد دارد گروه‌های سیاسی را ممنوع کند، تکذیب کرد. او گفت که حکومت تنها با نیروهایی برخورد می‌کند که با تبلیغ خشونت قصد دارند نظام مصر را متلاشی کنند.

حجازی درباره احتمال منع فعالیت "اخوان المسلمین" پاسخی مستقیم نداد و تنها گفت: «همه سازمان‌های سیاسی باید در چارچوب قانونی فعالیت کنند.» او بر پای‌بند بودن دولت موقت مصر به موازین قانونی تأکید کرد و گفت که حکومت به سوی "نظامی آزاد و دموکراتیک" حرکت می‌کند و تمام "نیروهای افراطی" را که مانع این حرکت باشند، درهم می‌کوبد.

ناتوانی ایالات متحده

بحران سیاسی مصر ایالات متحده را در وضعیت دشواری قرار داده است. به گزارش "نیویورک تایمز" در روزهای گذشته تمام تلاش‌های آمریکا برای یاری به برگرداندن ثبات و آرامش به مصر، به شکست منجر شده است. دیدار دو سناتور آمریکایی از مصر و همچنین دهها تلفن و پیام مقامات آمریکایی با زمامداران مصر هیچ اثری نداشته است.

ناظران سیاسی باراک اوباما را در بن‌بستی کامل می‌بینند. او ناچار به ادامه حمایت از حکومتی است که در ۳۵ سال گذشته از متحدان آمریکا در خاورمیانه بوده، هرچند که این حکومت امروز به کشتاری دست می‌زند که در تاریخ معاصر مصر بی‌سابقه است.

از طرفی زمامداران اسرائیل، عربستان سعودی و سایر کشورهای عرب، پرزیدنت اوباما را از به قدرت رسیدن اسلام‌گرایان در مصر بیم می‌دهند، اما از طرف دیگر مدافعان حقوق بشر و ارزش‌های مدنی از او انتظار دارند که برای متوقف کردن خشونت در مصر کاری انجام دهد.

به نظر می‌رسد که کاخ سفید جز ادامه پیوندهای خود با نظامیان حاکم چاره‌ای ندارد، اما در شرایطی که هر روز شمار قربانیان در مصر بالا می‌رود و کشور هر روز به پرتگاه آشوب نزدیک‌تر می‌شود، ادامه این سیاست هم غیرممکن است. به نظر بسیاری از آگاهان، آمریکا می‌رود تا متحدی دیرین را در خاورمیانه از دست بدهد.

هیچ معلوم نیست که حکومت موقت کنونی بتواند گونه‌ای از نظم و ترتیب پیشین را به کشور برگرداند. سه سال مداوم آشوب و ناامنی مردم مصر را به آینده بی‌اعتماد کرده است.

ضرورت گفت‌وگو با مخالفان

قدرت‌های غربی بر یافتن راه حلی سیاسی برای بحران مصر تأکید دارند. با وجود انتقادات بین‌المللی، دولت موقت مصر در پیگرد و سرکوب "اخوان المسلمین" و هواداران رئیس جمهور معزول با خشونت شدید عمل می‌کند. سخنگوی دولت از عزم نظامیان مبنی بر "سرکوب توطئه تروریستی" اسلامگرایان خبر داده است.

گیدو وستروله، وزیر خارجه آلمان، هشدار داد، چنانچه در شرایط انفجارآمیز کنونی، دولت موقت مصر نتواند تمام نیروهای مخالف را به گفت‌وگو جلب کند، این کشور را خطر جنگ داخلی تهدید می‌کند.

وزیر خارجه آلمان از دولت موقت مصر خواست که به راه حل مسالمت‌آمیز فکر کند. وستروله بعد از ظهر شنبه در تماسی تلفنی با همتای مصری خود نبیل فهمی، تقاضا کرد که دولت مصر اعمال خشونت را متوقف کند. او از دولت مصر خواست که "راه مسالمت‌آمیز را مسدود نکند و همه نیروهای سیاسی را به گفت‌وگو دعوت کند".

دولت آلمان فدرال صادرات اسلحه به مصر را به کلی متوقف می‌کند. سخنگوی وزارت اقتصاد آلمان روز شنبه اعلام کرد که دولت تمام مجوزهای صدور اسلحه به مصر را باطل کرده است.

اعتراض به کشتار

اتحادیه اروپا، اتحادیه کشورهای عرب و سازمان اتحاد کشورهای آفریقایی کشتار و خونریزی در مصر را محکوم کرده‌اند.

دولت قطر از حکومت نظامیان در مصر خواست که به جای ادامه خشونت و سرکوب، راه تفاهم را با مخالفان در پیش گیرد و به عنوان اولین گام، زندانیان سیاسی را آزاد کند.

اوو مورالس، رئیس جمهور بولیوی، سرکوب خونین اعتراضات مخالفان دولت مصر را "کشتار جمعی" دانست.

در برخی از شهرهای ترکیه مانند استانبول و قونیه هزاران نفر از مردم در اعتراض به سرکوب اسلام‌گرایان مصر به تظاهرات خیابانی دست زدند.

سقوط محمد مرسی با دخالت ارتش مصر، افزون بر ناآرامی‌های شدید، کشور را به بحران سیاسی فرو برده است. هواداران رئیس جمهور مخلوع مصر گفته‌اند که تا بازگشت او به رأس قدرت، از پای نخواهند نشست.