فارن پالسی: چين، پيروز بحران کريمه

فرارو - پکن چطور از حمله روسيه به اوکراين سود می برد؟ همواره سکوت کرده و هربار که ديدگاهش در مورد مداخله روسيه در اوکراين مورد سوال قرار گرفته، نظراتش کاملا مبهم و پيچيده بوده است.

به گزارش سرويس بين الملل فرارو به نقل از فارن پالسی، دوم مارس، يک روز پس از حرکت نيروهای روسيه به سمت کريمه، وزير امور خارجه چين متذکر شد: «دلايل خوبی برای چرايی وقوع اتفاقات اخير در اوکراين و قرار گرفتن اين کشور در شرايط فعلی وجود دارد.» سوم مارس ليو جيی، نماينده دايم چين در سازمان ملل گفت: «شرايط امروز اوکراين دلايل خود را دارد.» اواخر همان هفته در شرايطی که شورای امنيت سازمان ملل درگير مسئله اوکراين بود، کوين گانگ، سخنگوی وزارت خارجه چين اعلام کرد: «دلايل خوبی برای شرايط امروز اوکراين وجود دارد.»

پس همه به خوبی رويکرد چين را درک کردند.

اصلا سخت نيست که درک کنيم چرا چين در مورد شرايط اوکراين، خود را در موقعيتی دشوار می بيند. روسيه اواخر ماه فوريه در پاسخ به سرنگونی ويکتور يانوکوويچ، رئيس جمهوری اوکراين و شکل گيری يک دولت جديد و طرفدار غرب کنترل نظامی شبه جزيره کريمه را به دست گرفت.

يکی از اصول اساسی سياست خارجی چين عدم مداخله در امور داخلی ديگر کشورها است که مانع از مداخله آنها در امور داخلی چين می شود و همچنين باعث می شود پکن بدون درگير شدن در مباحث سياسی پرتنش يا قبول مسئوليت های جديد، ورای درگيری های سخت تر در برخی از نقاط جهان قرار گيرد. ضمن اينکه چين نسبت به جنبش های جدايی طلب در داخل کشورها حساسيت دارد. اگر کريمه اجازه همه پرسی برای استقلال را داشته باشد، چرا تبت نداشته باشد؟

شايد چين و روسيه در سال های پايانی جنگ سرد، با هم بيگانه بودند و تنها در سال ۲۰۰۸ به حل و فصل تنش های مرزی خود پرداختند اما دو کشور مشترکات بسياری در مورد مسائل مربوط به حاکميت دولت داشته اند. طی يک دهه اخير روسيه و چين اغلب همکاری خوبی در سازمان ملل برای ممانعت از مداخله غرب در بحران های داخلی کشورهای کوچکتر داشته اند. در دهه ۲۰۰۰ ميلادی زمانيکه چين از سودان عليه انتقادات غرب برسر مسئله دارفور دفاع می کرد، روسيه حمايت سياسی خود را دريغ نکرد. طی سه سال گذشته روسيه در تلاش برای کاهش فشارهای سازمان ملل بر رژيم اسد در سوريه از حمايت چين برخوردار بوده است. با اين حال شريک هميشگی چين در دفاع از حاکميت دولت ها، همان کشوری است که نيروهايش در حال حاضر کنترل کريمه را به دست گرفته اند.

بحران طولانی مدت اوکراين می تواند عواقب بدی را متوجه اقتصاد جهانی کند، به خصوص اگر تحريم و ضدتحريم ميان روسيه و غرب آغاز شود، آن هم درست زمانيکه رشد اقتصاد خود چين نيز رو به کندی است. پس واکنش چين به بحران اوکراين چندان هم تعجب آور نيست.

با اين حال در پس تمام اين طفره رفتن ها و تجزيه و تحليل های ديپلماتيک، چندين وجه از بحران اوکراين کاملا به نفع چين خواهد بود. يکی از خطرات دراز مدتی که آمريکا را تهديد می کند نزديکی هرچه بيشتر روسيه و چين در نتيجه بحران اوکراين است- يک تغيير در ژئوپلتيک منطقه که تاثيری طولانی مدت خواهد داشت. پکن طی دو سال اخير در آسيا به شدت تحت فشار بوده و از راهی برای جلب حمايت سياسی استفاده کردهاست. نخستين سفر خارجی که شی جين پينگ پس از کسب پست رياست جمهوری چين در مارس سال ۲۰۱۳ داشت، به مسکو بود. از زمان بازگشت وی به قدرت ولاديمير پويتن، رئيس جمهوری روسيه از مواضع ضدغربی وی خشنود بوده است.

يکی از اولويت های ژئوپلتيک درازمدت واشنگتن بايد ايجاد حائل ميان مسکو و پکن باشد تا از توسعه روابط محکم تر ميان دو طرف جلوگيری شود. با اين حال کمپين دولت اوباما برای اعمال انزوای اقتصادی و ديپلماتيک بر روسيه، مسلما باعث نگاه پوتين به پکن برای جلب حمايت سياسی خواهد شد. ديميتری سيمز، کارشناس و تحليل گر امور بين‌المللی حتی يک گام فراتر نهاده و پيش بينی می کند که بحران اوکراين ممکن است در نهايت منجر به امضای توافق امنيتی ميان روسيه و چين شود.

ضمن اينکه پرداختن به مسئله اوکراين بدين معنا است که باراک اوباما، رئيس جمهوری آمريکا تقريبا زمانی برای پرداختن به «محور آسيا»- استراتژی وی در قبال رشد چين- نخواهد داشت. پس از هياهوی بسيار در سال ۲۰۱۱ و اعلام استراتژی اوباما در سفر به استراليا مبنی بر اينکه آمريکا در اقيانوس آرام خواهد ماند، انتقادات بسياری در منطقه صورت گرفت بر اين مبنا که دولت اوباما با مداخله در مسائل خاورميانه از استراتژی خود در آسيا بازمانده است. جان کری در فوريه سال ۲۰۱۳ به عنوان وزير امور خارجه آمريکا کار خود را آغاز کرد و تاکنون پنج بار به منطقه سفر کرده اما در همين مدت، بيش از دو برابر اين تعداد به خاورميانه سفر داشته است. لغو سفر اوباما به آسيا در اکتبر سال ۲۰۱۳ به دليل تعطيلی دولت باعث شد چينی ها برای ماه ها به همسايگان خود بگويند که آمريکای غيرقابل اعتماد بار ديگر علاقه خود به اين منطقه را از دست داده است.

چند هفته پيش از مداخله روسيه در کريمه و پيش از سفر اوباما ماه آوريل اوباما به ژاپن، کره جنوبی، مالزی و فيليپين، دولت آمريکا در تلاش برای ازسرگيری بازی خود در آسيا بود. دنی روسل، دستيار وزير خارجه در امور شرق آسيا در ماه فوريه گفت چين با رفتار خود در دريای جنوبی چين باعث ايجاد بی اعتمادی، ناامنی و بی ثباتی در منطقه شده است. اما اگر کريمه به روسيه ملحق شود و هزينه چندانی صرف آن نشود، برخی در چين با چراغ سبز طرح ادعای ارضی خود روبرو می شوند. اگر پوتين می تواند غرب را از ميدان در کند، چه چيز مانع چين می شود؟

با اين حال شرايط فعلی برای چين اميدبخش است. حتی اگر بحران اوکراين نسبتا سريع حل شود و روابط آمريکا با روسيه به طور کامل قطع نشود هم اوباما زمان بيشتری را در دفتر خود صرف تمرکز بر اروپا خواهد کرد؛ تلاش خود برای تقويت روابط با آلمان و اطمينان دادن به متحدان آمريکا در اروپای شرقی را افزايش خواهد داد. دولت اوباما مدعی خواهد شد که می تواند تمام اين مسائل را مديريت کند اما اولويت توجه به آسيا ديگر جايگاه گذشته را نخواهد داشت. اين محور به دليل بحران اوکراين ضربه خواهد خورد و در نتيجه تمام اين شرايط، پيروزی با پکن خواهد بود حتی اگر اين مسئله از صحبت های پيچيده چين در مورد اين بحران مشخص نباشد.