چه کسی به دنبال بابک زنجانی است؟ امانوئل اتولنگی – سعید قاسمی نژاد

نزاع میان گولن و اردوغان واقعی، مهم و قابل توجه است اما تمرکز بیش از حد بر آن موجب غفلت از یک نزاع موازی دیگر شده است، نزاعی که به‌‌ همان اندازه نزاع گولن-اردوغان در ماجرای رسوایی مالی ترکیه نقش داشته است. نزاع میان روحانی و پاسداران در کشور همسایه، ایران، که سرچشمه رسوایی مالی کنونی است.

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

حزب عدالت و توسعه، حزب حاکم ترکیه در چنبره رسوای مالی‌ای گرفتار شده است که آینده سیاسی رهبر این حزب، رجب طیب اردوغان، را با مخاطره جدی مواجه کرده است. در تفسیر و تحلیل این واقعه تا بحال همه تاکیدها بر نزاع میان اردوغان و فتح الله گولن، روحانی ترک در تبعید، متحد پیشین و رقیب کنونی آقای اردوغان، بوده است که گفته می‌شود طرفدارانش نفوذ بسیاری در قوه قضائیه، پلیس و دستگاههای امنیتی ترکیه دارند.

نزاع میان گولن و اردوغان واقعی، مهم و قابل توجه است اما تمرکز بیش از حد بر آن موجب غفلت از یک نزاع موازی دیگر شده است، نزاعی که به‌‌ همان اندازه نزاع گولن-اردوغان در ماجرای رسوایی مالی ترکیه نقش داشته است. نزاع میان روحانی و پاسداران در کشور همسایه، ایران، که سرچشمه رسوایی مالی کنونی است.

مردی که پرونده رسوایی مالی ترکیه حول او تشکیل شده است، رضا ضراب، شهروند ایرانی-ترک، بنا بر اسناد دلال و کارچاق کن میلیاردر و تحریم شکن اکنون زندانی ایرانی، بابک زنجانی، است. بابک زنجانی خودش نیز اینک مرکز توجه یک پرونده فساد در ایران است. بابک زنجانی پس از به قدرت رسیدن حسن روحانی هدف حمله کمپین تبلیغاتی وسیع و گسترده‌ای بود که به روشنی با اطلاعات دقیق و محرمانه تغذیه می‌شد.

زنجانی بخشی از تلفات نزاعی شدید میان سپاه پاسداران از یک سو و ائتلاف گسترده‌ای از روحانیون، محافظه کاران، گاردهای قدیم انقلاب، افسران قدیمی دستگاه امنیتی، و اصلاح طلبان از سوی دیگر است. ائتلاف دوم ائتلافی شکننده است از آن رو که ائتلافی از ناچاران است. ائتلاف همه آنانی که از قدرت گرفتن بیش از حد سپاه پاسداران سخت نگرانند.

بابک زنجانی، مالک گروه سورینت است: یک هلدینگ سرمایه گذاری بزرگ شامل یک شرکت بزرگ لوازم آرایشی در ترکیه، یک شرکت هواپیمایی در تاجیکستان، یک بانک در مالزی، انواع و اقسام کمپانیهای فعال در عرصه ساخت و ساز، حمل و نقل هوایی، لوازم بهداشتی و آرایشی، ورزش، هتلداری و صنایع غذایی در ایران و شبکه پیچیده‌ای از شرکتهای پوششی در اقصا نقاط جهان است. از همه این‌ها مهم‌تر اما بابک زنجانی در تجارت شکستن تحریم و فروش نفت دخیل بوده است. مسئله‌ای که او را در لیست تحریمهای ایالات متحده و اروپا قرار داده است. گفته می‌شود زنجانی در فروش هفده و نیم میلیارد یورو نفت و انتقال درآمد حاصل از آن به ایران فعال بوده است.

زنجانی که پیش‌تر در گفتگویی اتهامات مبنی بر دور زدن تحریم‌ها را رد کرده بود، بعدا با افتخار به فعالیت‌هایش خود را یک بسیجی اقتصادی خواند. بابک زنجانی باید خود را هم بسیجی اقتصادی بخواند چرا که مهم‌ترین حامی او در فعالیت‌هایش سپاه پاسداران بوده است. این ژنرال رستم قاسمی وزیر نفت وقت و فرمانده سابق قرارگاه خاتم الانبیا بود که با حمایت از زنجانی اختیار فروش بخش مهمی از نفت ایران و وصول درآمدهای نفتی ایران را به او واگذار کرد. شریک بابک زنجانی در سورینت، حمید فلاح هروی، عضو سابق هیئت مدیره غدیر است. شرکتی که سهامداران اصلیش شبکه‌ای از نهادهای وابسته به نظامیان از جمله سپاه پاسداران هستند. یک سایت نزدیک به اعتدال گرایان حامی هشامی رفسنجانی هروی را عضو اخراجی یک نهاد امنیتی معرفی می‌کند. همین سایت بود که نخستین بار با عکس و سند بابک زنجانی و فعالیتهایش را به عموم مردم شناساند.

اینکه گولن در پشت پرده حمله به اردوغان باشد محتمل است اما این با نقش روحانی و حامیانش در ماجرا در تضاد نیست. برای فائق آمدن بر رقبا، روحانی و تیمش با تاکید فراوان بر سوء مدیریت دولت قبلی انگشت می‌نهند. وزیر نفت، بیژن نامدار زنگنه، در جلسه رای اعتمادش سپاه را مورد حمله قرار داد و بر ناکارآمدی و رشوه گیری تاکید کرد. زنجانی متهم است که بیش از دومیلیارد دلار از درآمدهای نفتی را به کشور بازنگردانده و نزد خود نگاه داشته است. برملا شدن نقش زنجانی در ماجرای ترکیه بود که توانست نیروی سیاسی لازم برای بازداشت این تاجر پشت گرم به سپاه پاسداران را فراهم آورد.

سقوط زنجانی ماحصل نزاع میان نخبگان حاکم ایران بر سر پول نفت است. رانت خواران و سودجویانی که بیش از حد به دولت قبلی نزدیک بودند با رانت خواران و سودجویان نزدیک به دولت جدید تعویض می‌شوند. نقش زنجانی در رسوایی مالی ترکیه احتمالا این افتخار را برایش به ارمغان آورد که نخستین تحریم شکنی باشد که زندان اوین را تجربه کند. این اما نشانه آن نیست که حکومت تهران آماده مبارزه با فساد است. آنچه از نزاع کنونی پیش چشم ماست تنها نوک کوه یخی است که زیر آب است. هر قدر جلو‌تر برویم تعداد بیشتری به زنجانی خواهند پیوست اما غارت سازمان یافته منابع عمومی توسط حاکمان ایران و نزدیکانشان متوقف نخواهد شد.

امانوئل اتولنگی محقق ارشد بنیاد دفاع از دموکراسیها در واشنگتن و سعید قاسمی نژاد دانشجوی دکترای فایننس در سیتی یونیورسیتی نیویورک است.
مطلبی مشابه با عنوان Who’s afraid of Babak Zanjani? توسط نگارندگان در روزنامه حریت ترکیه منتشر شده است.