عِلمُ الادیان وعِلمُ الابدان(بخش سوم)، مسعود نقره‌کار

چند یادآوری علمی توسط عالمان عِلمُ الادیان وعِلمُ الابدان در بابِ: فوائد قمه زنی ازجمله تقویت حافظه و پیشگیری از سکته مغزی، نقش امپریالیست ها و کمونیست ها در اشاعه قمه زنی، اهمیت استفاده از واجبی با استناد به نوره کشیِ صحرای کربلا، مجازات اسلامیِ حیوانی که مورد تجاوز جنسی اشرف مخلوقات قرار می گیرد.

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

بخش پیشین این نوشته را از اینجا بخوانید

10

قمه‌زنی، ضربه زدن به فرق سربا قمه ( یا با تیغ و تیزی = تیغ زنی بر فرق سر و سینه و کتف) ، مراسم مذهبی برخی ازشیعیان بوده و هست. شیعیان درعزاداری ماه محرم به ویژه  روز عاشورا با پوشیدن البسه ای شبیه کفن که خون را بهتر می نمایاند، برای نشان دادن همدردی و عشق به امام حسین با قمه خودزنی می کنند. قمه زنان با شور و هیجان و فریادهای "حسین ...حسین" یا " حیدر... حیدر"، فرق سر می شکافند. قمه زنان گاه بر فرقِ سر کودکان خردسال خود قمه می زنند تا این کودکان نیز" شجاعت و جهادی شدن" از بزرگترها بیاموزند. همه آخوندها با قمه زدن موافق نبوده و نیستند، در طی تاریخ قمه‌زنی در ایران بسیاری از افراد برای از بین بردن و یا مذموم دانستن این عمل تلاش کرده‌اند و بسیاری از فقهای تشیع امر به حرام بودن این عمل داده‌اند و اعلام کرده اند که " انجام این عمل هیچ ثوابی ندارد و از نظر شرع مقدس حرام است" و قمه زنی را "بدعت عجیب و غریب" و شیطان پسند و وهن و تضعیف مذهب خوانده اند ".

برخی اما آن را نشانه ایمان و صوابی پُر ثواب دانسته اند. البته پای استعمار انگلیس وامپریالیست ها وکمونیست ها و دیگر دشمنان اسلام هم در رابطه با خراب کردن اسلام و فرهنگ عاشورائی به میان کشیده اند.(1) "... انگلیسی ها از جهل و سادگی شیعه و عشق زیاد آنان به امام حسین سوء استفاده کردند و قمه و شمشیرزنی بر پیشانی را جعل کرده و به آنان آموختند... متاسفانه برخی شیعیان هند این بدعت را بدون مجوز علما و نواب امام زمان پذیرفتند...کوبیدن شمشیر بر سرو پیشانی درسوگ سیدالشهدا در روز عاشورا، توسط استعمار انگلیس، از هند به ایران و عراق رخنه نمود. ..تا گذشته ای نه چندان دور، سفارت های بریتانیا در تهران و بغداد، هیئت های عزاداری را که به صورت انزجار آور و زشت در کوچه و خیابان ها ظاهر می شدند، تامین می کردند. غرض از سیاست استعماری انگلیس از کمک به رشد این مراسم زشت، به دست آوردنِ دلیلی معقول برای استعمارش بود که همواره با معارضه ی مردم بریتانیا و برخی نشریات آن کشور روبرو می شد... ". کمونیست ها هم از" جهل و سادگی شیعه" استفاده کردند. " ....مقام معظم رهبری در این رابطه مطلبی نقل کرده‌اند:... وقتی کمونیست‌ها بر منطقه آذربایجان شوروی سابق مسلط شدند، همه آثار اسلامی را از آنجا محو کردند مثلاً مساجد را به انبار تبدیل کردند و ... هیچ نشانه‌ای از اسلام و تشیع باقی نگذاشتند، فقط یک چیز را اجازه دادند و آن قمه زدن بود، دستورالعمل رؤسای کمونیستی به زیر دستانشان این بود که مسلمانان حق ندارند نماز جماعت برگزار کنند و یا قرآن بخوانند، اما اجازه دارند که قمه بزنند، چون خود قمه‌زنی برای آن‌ها یک وسیله تبلیغاتی بر ضد دین و تشیع بود ..."(2) . " همواره استعمارگران خون آشام در تلاش بوده‌اند تا نقش عاشورا را کمرنگ کنند و بنیانش را براندازند، مؤثرترین عاملی که می‌تواند آن را برای نسل‌های آینده حفظ کند، مراسم سوگواری امام حسین(ع) است، برپا داشتن مراسمی به یاد سیدالشهدا در ایام مختلف به ویژه دهه محرم و روز عاشورا می‌تواند روشی برای احیا خط ائمه و تبیین مظلومیت آنان باشد، تأکیدهای فراوان پیامبر(ص) و ائمه(ع) به برپایی مراسم سوگواری نیز هماهنگ با این اهداف عالیه بوده است..."

می گویند اردبیلی ها و ترک های آذربایجانی این نوع عزاداری را به همۀ ایران صادر کردند (3) . " میرزا عبدالله افندی از علمای شیعه ی معاصر شاه سلطان حسین - در کتاب "تحفه فیروزیه" اشاره می کند: مطابق روایت جاسم حسن شبر در "ارشاد الخطیب"، مقدس اردبیلی چندی از حرکات ناشایستی که بعضی مردم در امر عزاداری امام حسین (ع) مرتکب می شده اند، رنجیده خاطر شده و با این استدلال که این اعمال جزو رسوم اقامه عزا نیست و در سیره ی اهل بیت نیز وجود ندارند، آنان را از این کار نهی می کند لکن مردم به منع او وقعی ننهاده، بر شدت و گستره ی عمل خود افزودند. تا آنجا که وی آزرده شده، حتی در مقام اعتراض، ترک آن دیار (اردبیل) کرده و به یکی از قریه های اطراف می رود تا صدای عزاداری مردم به آن شیوه را نشنود.". دوران صفویه را دوران رواج قمه زنی دانسته اند، در دوران قاجاریه بودند اهل سیاست و دین که با قمه زنی مخالفت می کردند. درعزاداری شیعیان در اصفهان عصر صفوی به سال 1037 قمری "....علاوه بر ابزار آلات جدید، آداب و رسوم نوینی هم در سلک آیین های عزاداری درآمد، آدابی چون "تیغ زنی، قفل زنی، سنگ زنی و قمه زنی". (4)

امیرکبیر با قمه زنی مخالف بود و فتوائی نیز در مخالفت با قمه زنی گرفته بود اما این رسم ادامه یافت.(5). بنجامن، سفیر کبیرآمریکا در ایرانِ عهد ناصرالدین شاه، در توصیف مراسم قمه زنی در سفرنامه اش چنین می نویسد: " سال 1884 میلادی من در تهران اقامت داشتم. دسته هایی در خیابان ها حرکت می کردند و احساسات تند و شدید بی سابقه ای از خود نشان می دادند ... در این میان ناگهان جمعی سفید پوش که کاردهایی در دست داشتند، پدیدار شدند که با هیجان زیاد کاردها را بالا برده و به سر خود می زدند و خون از سر آنها و از کاردهایی که در دست داشتند، فواره می زد و سر تا پایشان را سرخ کرده بود. واقعاً که منظره دلخراش و بسیار تأثرآوری بود که هرگز نمی توانم آن را از یاد ببرم. کسانی که دراین دسته ها قمه می زنند، گاهی اوقات آنقدر به هیجان آمده و یا خونی که از آنها می رود آن قدر زیاد است که بی حال شده و روی زمین می افتند و حتی ممکن است اگر فوراً مداوا نشوند، جان خود را از دست بدهند. (6) در دوران پهلوی  مخالفت‌های زیادی با قمه زنی شد و درحال مطرود شدن بود. مرتضی مطهری گفته است :" قمه زنی و بلند کردن طبل و شیپور از ارتدکس‌های قفقاز به ایران سرایت کرد و چون روحیه مردم برای پذیرش آن آمادگی داشت همچون برق در همه جا دوید."

علمای معاصر علم الادیان و علم الابدان در حکومت اسلامی فوائد بسیار برای قمه زنی برشمرده اند. " فیلسوفی" از این جماعت ادعا کرده است که فلسفه قمه زنی بیش از هرچیز "فلسفه رو کم کنی" ست. شیعیان با قمه زنی و خودزنی به مخالفان خود می گویند: " ببینید ! ما وقتی با خودمان اینکار را می کنیم با مخالفان خانواده عصمت و طهارت چه خواهیم کرد" ( 7). و به این ترتیب " استاد رائفی پور" بسیاری از " فلسفه " های موجود در باره قمه زنی را رد فرمودند، مثل : موضوع " مواسات و جزع" و یا اینکه : " ..قمه‌زنی به تبع افسانه سر به محمل کوبیدن حضرت زینب(س) ست،...فردی به نام مسلم جصاص (گچکار) نقل می‌کند: به هنگامی که در حال بازسازی دروازه اصلی شهر کوفه بوده هیاهویی می‌شنود و به سمت هیاهو حرکت کرده و می‌بیند که اسرای واقعه عاشورا در کجاوه بودند و در این هنگام سر بریده امام حسین(ع) را بالای نیزه بردند که حضرت زینب با مشاهده سر بریده برادر، سر خود را از فرط ناراحتی به چوب محمل می‌کوبد، چنانچه خون از زیر مقنعه‌اش جاری شد و با چشم گریان اشعاری را قرائت کردند.(8)این مطلب برگرفته شده از کتابی به نام نورالعین فی مشهد الحسین است که به ابراهیم بن محمد نیشابوری اسفراینی نسبت داده می‌شود که شخصی اشعری مذهب و شافعی مسلک بود..." و یا این استدلال : "...من صبح و عصر بر تو ندبه می‌کنم و به جای اشک‌ها بر تو خون می‌گریم". که بعضی‌ها این جواز قمه‌زنی و خونریزی را استفاده کرده و می گویند چون امام زمان(عج) حاضر است برای جد بزرگوارش خون گریه کند، پس ما نیز می‌توانیم قمه‌زنی و خونریزی کنیم. و یا یکی دیگر از دلائل مدافعان قمه‌زنی به نقل تاریخی است که آمده امام سجاد(ع) در عزای حسین " قام علی طوله و نطح الجدار بوجهه فکسر انفهه و شجّ رأسه و سال دمه علی صدره و خرّ مغشّیا علیه من شدة الحزن و البکاء"، تمام قد حضرت ایستاد و صورت خود را به دیوار منزل کوبید پس بینی آن حضرت و سر ایشان شکست و خونش بر صورت ایشان ریخت و از شدت حزن و گریه از هوش رفتند".(9)

پزشکان علم الابدانی نیز قمه زنی را " حجامت از سر" خوانده اند، " حجامتی نجات بخش" که از پایه های " طب اسلامی " ست. روش درمانی ای که امروزه طب مدرن نیز به پیروی از معصومین آن را توصیه می کند. این "پزشکان حاذق" مدعی هستند که از کشورهای مختلف جهان بیماردارند، از کشورهائی مثل امریکا که از " روش قمه زنی" برای درمان بیماران بهره طبی می برد. پزشکان حزب الهی و علم الابدانی قمه زنی را عامل تقویت حافظه، پیشگیری از سکته مغزی، پیسی، تنظیم خواب، تقویت بینائی و....اعلام کرده اند( 10)، که به این ترتیب، اگرچه ضربه بر سر زده می شود اما قمه زنی داروی درمان بواسیر و نواسیر نیز خواهد بود.

11

واجبی یا نوره، پودری ست ترکیب شده از: " آهک و زرنیخ، که برای زدودن و برداشتن موی بدن از آن استفاده شده و می شود.

پرسش :آقائی 27 ساله از مراغه در باره طرز استفاده از واجبی (نوره) از دکتر حسین روازاده می پرسد:

" دو روز بعد از استفاده پودر نظافت جاي موها قرمز شده و دربعضي از قسمتها جوشهاي كوچك ميزند و خارش نيز دارد براي درمان چه كنم. ضمنا براي كدام قسمتهاي بدن (سينه، روي شكم، بين پاها و خودپاها) از پودر نظافت مي توان استفاده كرد؟"

پاسخ: واجبی یا نوره را باید روی پوست خشک بگذارید، یعنی قبل از خیس کردن پوست در حمام باید پودر نوره را با مقداری آب مخلوط کرده و روی پوست بگذارید و نباید مدت طولانی روی پوست باشد و مدت زمانی که بسته به پوست افراد، مو براحتی کنده می شود کفایت می کند که حدود ده دقیقه می باشد. البته احتمال دارد شما دارای طبع به شدت گرم و خشک هستید (غلبه شدید صفرا) و پوست شما گرم و خشک است و چون واجبی نیز شدیداً گرم و خشک هست، شما دچار مشکل شده اید که در این حالت باید طبعتان را تعدیل نمایید و بعد استفاده کنید یا اینکه برای اولین بار از نوره استفاده می کنید که در این صورت جوشهای ریز طبیعی است و باید چرب نمایید تا از بین بروند. ضمناً واجبی را به غیر از سر و صورت برای تمام پوست بدن می توانید استفاده نمایید." (11) دراهمیت استفاده از واجبی گفته می شود که : " کشور های پیشرفته از کشورما واجبی می خرند و از ان داروهای شیمی درمانی می سازند و ما با قیمت گزاف وارد کشور می کنیم .. استشمام بوی واجبی مانع از بروز بیماری سرطان خون و یا روماتیسم می شود نادقیق است"

جایگاه واجبی در اسلام (تشیع) و طب اسلامی در حدی ست که رد زمره ی اخلاق پیامبران آمده است ...." اگرکسی بعد از40 روز واجبی استفاده نکند مسلمان نیست". روازاده ها البته با اتکا به منابع متعدد احادیث و روایات ازانبیاء واولیا درباره احکام نوره کشیدن و آداب آن سخن می گویند که اینها نمونه هائی از آن احادیث و روایات هستند: "نوره کشیدن مستحب است ولو به فاصله سه روز باشد...سنت درنوره کشیدن 15 روزیکبار است...مستحب است هرگاه 20 روز گذشت و شخص پولی برای تنویر ندارد قرض کند و خداوند خواهد داد...کراهت دارد که 40 روز نوره کشیدن را ترک کنند بلکه روایت شده چنین کسی کرامت و احترامی ندارد...مکروه است که بیش از40 روز آن را ترک کنند ...نوره کشیدن درروزچهارشنبه مکروه است چون آن روز نحس مستمری است...مستحب است موقع نوره کشیدن قدری نوره بر سر بینی خود گذارد و آن را ببوید و این دعا را بخواند:(صل الله علی سلیمان ابن داوودکما امربالنوره) که ذکر این دعا باعث این می گردد که نوره شخص را نسوزاند...موی بدن وقتی بلند شود آب پشت را قطع می کند و مفاصل را سست می نماید و باعث ضعف و تنبلی و سل می شود...نوره آب پشت را زیاد می کند و بدن را قوی می نماید و پیه کلیه ها را زیاد میکند و بدن را بانشاط و سرحال و سالم می نماید...هرکس حمام رود و نوره بمالد بعد ازسر تا قدم خود حنا استعمال کند این عمل او امان از جنون و جذام و برص و اکله است تا دفعه دیگر که نوره بکشد و فقررا هم ازاو دورمی کند...نوره کشیدن پاک کننده بدن است و دفع دلگیری و پریشانی خاطر می کند...".

"... آقا امام رضا (ع) می فرماید اگر توانستین هرروز نوره بذارین، نوره همون واجبی میشه، نتونستین یک روزدرمیان ، نتونستین دو روز درمیان، اگر نتونستین هفتگی، اگر نتونستین دوهفته یکبار، تا بالاخره ماهی یکبار...اینو خوب گوش کنین خیلی با ارزشه چون من تحقیق کردم، اگریک ماه گذشت پول نداشتین قرض کنین واجبی استفاده کنین...اگر چهل روزگذشت و مسلمانی واجبی استفاده نکرد مسلمان نیست... چرا؟، آقایون! حمامی رو که اینها درست می کردن نو بود استفاده نمی کردن، بعد ار 7 سال استفاده می کردن برای اینکه چون ساختمان حمام تازه ست مبادا تازگی این حمام اثر منفی روی بدن شما بذاره، ولی برای واجبی گذاشتن یک اتاقک کوچیک درست می کردن، درشو می بستن می رفتن اون تو واجبی میذاشتن که بوی این واجبی خودش خفه کننده ست، بوش اذیت کننده ست، چون نمی دونن موضوع چیه؟، اما وقتی فهمیدن میری تو این اتاق با لذت بومی کنی... آقایون ! وزارت بهداشت ما اعلام کرده واجبی ای که الان فروش میره اگرآرسنیک داشته باشه آرسنیک سرطان زاست وغیربهداشتیه.

واجبی نباید آرسنیک داشته باشه. اما وزارت بهداشت ما نمی دونه این آرسنیکی که الان از واجبی در میارن کجا میره ، میره اروپا با فسفر و گوگرد مخلوط میشه برمی گرده به عنوان داروی شیمیائی ضد سرطان خون تو این مملکت، شیمی درمانی...درکتاب های قدیمی می خوانی میگه کسی که واجبی می گذاره دچارروماتیسم نمیشه – ما الان برای درمان روماتیسم واجبی میدیم ، و کسی که واجبی میذاره سرطان خون نمی گیره، پس معلوم شد واجبی که دارای گوگرد و فسفر و آرسنیک است رونباید وارد خون کنند طریق وارد کردن این مواد ضد سرطان اینه که از طریق تنفس و پوست وارد خون بشه، یعنی باید بری اونجا تو اتاقک واجبی مدت زمانی که واجبی میذاری بوکنی تا از طریق تنفس وارد خونت بشه و سرطان از بدنت بیرون بره ....فکرمی کنن نظر ما این بوده که یه ذره موی زیر بغلتو بکَنی ، خُب تیغ می زنی یا ماشین می زنی ،فقط زدن مو نیست، زیربغل را می شود با تیغ زد ویک ماه مو در نمیاد... چرا امام رضا گفته هر روز واجبی بذارین؟ و...." (12). برخی ازمؤمنان سخنان و تجویزهای روازاده ها را تعدیل کرده اند:

"...باز از حضرت صادق سلام الله علیه نقل شده است: السُّنَّةُ فِي النُّورَةِ فِي كُلِّ خَمْسَةَ عَشَرَ يَوْماً فَمَنْ أَتَتْ عَلَيْهِ إِحْدَى وَ عِشْرُونَ يَوْماً فليستدين [فَلْيَسْتَدِنْ‏] عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْيَتَنَوَّرْ وَ مَنْ أَتَتْ عَلَيْهِ أَرْبَعُونَ يَوْماً وَ لَمْ يَتَنَوَّرْ فَلَيْسَ بِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُسْلِمٍ .
" سنت در استفاده از نوره هر پانزده روز یک بار است و اگر بر کسی بیست و یک روزبگذرد، باید برای استفاده ازنوره قرض کند، و اگر برکسی چهل روز گذشت و ازنوره استفاده نکرد، آن شخص نه مومن است و نه مسلمان."

در اهمیت نوره کشی آورده اند که : "...پیش از شروع جنگ در کربلا امام حسین فرمودند خیمه ای به پا کنند آنگاه امام حسین وارد خیمه شد و نوره کشید وچون امام حسین فراغت یافت دیگران رفتند و نوره کشیدند.(13) "...چون به حسین نزدیک شدند، فرمود که برای او سراپرده ای برافراشتند، آنگاه فرمان داد که اندازه ای مشک آوردند و در جامی بزرگ با آب در آمیختند. در این هنگام حسین به درون شد و نوره مالید و سر و تن بشست و بر سراسر پیگر نازنین گلاب افشاند و شادان و چابک و دمان و آراسته بیرون آمد. عبدالرحمن بن عبد ریه و بریر بن خضیر همدانی بر درسراپرده ایستاده و هریکی کوشیدند که پس از حسین، به درون رود و خود را بپیراید و بیاراید. بریر گفت: از آنچه بر سرمان خواهد آمد، شاد و مژده یاب هستم. به خدا میان ما با دخترکان زیبای فراخ چشم بهشتی جز همین به جای نمانده است که ایشان با شمشیرهایشان برما تازند و آنگاه ما یکراست به آغوش آنان بال کشیم. چون حسین بپرداخت، این دو به درون رفتند..."(14)

"...هنگامى كه روز عاشورا فرا رسيد، امام حسين عليه السّلام صبح زود، دستور داد خيمه‏اى برپا كردند، و ظرف بزرگى در ميان خيمه نهادند و در ميان آن ظرف مشك فراوان بود، و در كنار آن (يا در داخل آن) نوره نهادند، آنگاه امام حسين عليه السّلام براى تنظيف به درون خيمه رفت. روايت شده: برير بن خضير همدانى، و عبد الرّحمن بن عبد ربّه انصارى بردرخيمه ايستادند تا بعد از امام عليه السّلام براى تنظيف داخل خيمه شوند، در اين هنگام برير با عبد الرّحمن شوخى مى‏كرد و مى‏خنديد. عبد الرّحمن به او گفت: " آيا مى‏خندى؟ اكنون وقت خنده و شوخى نيست." برير جواب داد: "بستگانم مى‏دانند كه من نه در جوانى و نه در پيرى اهل شوخى و بيهوده گويى نبوده و نيستم، امّا اكنون كه شوخى كردم به خاطر شادى بسيار است كه در پيش داريم،سوگند به خدا فاصله ما با معانقه با حوريان بهشتى، جز ساعتى نيست كه ما در اين ساعت با اين دشمنان بجنگيم و كشته شويم...."(15)

12

پرسش: اگر کسی با همسرش درشب عاشورا مجامعت کند حکمش چیست ؟
پاسخ: " اشکال شرعی ندارد اما بهتر است به جهت رعایت ادب در شب دیگری این کار انجام شود".

پرسش : اگر با حیوانات مقاربت کند حکم او چیست و آیا گناهش قابل بخشودن است؟ احادیث در این باره چگونه است و برای توبه چه باید بکند؟
پاسخ: حکم شخصی که با حیوان مقاربت کند و همچنین حکم حیوان وطی شده بدین شرح است:

" ....خوردن گوشت اسب و قاطر و الاغ مکروه است و اگر کسی با آنها وطی کند، یعنی نزدیکی نماید حرام می‏شوند و باید آنها را از شهر بیرون ببرند و در جای دیگر بفروشند. باید قیمت آن را به عنوان غرامت به صاحب آنها بپردازند ....خود و نسلشان حرام می‏شوند...اگر با گاو و گوسفند و شتر نزدیکی کنند، بول و سرگین آنها نجس می‏شود و آشامیدن شیر آنها هم حرام است و باید بدون آن که تأخیر بیفتد آن حیوان را بکشند و بسوزانند و کسی که با آن وطی کرده پول آن را به صاحبش بدهد، اگر به بهیمه دیگری هم نزدیکی کند، شیر آن حرام می‏شود. باید آنها را از شهر بیرون ببرند و در جای دیگر بفروشند...گوشت آنها حرام می‏شود، و همچنین شیر آنها و نسل بعد از وطی آنها بنا بر احتیاط واجب، بول و سرگین آنها نجس می‏شود . البته آیت الله زنجانی فرموده اند: حرام نمی‏شوند، ولی باید آنها را از شهر بیرون ببرند و در جای دیگری که وضعیت این حیوان را نمی‏دانند، بفروشند. با عمل زشت وطی، حیوان از ملک مالکش خارج نمی‏شود، بلکه نزدیکی کننده که مالک حیوان نیست، باید هر مقداری که در اثر بیرون بردن و فروختن این حیوان به مالک ضرر زده است، جبران نماید.(16). اما راه حل این کار فقط توبه است و کسی که توبه کند مسلما خداوند او را می بخشد.( منظور متجاوز است نه حیوان مورد تجاوز).

از کمبودهای این بحث می توان به عدم اشاره به وطی با بُز، مرغ و حیوانات دیگر اشاره داشت. امید می رود در چاپ های بعدی رساله های آیاتِ اعظام این کمبودها هم برطرف شود.

ادامه دارد

******
منابع:

1- گفت وگو با دکتر مایکل برانت، معاون سابق سیا (سازمان اطلاعاتی مرکزی آمریکا) / روزنامه جمهوری اسلامی، تاریخ 83/3/5 / دست پنهان از انتشارات مؤسسه فرهنگی فخر الأئمه .
2- به نقل از سخنان ولی فقیه در دیدار عمومی با مردم مشهد در اول فروردین 1376
3- پیدایش قمه زنی، تارنمای تبیان، 29 بهمن 1386/ محسن حسام مظاهری، مقاله «رسانه ی شیعه، مروری بر تاریخ تکوین مجالس و آیین های عزاداری در ایران». مجله اخبار ادیان، شماره 18، فروردین و اردیبهشت 1385.
4- سفرنامه پیتردلاواله، ترجمه ی شجاع الدین شفا، انتشارات علمی فرهنگی.
5- فریدون آدمیت، امیر کبیر و ایران
6-بنجامن، س.ج. و.، ایران و ایرانیان، ترجمه محمد حسین کردبچه.
7-دفاع رائفی پور از قمه زنی،بیان فوائد جسمی و روحی و پاسخ به ...
https://www.youtube.com/watch?v=0oCjveW2tak
8- ناسخ التواریخ، جلد 6
9- دارالسلام، جلد2
10- قمه زنی و حجامت سر از زبان دکتر حسینی عضو انجمن تحقیقات ...
https://www.youtube.com/watch?v=-ppLQK0BtX4
https://www.youtube.com/watch?v=Wh3N1fU-8EM
11- ر.ک به تارنمای دکتر حسین روازاده
12-حسین روازاده کیست؟
http://ravazadeh.com/fa/biography-doctor-ravazadeh.html
نوار روازاده در باره " واجبی"
https://www.youtube.com/watch?v=vXn_eneSFp0
13- تاریخ طبری، جلد 7
14- تاریخ کامل، نوشته عزالدین ابن اثیر، برگردان دکتر سید حسین روحانی، انتشارات اساطیر، تهران 1382
15- غم نامه كربلا، ترجمه اللهوف على قتلى الطفوف‏/ سيد على بن موسى بن طاووس (م 664 هجری)، مترجم: محمد محمدى اشتهاردى‏، تهران، نشر مطهر، چ اول‏:1377
16- توضيح المسائل آیت الله خمینی، بنیانگذار حکومت اسلامی در ایران/ و آیات اعظام اراکی، گلپایگانی، خوئی، سیستانی و.....

منابع دیگر:

1- ابراهیم الحیدری، تراژدی کربلا، ترجمه ی علی معموری.
2- عبدالله مستوفی، شرح زندگانی من، تاریخ اجتماعی و اداری دوران قاجاریه
3- گفت و گو با سید محمد بحرالعلوم پیرامون عزاداری حسینی، مجله ی النور، شماره 74، ژوئیه 1997م. 
4- گفت وگو با دکتر شاکر لطیف، تراژدی کربلا. 
5- مهدی مسائلی، قمه زنی، سنت با بدعت؟
6- مصاحبه با دکتر یوسفی غروی
http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=15281
7- جاسم حسن شبر، ارشاد الخطیب
8- مطهری، حماسه حسینی، ص 55-53/ مرتضی مطهری، جاذبه و دافعه علی
9- مهدی بامداد، شرح رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری، ج4
10- علامه سید محسن امین عاملی، المجالس السنیه. منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، جلد 1/ کشف اسرار، امام خمینی