نرگس محمدی: برای از پای درآوردن زنی، مهر مادرانه او را مستمسکی برای فشار و شکنجه در دست می گیرند

ایران با ۴۲ روزنامه‌نگار و وب‌نگار زندانی، یکی از پنج زندان بزرگ جهان برای روزنامه‌نگاران است. اقدامات دولت روحانی اما در دو سال گذشته در مسیر بهبود این وضعیت بوده است.

نرگس محمدی در نامه ای از رنج مادران و زنان زندانی در اوین می گوید و چکیده ای از آنچه بر آنان رفته است را نگاشته است. وی در بخشی از مقدمه نامه خود به موضوع مجازات مضاعف برای زنان به جرم زن بودن اشاره کرده و می نویسد: ” از نظر قدرتمندان، وظیفه زن، خانه نشینی و فرزند داری است و اگر زنی که مادر هم هست به جای عرصه خصوصی و خانه پای در عرصه عمومی گذاشته و منتقد قدرت گردد، نه مساوی یک مرد فعال مدنی، سیاسی-عقیدتی بلکه به جرم زن بودن به طور مضاعف مجازات خواهد شد. چرا که مرزهای تعریف شده حاکمان، چه به لحاظ جنسیتی و چه به لحاظ سیاسی را درهم شکسته است.”

این فعال حقوق بشر در ادامه نامه خود به وضعیت تعدادی از مادران و زنان محصور در اوین اشاره کرده است و از عمق محرومیت “مادران رنج کشیده” سخن گفته: “اکنون در زندانی به نام “اوین” به همراه ۱۷ زن که ۱۱ نفر آنها مادر و ۳ نفر از آنها کودکانی زیر ۱۰ سال دارند، حبس می کشم. ما زنان در زندانی هستیم که از داشتن تلفن محروم هستیم (حتی با کودکانمان) و مادران کودکان خردسالشان را هر ۱۵ روز یکبار و با اجازه مقامات قضایی و با حضور ماموران و فقط برای چند دقیقه در آغوش می گیرند یعنی هر ۷۲۰ ساعت مادران و کودکان حدود ۲ساعت می توانند با هم باشند.”

نرگس محمدی در بخش پایانی این نامه گفته که “سعی کردم این رنج را در حد توان اندکم به تصویر کشم نه برای جلب ترحم و دلسوزی بلکه برای امری فراتر از آن.”

متن نامه نرگس محمدی را کمپین حمایت از مادران زندانی منتشر کرده و متن این نامه بدین شرح است:

من یک زن و مادر و فعال حقوق بشر هستم. در این سرزمین هر دو ویژگی یعنی زن بودن به اضافه فعال حقوق بشر بودن جرمی مضاعف است. چرا که از نظر قدرتمندان، وظیفه زن، خانه نشینی و فرزند داری است و اگر زنی که مادر هم هست به جای عرصه خصوصی و خانه پای در عرصه عمومی گذاشته و منتقد قدرت گردد، نه مساوی یک مرد فعال مدنی، سیاسی-عقیدتی بلکه به جرم زن بودن به طور مضاعف مجازات خواهد شد. چرا که مرزهای تعریف شده حاکمان، چه به لحاظ جنسیتی و چه به لحاظ سیاسی را درهم شکسته است. لذا تاکید می کنم که من یک زن و مادر و یک فعال حقوق بشر هستم. زنی که به عنوان مادر یک مادر از کودکان ۳ ساله ام جدا شده و به سلول های انفرادی برده شدم و رنج جانکاه مادران دور از فرزند در زندان را تجربه کردم. دیوارهای سلول پر بود از دلنوشته های مادران مبارزی که از دلتنگی هایشان برای فرزندانشان نوشته بودند و رنج های “مادران رنج کشیده” همچون امتداد یک خط طولانی به طول تاریخ بشریت در ذهنم نقش بست. اکنون در زندانی به نام “اوین” به همراه ۱۷ زن که ۱۱ نفر آنها مادر و ۳ نفر از آنها کودکانی زیر ۱۰ سال دارند، حبس می کشم. ما زنان در زندانی هستیم که از داشتن تلفن محروم هستیم (حتی با کودکانمان) و مادران کودکان خردسالشان را هر ۱۵ روز یکبار و با اجازه مقامات قضایی و با حضور ماموران و فقط برای چند دقیقه در آغوش می گیرند یعنی هر ۷۲۰ ساعت مادران و کودکان حدود ۲ساعت می توانند با هم باشند و از این ملاقات تا ملاقات بعدی زمان بی خبری برای مادران و رنجی فراتر از توان فرزندان خردسال است. در بند زنان اوین تختخواب های مادران مزین به عکس های کودکان است هرازچندی مادری را می بینی که رخ بر گونه یک تصویر می گذارد و در خیال خود کودکش را در آغوش می کشد و می بوید و جان می یابد.

۳سال پیش فاران حسامی وارد اوین شده است. آن زمان فرزند او آرتین فقط ۳ سال داشت و مادر باید ۴ سال در زندان می ماند. اکنون آرتین کوچک ما ۶ ساله است. آرتین زبان گشود و کلمات را با لحن یک کودک شیرین زبان بر زبان راند و فاران هیچ کدام را نشنید. آرتین رشد کرد و فاران قد کشیدن او را ندید. وقتی فاران به زندان آمد پدر آرتین هم در زندان بود. ۵ سال و نیم پیش وقتی مریم اکبری منفرد به زندان اوین آمد سارای کوچک او ۳و نیم ساله و پگاه ۱۰ ساله و زهرا ۱۱ ساله بودند. شبهای کودکی سارا بدون شنیدن صدای لالایی مادر و روزهای کودکی او بدون ناز و نوازش های مادر مهربان سپری شد. وقتی سارا برای ملاقات با مادر می آمد کودکی ریزنقش بود که روی سکوی ملاقات و پشت شیشه های کثیف که حائلی بین او و مادرش بود می نشست. سارا اکنون قد کشیده و موهایش را بلند کرده و با کفش های صورتی برای دیدن مادر می آید.

مریم ۵ سال و نیم است که در زندان است و او محکوم به تحمل ۱۵ سال زندان شده است و تمام این مدت حتی ۱ ساعت هم مرخصی نرفته است.

مهوش شهریاری درست روز عروسی دخترش نگار بازداشت شد. مادری که در آرزوی دیدن دخترش در لباس سفید عروسی بود قبل از آمدن عروس از آرایشگاه بازداشت شد. نوعروس وارد خانه شد و مادر را صدا زد. هرچه سراغ مادر را گرفت کسی جوابش را نداد. مهوش اکنون هشتمین سال محکومیت ۲۰ ساله خود را می گذراند.

۷ سال پیش زمانی که فریبا کمال آبادی دستگیر شد ترانه ی ۱۳ ساله او دختر نوجوانی بود که بیشترین نیاز را به حضور مادر داشت اما نه تنها در این دوران مادرش در کنار او نبود بلکه ساعتها و روزهای عمر ترانه در راهروهای دادگاه ها، و زندان های مختلف اوین ، رجایی شهر و قرچک صرف شد. ترانه با وجود رتبه بالا از تحصیل در دانشگاه بازماند، ازدواج کرد، اما مادر ترانه با اینکه راضی بود او را برای شرکت در مراسم حتی یک ساعت با مامور و دستبند اعزام کنند، از شرکت در مراسم عقد دخترش محروم ماند.

صدیقه مرادی وقتی ۴ سال پیش به زندان آمد دخترش یاسمن ۱۳ ساله بود. صدیقه تنها یک فرزند دارد.یاسمن طی این ملاقات ها به چشمان مادر خیره نمی شود. دلیلش را به پدرش گفته است. می ترسد گریه اش بگیرد و مادرش را ناراحت کند. او پس از ملاقات با مادرش ساعت ها در اتاق خود خلوت می کند.

زهرا زهتابچی ۲ سال پیش وارد زندان شد و مینا ۱۱ ساله و نرگس ۲۰ ساله بودند. دختران هنوز پس از ۲ سال هجران مادر را تاب نمی آورند و آخرین بار با اشک اتاق ملاقات را ترک کردند. زمان بازداشت زهرا دخترک ۱۱ ساله بود و پدر و مادر و خواهر ۲۰ ساله اش را در یک شب بازداشت کرده بودند.

الهام فراهانی ۱ سال پیش وقتی پای به زندان گذاشت پسر و همسرش در زندان بودند و نوه های کوچکش ۱ ساله و ۷ ساله و به حضور او نیاز داشتند. او در غیاب مردان خانه تکیه گاه فرزندان و نوه هایش بود اما او نیز به اوین پای گذاشت.

من نیز یک مادرم، مادری که از دیدن هر ۱۵ روز یکبار فرزندانش و حتی شنیدن صدای چون نسیم عزیزانش هم محروم شده است. اکنون سهم من از فرزندانم تنها یک قطعه عکس است. بیم آن دارم که تصویرشان را در خیالم گم کنم. عکس کیانا و علی را در تختخوابم گذاشته ام. شب موقع خواب می بوسمشان و شب بخیر می گویم و صبح پس از برخواستن از خواب عکس ها را به آغوش می کشم و صبح بخیر می گویم گاه با اشک گاه با لبخندی تلخ و گزنده، اما با امید به آینده ای روشن.

بهاره هدایت و ریحانه حاج ابراهیم دباغ. بهاره و ریحانه ۵ سال و نیم است که در زندان هستند اگر این فرصت از آنها دریغ نمی شد اکنون نه نوعروسان دربند بلکه مادران این سرزمین بودند.

شاید هجر و فراقی ناخواسته بر مادری تحمیل گردد که باز می بایست به کمک او شتافت و مرهمی بر زخمش نهاد، اما فریاد از آن روزی که “عشق و مهر” مادر به عنوان وسیله و ابزاری برای فشار بر جامعه، بر خانواده و یا یک انسان مورد سوء استفاده قرار گیرد. فریاد از روزی که برای از پای درآوردن زنی، مهر مادرانه او را مستمسکی برای فشار و شکنجه بر او در دست گیرند و حکایت زن و مادر زندانی سیاسی-عقیدتی تلخ ترین نوع هجران و دوری و با چنین هدفی صورت می گیرد. به راستی مادران دربند اوین به کدامین گناه دچار این هجران و زندان شده اند؟ چگونه می توان نگاه های پر التماس کودکان را در هنگام پایان ملاقات و وداع با مادران بیان کرد؟ گویا پلک هم نمی زنند تا دقیق و درست تصویر چهره مادر را به خاطر بسپارند تا شب بدون حضور گرم و پرمهر مادر سر بر بالین سرد می گذارند حداقل تصویر مادر در خیال کوچکشان گرمابخش وجودشان گردد.

برای مادر زندانی سیاسی-عقیدتی اگر یک روی سکه رنج جانکاه مادرانه از هجر فرزند است، اما با اصالت و برتری دادن دلیل زیستن بر زیستن، روی دیگر سکه شور و سرور و عشق و تلاشی انسانی برای تحقق مفاهیم پرارزش بشریت چون عدالت و آزادی و حقوق بشراست. ما بر این باوریم که من و مادرانی چون من، زنانه و با مهری مادرانه نه فقط برای آینده کودکان خود بلکه برای آینده کوکان این سرزمین این رنج جانکاه و دلتنگی ها را تحمل می کنیم تا روزی شاهد صلح به معنای واقعی خود در سرزمین ایران و جهان باشیم چرا که مفهوم صلح فراتر از نبود جنگ است همانگونه که “مهر و عشق” مادر به فرزند خالص ترین و با شکوه ترین عشق های عالم است، “رنج هجران” مادر از فرزند نیز عمیق ترین و پر آلام ترین رنج بشریت است و این “مهر و عشق” و “رنج هجر” مادرانه در انتخابی آگاهانه برای پاسداشت مفاهیم انسانی حکایت ها و حرکت های تاثیرگذار در تاریخ ملت های جهان ساخته است و سببی برای رشد بشریت شده است.

قصد ندارم این رنج را مقدس جلوه دهم اما نگاهی به تاریخ از گذشته تا حال از دوران ابراهیم، موسی و عیسی نشان می دهد که این مادران بوده اند که در تنگناها راهی برای نجات بشریت گشوده اند و اکنون نیز در بسیاری از مبارزات آزادیخواهانه و مدنی ردپای زنان و مادران را به وضوح می توان دید. سعی کردم این رنج را در حد توان اندکم به تصویر کشم نه برای جلب ترحم و دلسوزی بلکه برای امری فراتر از آن. برای تاکید بر این موضوع که مادر فقط زایشگر نیست بلکه با زاییدن، مادر می شود و مادر مبداء پیوستگی بشریت است و مردان و سیاستمداران و قدرتمندان نمی توانند با نگاه پدرسالارانه این حرمت و ارزش جهانشمول بشری را ابزاری برای دست اندازی بر حقوق انسانی قرار دهند.
جای دارد آزادیخواهان و عدالت جویان و انسان هایی که می خواهند انسانیت و عشق را معنایی دوباره بخشند با تاملی دوباره بر مفهوم “مادر” تلاش نمایند تا “عشق و مهر” مادر با سیاست های جنگ طلبانه و در کشمکش های قدرت جویانه و در رفتارهای به دور از اخلاق و انسانیت، به “هجر و رنج” مادرانه تبدیل نشود. اگر روزی فرا رسد که بشریت به مهر مادرانه احترام بگذارد و مادر را چون مبداء پیوستگی بشریت ، اصالت و ارزش بخشد، آن روز، روز نجات انسان ها خواهد بود. بیایید با چنین رویکردی به “مادر” بر زخم کهنه “رنج مادران تاریخ” در سراسر جهان مرهمی بگذاریم. مرهمی بر زخم های چرکین ناشی از جنگ، زندان، شکنجه و اذیت و آزار بر جان خسته مادران.

نرگس محمدی
نایب رییس کانون مدافعان حقوق بشر
زندان اوین – مرداد ۱۳۹۴