بحران تازه در مناسبات ترانزیت ایران و ترکیه

دویچه وله: ترکیه و ایران عوارض عبور کامیون‌های را افزایش دادند. در چند روز اخیر ۱۶۰ کامیون ایرانی به دلیل بالا بودن عوارض ورود مجبور به بازگشت از مرز شدند. از سال آینده کامیون‌های ترک از ایران عبور نمی‌کنند.

مسعود خوانساری، رئیس کمسیون حمل و نقل اتاق بازرگانی ایران در گفت و گو با ایسنا (۹ آبان ۱۳۹۳ /۳۱ اکتبر) از توقف طولانی کامیون​های ایرانی خبر داده و وضع عوارض ورود کامیون​های ایرانی به ترکیه را "غیرمنطقی" دانست.

بنابه تائید رئیس کمسیون حمل و نقل اتاق بازرگانی ایران تنها توافق حاصل شده بین ایران و ترکیه،‌ "پلمپ باک کامیون‌ها در مرز" است. به گزارش ایسنا حتی هنوز رسما توافقی اعلام و ابلاغ نشده است.

خبرگزاری فارس نیز به نقل از رضا کامی، رئیس کمیسیون حمل و نقل و امور گمرکی اتاق بازرگانی ایران می​نویسد صادرات اکثر کالاها متوقف شده و عوارض ترانزیت کامیون‌های ایران به ترکیه به هزار یورو رسیده و این موضوع صنعت حمل و نقل کشور را با تهدید مواجه کرده است. رضا کامی همچنین گفته است که ۸۰ درصد کامیون‌های تجار ایرانی ضرر کرده‌اند.

دعوا بر سر چیست؟

بین ایران و ترکیه به لحاظ قیمت سوخت تفاوت زیادی وجود دارد . دولت ایران به‌تازگی دریافت مابه‌التفاوت قیمت سوخت را از کامیون​داران ترک آغاز کرد. ترکیه با این گونه محاسبه و قمیت​گداری مخالفت کرد و از دولت ایران خواست سوخت کامیون‌های ترک را با همان نرخی تامین کند که در مورد کامیون‌های ایرانی اعمال می‌کند.

ایران به درخواست ترکیه پاسخی نداد و به گرفتن عوارض از کامیون​های ترکیه تحت عنوان "مابه التفاوت قیمت سوخت" ادامه داد. در نتیجه ترکیه نیز شروع به اخذ عوارض از کامیون​های ایرانی کرد.

ایران در واکنش به اقدام ترکیه مابه التفاوت قیمت سوخت را برای کامیون‌های ترکیه به دو برابر افزایش داد. در مقابل ترکیه نیز عوارض‌ را بالا برد. در آخرین مرحله از این مجادله، ترکیه فروش سوخت به کامیون​های ایرانی را ممنوع کرد و از ایران خواست تا با ممنوع کردن فروش سوخت به کامیون​های ترکیه و پلمپ کرن باک این کامیون​ها به هنگام ورود آن‌ها به ایران، از آن‌ها مابه التفاوت سوخت نگیرد.

"مجادله سوختی" ایران و ترکیه همچنان ادامه دارد و مقامات دو کشور هنوز راه حل قطعی برای آن نیافته​اند. این مسئله در رفت‌وآمد کامیون​‌ها در مرز بازرگان اختلال ایجاد کرد و سبب زیان دیدن کامیون​داران دو کشور شد.

ترکیه: مسیر جایگزینی بجای مسیر ایران

مشکلات مربوط به کامیون​​داران ایرانی و ترک مورد توجه رسانه​های ترکیه قرار گرفت. روزنامه استار ترکیه در(۸ آبان ۱۳۹۳ /۳۰ اکتبر) در این رابطه نوشت که ایران با ممنوع کردن سوخت‌گیری کامیون‌های ترکیه‌، مسئله حمل‌و‌نقل را برای صادرکنندگان این کشور سخت کرده است. استار تاکید کرد بحران ترانزیتی در روابط بین ایران و ترکیه، آنکارا را مجبور کرده است مسیرهای آلترناتیو حمل‌و‌نقل جدیدی را پیدا کند و از ابتدای سال ۲۰۱۵ ترکیه بجای مسیر ایران از مسیر جدیدی استفاده خواهد کرد.

به نوشته این روزنامه رانندگان ترکیه‌ای، با صرف نظر کردن از ایران، مسیر "باکو- تورکمن‌باشی" را در پیش خواهند گرفت و از ابتدای سال ۲۰۱۵ برای انتقال کالاهای خود به آسیای مرکزی از "کریدور گرجستان-آذربایجان-ترکمنستان" استفاده خواهند کرد.

استار اضافه کرد: «در نهایت، طرف بازنده، ایران خواهد بود. چون‌که کامیون​داران ترکیه سوخت را نه از ایران، بلکه از ترکمنستان که ارزان‌تر است، خریداری خواهند کرد». روزنامه استار همچنین نوشت که ایران تمایلی ندارد که موضوع بحران سوختی کامیون​داران ترکیه را حل کند.

"باک کامیون​های ترکیه را پلمپ کنید!"

فاتیح شینر، رئیس انجمن بین​المللی کامیون​داران ترکیه در این رابطه به روزنامه استار ترکیه گفته است: «کاری که ایران انجام می​دهد در هیچ کجای دنیا نمونه​ای ندارد و تصمیمی که ایران گرفته ما را چندان تحت تاثیر قرار نمی​دهد و حتی به نفع ماست. اگر قرار است ایران به ما سوخت ندهد، باک کامیون​هایمان مهر و موم می​شود و ما در این صورت مجبور می​شویم که از ترکمنستان سوخت بگیریم و نرخ سوخت ترکمنستان بسیار ارزانتر از ایران است.»

رئیس انجمن بین​المللی کامیون​داران ترکیه خبر داده است ترکیه برای انتقال کالاهای خود به آسیای میانه از طریق دریای خزر با جمهوی آذربایجان توافق کرده و قرار است حمل و نقل کالاهای ترکیه از ابتدای سال ۲۰۱۵ از طریق دریای خزر یعنی باکو به بندر ترکمنباشی در ترکمنستان انجام گیرد.

به نظر محمد صالح خاتم، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل ترکیه از شهر استانبول وضعیت کنونی و بحران ترانزیتی و سوختی کامیون​داران می​تواند از اهمیت ایران به عنوان یک کشور ترانزیتی بکاهد، چون‌که ترکیه اکنون مجبور شده است بجای مسیر ایران کریدور گرجستان-آذربایجان و ترکمنستان را انتخاب کند. این مسئله به باور این کارشناس به ضرر ایران تمام می​شود، چون‌که ترکیه مسیر ترانزیت کالاهای ایرانی به اروپا به حساب می​آید.

پس از روی کارآمدن حسن روحانی به مقام ریاست جمهوی ایران مقامات هر دو کشور با لحنی آشتی​جویانه​ از "پایان دوران سرد مناسبات و آغاز مرحله جدید" و احتمال افزایش حجم مبادلات تجاری تا ۱۰۰میلیارد دلار خبر داده بودند. اکنون بیم آن می​رود که مبادلات بازرگانی دو کشور نیز کاهش یابد.