ارتباط حماس و عربستان٬ بخشی از "پروژه‌ای بزرگ" علیه ایران

دویچه وله - سفر خالد مشعل به عربستان سعودی پس از سه‌ سال و دیدار او با پادشاه این کشور٬ حرف و حدیث‌های بسیاری در پی داشته است. برخی تحلیلگران ازسرگیری ارتباط حماس و عربستان را بخشی از پروژه‌ای عظیم علیه ایران می‌دانند.

توافق جامع جمهوری اسلامی و قدرت‌های جهانی برای پایان دادن به بحران ۱۰ ساله هسته‌ای پیامدهای گسترده‌ای دارد که به مذاق بسیاری از سران کشورهای منطقه خاورمیانه خوش نخواهد آمد.

عربستان سعودی به عنوان مهم‌ترین رقیب منطقه‌ای ایران در تلاش است تا دامنه تاثیر این توافق را کنترل کرده و از گسترش نفوذ و تاثیر جمهوری در منطقه جلوگیری کند.

دیدار روز جمعه (۱۷ ژوئیه) خالد مشعل٬ رئیس‌دفتر سیاسی حماس با ملک سلمان٬ پادشاه عربستان سعودی که پس از سه سال تیرگی روابط دو طرف انجام شد٬ به اعتقاد برخی از تحلیلگران بخشی از استراتژی کلان عربستان برای کنترل تاثیرات دامنه‌دار توافق هسته‌ای او مقابله با ایران در عصر پساتوافق است.

اگنس مک‌دوال٬ یکی از تحلیلگران خبرگزاری رویترز٬ در یادداشتی در این خبرگزاری یادآور شده که ریاض با برگزاری چنین دیداری قصد دارد اتحاد اعراب را در مواجهه با آنچه از سوی آنها "تهدید ایران" خوانده می‌شود، به نمایش بگذارد. به گفته او عربستان اعتقاد دارد که توافق اخیر ایران و قدرت‌های جهانی٬ جمهوری اسلامی را به تهدیدی جدی‌تر و عاجل‌تر برای کشورهای منطقه تبدیل کرده است.

به گفته این تحلیلگر مسایل خاورمیانه٬ هراس عربستان از این است که ایران در روزگار پس از توافق در حالی که درهایش را به روی دنیا گشوده و به‌طور چشمگیری از فشارهای ناشی از تحریم‌ها کاسته٬ حمایت خود از دشمنان سعودی در دیگر کشورهای منطقه را تقویت کند و از این طریق به پادشاهی سنی‌مذهب منطقه آسیب‌های جدی وارد کند.

برخی از تحلیلگران نزدیک به هیات حاکمه عربستان هم تایید کرده‌اند که مهم‌ترین نگرانی رهبران این کشور تاثیر ایران بر منطقه است و با حصول توافق این نگرانی برای آنها پررنگ‌تر هم شده است.

عربستان در تکاپوی تشکیل جبهه‌ای متحد علیه ایران

از ژانویه سال جاری میلادی که ملک سلمان بر مسند پادشاهی عربستان نشست٬ این کشور تلاش کرده تا با تشکیل اتحادی از کشورهای سنی‌مذهب با ایران و هم‌پیمانان منطقه‌ای‌اش مقابله کند؛ به همین خاطر بر حمایت‌های خود از مخالفان رژیم بشار اسد افزوده و جنگ در یمن را علیه شبه‌نظامیان شیعه حوثی که تحت حمایت ایران‌اند٬ آغاز کرده است.

از آنجایی که حماس از متحدان سنتی جمهوری اسلامی بوده٬ رهبران عربستان همواره به رهبران این تشکیلات به دیده تردید نگریسته‌اند. نزدیکی حماس به اخوان‌المسلمین در مصر که عربستان سرسختانه با آن مخالف است٬ از دیگر دلایلی است که بر تردیدهای سعودی‌ها نسبت به حماس می‌افزاید.

ملک عبدالله٬ پادشاه پیشین عربستان٬ اخوان‌المسلمین مصر را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داده و از سرکوب گسترده آن در مصر حمایت کرده بود؛ سیاستی که روابط این کشور با ترکیه و قطر را که از مهم‌ترین هم‌پیمانانش در مقابله با گسترش نفوذ و تاثیر ایران بودند٬ تیره و تار کرد. با این همه٬ ملک سلمان اکنون در تلاش است تا از تنش‌های پدیدآمده بکاهد و روابط عربستان با متحدان جنبش اخوان‌المسلمین٬ از جمله حماس و نیز آنکارا و دوحه را هم بهبود ببخشد.

حماس٬ پل اتحاد اعراب علیه ایران

تحلیل رویترز بر این مبناست که عربستان در وضعیتی است که می‌خواهد تا جایی که امکان دارد بر شمار متحدان خود علیه ایران بیافزاید. به همین خاطر تلاش آنها برای ارتباط با مالزی یا حماس بخشی از یک پروژه خوانده شده که این هدف را دنبال می‌کند: جذب هرچه بیشتر متحدانی که بر سر ضرورت مقابله با نفوذ ایران با یکدیگر هم‌نظرند.

انگس مک‌دوال، تحلیلگر رویترز معتقد است که ریاض با ازسرگیری روابط با حماس می‌تواند از تنش‌های موجود در روابطش با اخوان‌المسلمین هم بکاهد و نقش ایران به عنوان مهم‌ترین مدافع جنبش مقاومت در فلسطین را کم‌رنگ کند. وی می‌گوید: «گذشته از این٬ عربستان می‌تواند از این فرصت برای میانجی‌گری میان حماس و فتح بهره گیرد و پلی برای پر کردن شکاف پدید‌آمده میان آنها بسازد.»

بهبود روابط ریاض با حماس و از سوی دیگر تلاش‌های ملک سلمان برای بهبود روابط با ترکیه و قطر که از مهم‌ترین مخالفان بشار اسد٬ مهم‌ترین متحد ایران در منطقه‌اند٬ معادلات را دستخوش تغییرات جدی خواهد کرد. بنا بر تحلیل رویترز٬ مثلث عربستان٬ ترکیه و قطر در صورت تقویت همکاری‌ها می‌تواند سرنوشت جنگ داخلی در سوریه را به کلی تغییر دهد.

به‌رغم مخالفت‌های جدی عربستان با اخوان‌المسلمین٬ حال این "تهدید عاجل ایران" است که رهبران این کشور را بر آن داشته که کمی انعطاف به خرج دهند تا بتوانند اتحادی منسجم‌تر علیه ایران رهایی‌یافته از از کمند تحریم‌ها تشکیل دهند.