چرا توافق هسته‌ای به سود منافع استراتژیک ملت ایران است؟ عبدالستار دوشوکی

دود تحریم و جنگ به چشم ملت ایران خواهد رفت و فعالان حقوق بشری بهای بسیار سنگین‌تری از آنچه که امروز می‌پردازند، خواهند پرداخت. جنگ و تحریم برای بسیاری از قشریون دلواپس "نعمت الهی" است و از آن سود فراوانی برده‌اند و خواهند برد

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

علیرغم همخوانی اکثریت قاطع مردم ایران برای حصول توافق هسته ای، برخی از مخالفین در اپوزیسیون برونمرزی همسو با دلواپسان درونمرزی (از دو منظر ناهمگون) و بهمراه برخی از کشورها از جمله اسرائیل لغو تحریم ها و تفاهم نامه هسته ای جمهوری اسلامی با قدرت های جهان را در راستای تثبیت نظام و بر علیه منافع راهبردی ملت ایران ارزیابی می کنند. دلواپسان داخلی منافع اقتصادی خود را در دور زدن نهانی تحریم های اقتصادی و پورسانتاژهای میلیاردی و گم شدن های مبالغ نجومی بهمراه دکل های نفتی و هژمونی طلبی تامگرایانه و عدم توازن قدرت در بین جناح های درونی نظام می بینند. ولی دلواپسی طیفی از اپوزیسیون برونمرزی ریشه در هیجانات درانگیخته و عدم درک واقعیت های درونی جامعه ایران، و تا حدی ناآگاهی به شواهد استدلالی و مستندات علمی منتشر شده دارد. شاید نتوان در مورد اینگونه نگرانی ها از واژه "دوستی خاله خرسه" استفاده نمود. اما واقعیت انکار ناپذیر این است که متضرر اصلی تحریم ها و تنش ها و درگیری های احتمالی آینده، همانند گذشته مردم بوده و خواهند بود، و نه الزاماً مسئولین نظام جمهوری اسلامی. در ۹ سال گذشته، فاصله طبقاتی در ایران افزایش یافته است. وابستگان نظام میلیاردر شده اند و مردم عادی فقیرتر، آن هم به یمن تحریم ها!

قریب به شش سال پیش در یک مقاله پژوهشی بنام " تحريم؟ آری، يا نه؟ وظيفه مـــا چيست؟" همراه با مستندات علمی منتشر شده از مراجع معتبر نشان دادم که بر اساس مستندات تحقيقی، علمی و تجربی قريب به يک قرن گذشته و با رجوع به بيش از دويست مورد از تحريمات مختلف، ناکارايی تحريم بعنوان يک اهرم فشار و ابزار سياسی در روابط بين المللی برای تغيير و يا تغيير رفتار رژيم های مستبد، مستدل و مکتوب می باشد. و اینکه تجربه های مستند و مکتوب نشان می دهد که ديکتاتورها تحت تحريم در کاربرد خشونت بر عليه مخالفان داخلی خود سفاکـتـر می شوند. در همان زمان با اشاره به تاریخچه سه دهه جمهوری اسلامی و با بررسی و کالبد شکافی تحريم های اعمال شده در سطح بين المللی در طی صد سال اخير از يک طرف، و از طرف ديگر با تجزيه و تحليل ماهـیّت و عملکرد سياسی و بخصوص عکس العمل رژيم جمهوری اسلامی در مقابل تحريم ها و "بايکوت" های اعمال شده در طی بیش از سه دهه گذشته می توان به دور از احساسات و شور سياسی و يا موضع گيری "اپوزيسيونی" به جمعبندی عقلانی و مستدل در مورد عدم تاثیرگزاری کارآمد تحریم ها دست يافت.

در آن نوشتار تحقیقی خاطرنشان کرده بودم که شايد کمتر رژيمی را در دنيا بتوان يافت که از بدو پيدايش خود درگير تنش و تحريم های متعدد يکجانبه، چند جانبه و بين المللی بوده و است. جمهوری اسلامی حتی در دوران استيصال و جنگ هشت ساله اقدامی جدی و رسمی در جهت رفع تحريم ها انجام نداد. هيچگونه دليل و مدرک مستدلی دال بر تسليم جمهوری اسلامی و يا تغيير رفتار آن در مقابل تحريم های ۳۶ سال گذشته وجود ندارد. جمهوری اسلامی همواره از رويارويی و تنش مستمر با غرب و تحريمات اهمال شده بعنوان سرپوشی برای بی کفايتی خویش در اداره کشور و سوءمديريت فاجعه بار اقتصادی، اجتماعی ومـلی و حتی سرکوب بيرحمانه مخالفان خود استفاده نموده است. به همین دلیل دلواپسان اصولگرا و رانت خوارهمانند اسرائیل و حامیان آن شدیداً با توافق هسته ای مخالف هستند و آن را مغایر با منافع جناحی خود می دانند.

ارتباط و هماگنی ایران با دنیای خارج و پیوند خوردن آن با جامعه جهانی از مناظر مختلف به نفع ملت ایران و در راستای تضعیف بهانه های نظام برای سرکوب مخالفان و بی لیاقتی اقتصادی و سوءمدیریت می باشد. این حقیقتی است که پژوهش های میدانی و مستندات علمی موسسه پيترسن برای اقتصاد بين المللی در واشنگتن که معتبرترين منبع برای مطالعه و تجزيه و تحليل تحريم و تاثيرات آن می باشد، بر آن صحه می گذارد. متاسفانه بسیاری از "بقچه های ذهنی" و حتی مواضع فکری ما ریشه در احساسات دارد که با واقعیات ممکن است انتطباق چندانی نداشته باشند. واقعیت این است، همانگونه که ابرقدرت های جهان نیز نتیجه گیری کرده اند، تحریم ها اگرچه برای مردم ایران فلج کننده خواهند بود، اما موجب تغییرات اساسی در رفتار راهبردی جمهوری اسلامی نخواهند شد. بیاد داشته باشیم که رژیم های نظیر کوبا، کره شمالی، سودان، زیمبابوه و میانمار علیرغم تحریم های شدید همچنان پابرجا هستند. کره شمالی هفته پیش از ایران تقاضای کمک انساندوستانه برای رفع گرسنگی گسترده ملت خویش نمود. اما در مورد ایران بعقیده من وضع فرق می کند زیرا دولت ایران از منابع اقتصاد درونی کافی برای ادامه حیات خود برخوردار است و قابل مقایسه با کوبا و کره شمالی و سودان نیست. اگر آنها تسلیم نشده اند، چه دلیلی وجود دارد که جمهوری اسلامی تسلیم خواهد شد؟

شاید بسیاری از هموطنان ندانند که ایران از نظر تولید ناخالص داخلی (GDP- purchasing power parity) با حدود یک تریلیارد دلار نوزدهمین کشور دنیا است (آمار سال ۲۰۱۳ میلادی). این در حالی است که بدهی های خارجی آن فقط حدود ۱۵ میلیارد دلار می باشد. آمار سال ۲۰۱۵ نیز ایران را در رده ۱۹ و بالاتر از کشورهایی نظیر عربستان سعودی، سوئد، تایوان، آرژانتین، هلند، لهستان، مالزی، بلژیک، سوئیس و غیره قرار می دهد. بر اساس سایت ویکی پیدیا و به نقل از آمار بانک جهانی تولید ناخالص داخلی ایران در بین ۱۹۳ کشور جهان در رتبه ۱۸ قرار دارد. بر اساس تخمین بانک جهانی تولید ناخالص داخلی (nominal) ایران در سال ۲۰۲۵ با روند کنونی در رده شانزدهم قرار خواهد گرفت. بر اساس آمار سیا، بانک جهانی و سازمان ملل ایران نه تنها بزرگترین ذخایر گاز جهان را داراست بلکه در صنایع مختلفی نظیر تولید سیمان، ساخت خودرو، تولید غذا و ارتباطات در خاور میانه در رده اول قرار دارد. در نتیجه باید اذهان داشت که نظام جمهوری اسلامی (بدون در نظر گرفتن رفاه اقتصادی مردم) غنایم کافی برای ادامه حیات خود در اختیار دارد. وانگهی شکست مذاکرات و جنگ احتمالی ایران را از رده هیجده یا نوزده به رده های هشتاد یا نود سوق خواهد داد که در آن صورت نیز باز هم از سودان و کره شمالی و کوبا و زیمبابوه بسیار بالاتر خواهد بود. هیچکدام از آن رژیم ها بخاطر تحریم و فقر مطلق مردم تغییر نکردند. بر چه اساسی باید امیدوار بود که بر عکس همه آن رژیم ها، جمهوری اسلامی دستخوش تغییر رفتاری یا ماهوی خواهد شد؟

واقعیت این است که توافق هسته ای و مدارا با جهان بیرونی مولد بهره هایی خواهد شد که سود آن عاید مردم نیز می شود. آمریکا با حصول توافق هسته ای موفق می شود نه تنها از یک جنگ خانمانسوز در منطقه، بلکه از تولد یک ایران هسته ای و رقابت تسلیحات هسته ای در خاورمیانه جلوگیری کند. این اتفاق نه تنها باعث منع گسترش تسلیحات هسته ای در جهان، بلکه موجب تنش زدایی بیشتر در منطقه نیز خواهد شد. بر اساس دکترین راهبردی اوباما، توافق هسته ای موضع میانه روها در ایران را تقویت خواهد کرد و احتمال همکاری بر علیه دشمن مشترک یعنی داعش را نیز افزون خواهد نمود. قیمت نفت پائین خواهد آمد که خود کمکی به اقتصاد جهان خواهد شد. بهبودی روابط اقتصادی با غرب منافع اقتصادی برای ایران و کشورهای غربی را به دنبال خواهد داشت. در شرایط فعلی همه جهان آزاد انرژی خود را بر روی توافق هسته ای متمرکز کرده اند و موضوعاتی نظیر حقوق بشر در اولویت های پائینی قرار دارند. حل مسئله هسته ای یعنی در اولویت قرار دادن مسئله حقوق بشر در دستور کار جامعه جهانی. به همین دلیل کاسبان تحریم یعنی اصولگرایان افراطی هراس و دلواپسی عمیق خود را نسبت به این تغییر اولویت ها و عبور از خط قرمزهای احتمالی در آینده ای نه چندان دور اعلام کرده اند.

در نتیجه با توجه به استدلال عقلانی و شواهد و مستندات عینی موجود، در صورت شکست مذاکرات و دورنمای تحریم های بیشتر و حتی خطر حمله نظامی به ایران، رژیم ایران همانند همه رژیم هایی که تحت فشار قرار گرفته اند، سرکوب و اختناق بیشتر را تحت بهانه مبارزه با دشمن و جنگ و غیره اجتناب ناپذیر خواهد کرد. همانگونه که توضیح داده شد، حاکمیت به حداقل منابع اقتصادی در درون کشور برای ادامه حیات خود دسترسی دارد. دود تحریم و جنگ به چشم ملت ایران خواهد رفت و فعالان حقوق بشری بهای بسیار سنگین تری از آنچه که امروز می پردازند، خواهند پرداخت. جنگ و تحریم برای بسیاری از قشریون دلواپس "نعمت الهی" است و از آن سود فراوانی برده اند و خواهند برد. توافق هسته ای و تعامل با دنیای غرب در درازمدت و از جنبه های مختلف به نفع ملت ایران و به سود فعالان حقوق بشر در ایران خواهد بود.

دکتر عبدالستار دوشوکی
مدیر مرکز مطالعات بلوچستان ـ لندن
[email protected]