كودتاي نافرجام تركيه و روياهاي اردوغان، عباس رحمتي

با كودتاي نافرجام  جمعه 15.07.2016 سرنوشت  ديگري براي تركيه رقم خواهد خورد در واقع ميتوان واضح و روشن گفت همان اتفاقي كه در ايران  براي ايرانيان در سال ١٣٥٧ ( ١٩٧٩) اتفاق افتاد و بنيادگرائي در اين سال ريشه دواند و  امروز ثمرش داده و نيز با حزب عدالت و توسعه  براي مردم تركيه در حال   شكل گيري است با چنين تصويري مي توان گفت ، اردوعان رئيس جمهور تركيه كم كم به روياهاي ديرينه اش نزديك ميشود همان رؤياي سلطاني در زمان عثماني ،رويائي كه بارها اردوعان به آن إذعان داشته است . رويائي كه در طول اين چند سال در ذهن خود داشته ،ميخواهد به بهانه مهار كودتا آنر عملي كند، كودتاي نافرجام و يا بقولي كودتاي ساختگي تركيه ، سرنوشت مردم تركيه را  عِوَض خواهد كرد و تركيه به راه ديگري خواهد رفت   كشوري  اسلامي كه به قول خانم " آنگلا مركل "  صدر اعظم آلمان ترکیه به دنياي مدرن پرتاب شده بود اما حالا به عقب سير خواهد كرد  نظام نيم سكولاري كه در نيمه راه مانده و حالا ميرود تا به نظامی سكتاريسم مذهبي تبديل  شود ، كشوري   كه در يك قديمي پيوستن به  اتحاديه اروپا بود تا به سکولاریسم یعنی روياهاي كمال آتا تورك  عملي تر شود، اكنون  يك شبه ره يكهزار ساله را طَي كرده  و ميرود تا  به نظام ديكتاتوري تبديل شود، تركيه  با يدك كشيدن اسلام  به دوران امپراتوري عثماني  نزديكتر خواهد شد و مسلمن عملكرد  اردوغان  وضعيت تركيه را بدتر  كرده و از دموكراسي نيز دورترخواهد شد.  

آيا اردوعان آگاه بوده كه كودتا ميشود تا بعد از كودتا بلافاصله فوج فوج از تمامي أقشار مردم دستگير و يا اخراج گردند؟  كارشناسان نظامي مي گويند يكي از مشخصه هاي  كودتاي نظامي  اين است كه معمولا كودتا را در نيمه هاي شب انجام ميدهند و نه زماني كه مردم بيدارند و ترافيك سنگين هنوز درشهرهاي بزرگ تركيه وجود دارد  مشخصه ديگري اين است كه آمريكا و يا روسيه ( شوروي سابق) هدايتگر كودتاها هستند ، مسئله مهمتر در كودتای تركيه اين است كه چرا كودتاچيان مجلسي را بمباران كرده اند كه بيشترين مخالفان اردوغان را در خود جاي داده است؟ ( احتمالن خالي هم بوده است)اين مهندسي را كسي جز اردوغان انجام داده است ؟ اين در حالي است كه يك تير هم به سمت كأخ  تازه تأسيس و مجلل رياست جمهوري شليك نشده است ! اين شك زماني به يقين تبديل ميشود كه تلويزيون  دولتي سه ساعت بعد از كودتا برنامه عادي خود را ادامه داده است. بطوريكه تعجب خبرنگاران را برانگيخته است و مي گويند اين شواهد نشان ميدهد رجب طيب اردوغان خود هدايت كودتا را در دست داشته است. و كودتا چيان پيام هاي خود را از رسانه هاي كم شنونده و ببنوده پخش كرده اند و...

‎قدر متیقن این است که اگر کودتا با هماهنگی با دولت هم انجام نشده باشد، میزان آمادگی و سرعت عمل اردوغان و طرفداران او برای سرکوب و تصفیه مخالفانش به ‌مراتب بیشتر از آمادگی کودتاگران برای برکناری اردوغان بود! معلوم نیست آنچه در ترکیه اتفاق افتاد، کودتای ارتش علیه اردوغان بود یا کودتای اردوغان علیه ارتش!

‎آنچه ما از کودتاهای خونین در نیم ‌قرن گذشته در چهار قاره جهان غیر از اقیانوسیه به یاد داريم، بیشتر کودتاها (ضربه به دولت) صرفا به منظور برآورده ‌شدن خواست و منافع نظامیان کودتاچی و در بسیاری موارد با تأیید آمریکا یا با حمایت اتحاد شوروی سابق صورت می‌گرفت و در کمتر مواردی منافع ملی لحاظ می‌شود

آمادگي اردوغان براي سركوب مخالفان: 

درست چند ساعت بعد از كودتا صحنه هاي وحشتِناكي از دستگيري افسران و فرماندهان و سربازان تركيه در شبكه هاي اجتماعي انتشار مي يابد از سر بريدن تا گوش بريدن فرمانده نيروي هوايي تا تجاوز در طويله و... ، روز بعد بازداشت ٢٥٦٠ نَفَر از وكلا و قضات و چند روز بعد اخراج پيش از ١٥ هزار نَفَر از معلمان و فرهنگيان انتشار مي يابد ، سوْال اينجاست اگر اين كودتا نظامي است چرا فرهنگيان اخراج و مورد بازجويي قرار ميگيرند ؟ بايد پرسيد ،چگونه مي توان اين تعداد انسان  را يك شبه شناسايي و تشخيص دادكه دست در دست كوتاچيان داشته اند ؟ در طول يك هفته بيش از ٦٠ هزار نَفَر كارمند دولت بازداشت و اخراج  و يا معلق شده اند ،  چند روز پس از كودتا ٩٩ افسر ارشد نظامي با آن رويداد دستگير و متهم  ميشوند دولت اسلامي تركيه بقول خودش سه ماه فرصت خواسته تا  به اهدافش دست يابد در كمتر از ده روز تمامي سفرهاي خارجي استادان  دانشگاه و حقوقدانان را متوقف كرده و بيشتر استادان دانشگاه ها را وادار به كنار گيري كرده است تمامي اين بگير و ببند ها و اينگونه  اعمال  خشن از قبل بر نامه ريزي شده بوده است و فقط از يك نظام ديكتاتور بر ميايد ولي اردوغان هنوز به ترشي ماستش اعتراف نكرده و ميگويد ما يك نظام دموكرات هستيم و دموكراسي در تركيه رعايت ميشود ، در حاليكه همگان ميدانند اردوعان در حال انتقام گيري از " فتح اله گولن" همكار و متحد سابقش است او روحاني ساكن آمريكا را مسئول كودتا معرفي كرده است در حاليكه " گولن" اين ادعا رد كرده است تصور اردوعان اين است كه گولن در ميان ارتشيان و فرهنگيان طرفداران زيادي دارد بخاطر همين  نه تنها از اين دو طبقه كه تمام أقشار جامعه را نشانه رفته است و كمر به قتل مخالفان بسته و اعتراضات و نصايح  اروپا و آمريكايي ها هم اثري ندارد. 

دور زدن قانون اساسی ،بنام دموكراسي :

اردوغان  كه يكبار توانسته است قانون را عِوَض كند و نخست وزيري را به رياست جمهوري تغيير دهد و خود بر مسند قدرت سوار شود، از طرفی با شکست انتخاباتی خود را به جامعه تحمیل کند ، شکست انتخاباتی ژوئن ۲۰۱۵ نشانگر تضعیف پایگاه اجتماعی اردوغان به دلیل کشتار کردها بود. اردوغان موفق نشد که حتی با دو انتخابات پر تقلب  در سال ٢٠١٥ اکثریت قاطع مورد نظر خود برای تغییر قانون اساسی را به دست آورد و رویای ریاست جمهوری دائمی خویش با اختیارات گسترده را عملی کند. او این ایده را رها نکرده است و در کمین فرصتی است که بتواند این تغییر را برای اشغال مادام العمر این پست و داشتن حق اعمال نظر خود پیاده کند. امروز او و كابينه اش همصدا ميگويند ما قادريم پارلمان را دور زده و قانون  ( سركوب و احتمالا اعدام ) وضع كنيم ، از طرفي با دستگيري گسترده وكلا وقضاوت برجسته  و إيجاد ترس و وحشت در جامعه ، نشان از برنامه ريزي ها ي از قبل ريخته شده دارد نگاهي گذارا به آمار دستگيري ها و اخراج ها به روشني وضعيت  آينده تركيه را ترسيم ميكند.

 برخی از اقدامات واکنشی دولت اردوغان که حتی بعد از نگارش این مقاله احتمالا نیز بر آن افزوده می شود چنین است:

‎اعلام سه ماه وضعیت اضطراری در سراسر کشور و تمام محدودیت های ناشی از آن برای جامعه
ممنوعیت خروج اساتید دانشگاه ها از کشور 
تعلیق بخشی از منشور حقوق بشر اروپا 
تعطیل کردن دهها رسانه (روزنامه ، رادیو و تلویزیون)
۷۵۰۰ نظامی، از جمله ۸۵ تیمسار بازداشت شده‌‌اند.
۸ هزار پلیس اخراج و هزار نفر هم بازداشت شده‌ان.
۳ هزار کارمند قوه قضائیه، از جمله ۱۴۸۱ قاضی منتظر خدمت شده‌اند.
۱۵۲۰۰ کارمند وزارت آموزش اخراج شده داده‌اند.
۲۱ هزار معلم مجوز تدریس خود را از دست داده‌اند.
۱۵۷۷ رئیس دانشکده مجبور به استعفا شده‌اند.
۱۵۰۰ کارمند وزارت دارایی از کار بی‌کار شده‌اند.
۴۹۲ روحانی، مبلغ و معلم مذهبی اخراج شده‌اند.
۳۹۳ کارمند وزارت امور اجتماعی عزل شده‌اند.
۲۵۷ کارمند دفتر نخست‌وزیری اخراج شده‌اند.
۱۰۰ مقام امنیتی منتظر خدمت شده‌اند.
دادگاه هاى تركيه ديگر با قانون أساسي كنوني قادر به إيجاد مانع براي دولت نخواهد بود . امروز در تركيه به بهانه كودتا، دادگاهها مانند دادگاههاي ايران همه چيز را يك نَفَر تعيين ميكند ، محدويت ها و سانسور بر نشريه و روزنامه ها و آزادي تجمع شديداً اعمال خواهد شد ،حمله لباس شخصي  ها به كتابفروشيها  نشان از  فرداي تير و تار تركيه دارد ، (فيلمش در يوتوپ موجود است ) اختيارات دولت براي دستگيري هاي گسترده بيشتر خواهد شد ،اردوعان و حزب توسعه وعدالت،  اعمال شديدتري  را بر همه گروه ها خصوصا طرفداران" فتح اله گولن " و نيز كردها تحميل خواهد كرد ، درست مانند سالهاي ١٣٦٠ ايران، اين بار در تركيه حكومت اسلامي بهانه مبارزه با كودتاچيان  سركوب را ادامه ميدهد نشانه هاي اين خشونت در همين چند روز به خوبي نشان ميدهد كه اردوغان پا جاي پای خميتي و خامنه اي گذاشته است ، حفظ نظام او از اوجب واجبات است ، تركيه راه خميني را كه چند سالي طول كشيد تا به سركوب عريان برسد، يكشبه طَي كرده است و پا در راهي گذاشته است كه برگشت ناپذير است و با ماهيت جاه طلبي كه در اردوغان سراغ داريم او تلاش دارد  به بهانه مبارزه با كودتاچيان تا بر قراري حكومت اسلامي دست از اين سركوبها و بگير و ببندها بر نخواهد داشت .

با ادامه سركوب هاي اخير، تركيه از يك نظام نيم بند سكولار، دموكراتيك كه قبلا توسط كمال آتاتورك[٢] پي ريزي شده بود فاصله خواهد گرفت و چند دهه طول خواهد كشيد تا حتا به وضعيت قبل باز گردد. آتاتورك بنيانگذار تركيه نوين عليرغم علاقه اش به سكولاريسم و مدرنيزم كه تلاش كرده بود حزب چكمه و شمشير را به جامعه تركيه تحميل كند مخالفتي جدي با واقعييت دموكراسي داشت با همين تفكر بود كه تمامي احزاب تركيه را به جز گرايشهاي هودار خود ( كماليسها) را منحل اعلام كرد.

تاريخچه كودتاهاي تركيه و شكل گيري احزاب :

فعاليت احزاب در تركيه به سالهاي ١٩٥٠ ميلادي بر ميگردد كه چند تشكل سياسي آغاز بكار ميكنند ، در اواخر همان دهه بود كه حزب دمكرات تركيه پيروز شد و قدرت را بدست ميگيرد ، ولي افسران جوان با تمايلات ناسيوناليستي - كماليستي با قدرت گيري حزب دمكرات مخالفت و در سال١٩٦٠ برعليه آن كودتا ميكنند و قدرت سياسي را در تركيه بدست ميگيرند . در سال ١٩٧١ زماني كه دوباره احزاب جانِ تازه مي گيرند ، كودتاي نظامي ديگري با نام " كودتا بيانيه "صورت مي گيرد كه در آنجا ارتشيان با بيانيه تهديد آميز تعيين تكليف ميكنند ولي احزاب در فضاى تشنج آميز به كار خود ادامه ميدهند كه به زد وخوردهاي زيادي منجر ميشود ، در گيري هاي راست افراطي و راست ها از يك طرف و چپ و چپ افراطي رفته رفته خونين ميشود و در نهايت كودتاي بسيار سنگيني در سال ١٩٨٠ رخ ميدهد و دهها هزار نفر دستگير ميشوند از آن تاريخ گزارش هاي راد يكالي رو به افزايش ميگذارد . پس از فروپاشي اتحاديه شوروي چهره تركيه تغيير مي كند و بارديگراحزاب فعال ميشوند، در اين ميان چند حزب معتدل بوجود ميآيد و نظامي ها بيشتر ترجيح ميدهند جريانهاي اسلامي رشد كنند تا جريانهاي چپ ، اين مسئله رشد اسلام گرايي را در تركيه سبب ميشود.

پيدايش حزب توسعه و عدالت :

رشد احزاب اسلامي و قدرت گيري آنهابه همت " نجم الدين اربكان " باعث شد تا او به نخست وزيري منصوب شود امري كه در نهايت ارتش سكولار تركيه را بر نمي تابد و در سال ١٩٩٧ به كودتاي ديگري با نام " پسا مدرن " مي انجامد كه " اربكان " را وادار به استعفاميكند از آن تاريخ احزاب اسلام گرا مانند رفاه ، فضيلت ،و حزب سعادت به شكل گسترده اي فعاليت ميكنند و موفق به يار گيري در طبقات اجتماعي مختلف ميشوند كه موسسين همگي از شاگردان اربكان بودند اين حزب با نشان دادن اسلام مدرن ، توانست به درون جامعه ترك نفوذ كرده و پايگاه اجتماعي كسب كرده و با فاصله گرفتن از جريانات وابسته به " اربكان " از همان زمان تاسيس در سال ٢٠٠١ با قدرت در صحنه سياسي تركيه حضور فعال داشته باشد و طی ١٣ سال همواره دست بالا را در انتخابات داشته باشد . در اين ميان حزب توسعه و عدالت با طرحهاي اردوغان قدرت هاي موازي دولت درسايه تركيه ( ارتش ) را تضعيف ميسازد و در سال ٢٠٠٧ در قالب محاكمه " ارنگه گون " دولت اردوغان بخش عمده اي از شبكه هاي ناسيوناليستي وابسته به ارتش را در هم مي شكند در سال ٢٠١٠ محاكمه ديگري آغاز ميكنند و ضربه ديگري به ساز و كارهاي كودتاگران ارتش وارد ميكند اين كودتابراى عدم تحريك مستقيم ارتش كه توسط " فتح الله گولن " واعظ ميليونر بود که در درون حزب عدالت وتوسعه صورت گرفت ، گولن كيست ؟ فتح الله گولن همكار اردوغان در حزب توسعه و عدالت بود او با يك ايدئولوژي اسلامي توانست با سازماندهي در تمام سطوح و دستگاههاي دولتي تركيه يارگيري كند و در نهايت يك دولت در دولت بوجود آورده بود كه بعدها "اردوغان "سايه سنگين" گولن" را بر حزب توسعه و عدالت احساس كرده كه باعث اختلافات شديد ميان اين دو رهبر ميشود ، از آنجا كه افراد وابسته به گولن در تمام ادارات و ارتش ودانشگاه ها و مراكز اسلامي وجود دارند اردوغان با بهانه كودتا ، تصميم به پاكسازي در تمام سطوح کشور ميگيرد به همین دليل بسياري از صاحب نظران ، كودتا را ساختگي ميدانند و ميگويند مي توان گفت علت اين گستردگي سركوب ها و بگير و ببندها را خصومت اردوغان با گولن دانست ولي با ريشه ي فکری كه گولن در تمام سطوح تركيه دارد ، بر داشتن او به سادگي اي كه اردوغان و يارانش تصور ميكنند، نيست ، اردوغان تصميم خود را سالهاست که گرفته است و آن تصميم امروز او ست ،پاكسازي و سرکوب و دار (احتمالا) و شکنجه و... در تمام سطوح كشور است ، كشوري كه بيش از نيمي از مردمانش مخالف اردوغان و حزب حاكمش هستند ، نتيجه اين نوع تفكر مشخص است، تركيه رادر قرن بیست و یکم به سمت امپراتوری عثمانی بردن یکی از اهداف اردوغان است ، گولن رهبر يك جنبش در تركيه است ،او يك نفر نيست كه بتوان براحتي او و طرفدارانش را كنار زد ، يك ايدئولوژي كه در حال گسترده تر شدن هم هست ، در واقع مي توان گفت اردوغان ، جا پاي خامنه اي در سركوب مخالفان گذاشته است و حاضر است كشور را با شيوه هاي مختلف به سمت اسلامي تر شدن سوق دهد .اردوغان خودكشي سياسي را بر راه حل مسالمت آميز ترجيح ميدهد ، حال بايد ديد آمريكا با در خواست و استرداد " گولن " كه از طرف اردوغان مطرح شده است چگونه بر خوردي خواهد كرد ؟ آيا موافقت خواهد كرد يا او را بعنوان رهبر اپوزيسيون در آستين خود براى آينده نگه ميدارد؟
_____________________________________________
[١] صالح نیکبخت در روزنامه شرق نوشت: در کودتای ١۶ جولای ترکیه درحالی‌که کودتاچیان با بمباران ساختمان پارلمان ترکیه که یکی از سنگرهای احزاب مخالف اردوغان است، آن را ویران کردند، حتی یک تیر هم به کاخ تازه‌تأسیس و مجلل ریاست‌جمهوری در آنکارا یا ساختمان نخست‌وزیری ترکیه شلیک نشد.

[٢]پس از سقوط امپراتوری عثمانی، در ۶ آبان ۱۳۰۲ (۲۹ اکتبر ۱۹۲۳) ، کشور ترکیه هم مرز با چندین کشور اروپایی و آسیایی بر مبنای نظام سیاسی جمهوری با مجلسی واحد به وسیله کمال آتاتورک و به عنوان تمامیتی کهن اما با ظاهری جدید بنیان گذاشته شد.