تحلیلی از پیامدهای عبور موشک‌های روسی از آسمان ایران

فرارو - یک دیپلمات باسابقه ایران درباره درخواست روسیه برای عبور موشک های کروز از آسمان ایران به سمت مواضع تروریست ها در سوریه گفت: «ممکن است این موضوع تبدیل به یک رویه شود. بنابراین ایران نباید چنین اجازه ای را به روسیه بدهد و اگر هم چنین اجازه ای را می دهد باید دید ما به ازای آن چیست.»

بعد از استقرار بمب افکن های تو-22 ام 3 و سو-24 روسیه در پایگاه هوایی همدان برای عزیمت به سوریه و بمباران مواضع تروریست ها، اکنون منابع روسی از درخواست مسکو از ایران و عراق برای استفاده از حریم هوایی آنها به منظور پرتاب موشک های کروز خبر داده اند. روسیه در سال ۲۰۱۵ نیز چندین موشک را به مواضع گروه تروریستی داعش در سوریه شلیک کرده بود که از آسمان ایران عبور کرده بود. در آن زمان سردار علایی فرمانده پیشین نیروی دریایی سپاه از این اقدام انتقاد کرده و آن را به ضرر ایران توصیف کرده بود.

آیا ایران باید اجازه عبور موشک های روسی از فضای آسمان خود را بدهد؟ آیا روابط اخیر ایران و روسیه حاکی از رابطه استراتژیک میان دو کشور است؟

دکتر افشار سلیمانی سفیر پیشین ایران در آذربایجان در گفتگو با فرارو گفت: «بنده تا مصادیق عینی دیگری از همکاری میان ایران و روسیه نبینم کماکان بر دیدگاه سابق خود هستم و معتقدم روابط ایران و روسیه روابطی است که تا حدودی از ماهیت اقتصادی برخوردار است و به لحاظ موارد دیگر مقطعی است و نمی توان از یک همکاری استراتژیک تمام عیار میان این دو کشور صحبت کرد.»

وی ادامه داد: «البته بحران سوریه یک استثناء است که ایران و روسیه توانسته اند به لحاظ منافعی که هر دو کشور دارند (و نه منافع مشترک) به یک نقطه مشترک برای همکاری در سوریه برسند.»

سلیمانی درباره اهمیت استراتژیک – نظامی حضور بمب افکن های روسی در پایگاه هوایی همدان گفت: «این همکاری به نفع روسیه است و در واقع ما دست روسیه را در این باره باز گذاشته ایم و این موضوع خیلی به نفع ایران نیست.»

سلیمانی در پاسخ به این سوال که آیا افزایش حجم همکاری های ایران و روسیه به خصوص در ابعاد نظامی و استراتژیک به معنای اتحاد استراتژیک میان دو کشور است؟، گفت: «خیر؛ این همکاری های نظامی را نمی توان به سایر موارد تسرّی داد. به طور مثال روسیه در بحث رژیم حقوقی دریای خزر هیچگاه همراه ایران نبوده و در حالی که صحبت های اولیه بر این مبنا بوده که مسئله با اجماع حل و فصل شود و مادامی که پنج کشور همزمان درباره رژیم حقوقی خزر به اجماع نرسیده اند چیزی اعلام نشود؛ اما روسیه اکنون خود را از این مجموعه جدا کرده است.»

وی ادامه داد: «زمانی رابطه ایران و روسیه استراتژیک می شود که روس ها حاضر شوند با ایران در پیرامون خود همکاری داشته باشند. به طور مثال روسیه هیچگاه در قفقاز جنوبی با ایران همکاری نکرده است در حالی که ایران در این منطقه با دو کشور آذربایجان و ارمنستان هم مرز است و چند سال است مناقشه قره باغ وجود دارد و ارمنستان با کمک روسیه خاک آذربایجان را اشغال کرده است.»

وی افزود: «لذا این سوال مطرح است که چرا ایران در فرایند مذاکرات صلح قره باغ حضور ندارد و اگرچه گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا با حضور ایران در این مذاکرات مخالف است اما روسیه یکی از روسای گروه مینسک است و می توانست ایران را به این مذاکرات دعوت کند چراکه اتفاقا این بحران به ایران نزدیک تر از روسیه است.»

سلیمانی درباره درخواست روسیه برای عبور موشک های کروز از آسمان ایران به سمت مواضع تروریست ها در سوریه گفت: «اگرچه ممکن است این اقدام در ارتباط با بحث سوریه تا حدودی به نفع ایران باشد، اما اگر این اقدام به یک رویه تبدیل شود به لحاظ امنیتی به نفع ایران نیست.»

وی ادامه داد: «سال گذشته نیز که روسیه اقدام به پرتاب موشک به سمت مواضع تروریست ها از فضای آسمان ایران کرد سردار علایی به لحاظ اقتصادی به این موضوع انتقاد کرد؛ اما دیدگاه من بیشتر امنیتی است. اگر فردا روسیه بخواهد به جای دیگری موشک بزند چون قبلا چند بار این کار را کرده است حتی اگر ایران اجازه ندهد این کار را خواهد کرد؛ آن روز ایران می خواهد چکار کند؟»

وی افزود: «لذا ممکن است این موضوع تبدیل به یک رویه شود. بنابراین این موضوع خیلی مهم است و طبیعتا ایران نباید چنین اجازه ای را به روسیه بدهد و اگر هم چنین اجازه ای را می دهد باید دید ما به ازای آن چیست.»

این دیپلمات باسابقه کشورمان تصریح کرد: «وقتی یک همکاری استراتژیک که ماهیت نظامی و امنیتی منطقه ای دارد در قالب دوجانبه صورت می گیرد ما به ازای آن باید مشخص باشد. ایران وقتی امتیازاتی به روسیه می دهد باید ما به ازای آن را دریافت کند. ایران چرا نباید از روسیه بخواهد در مسائل منطقه ای اقدامات عملی انجام دهد. چرا روسیه در پشت پرده تاجیکستان قرار می گیرد تا ایران وارد شانگهای نشود؛ هرچند من معتقدم عضویت ایران در شانگهای خیلی هم برای ما ثمراتی ندارد.»

سلیمانی در پاسخ به این سوال که آیا در این صورت می توان گفت در مناسبات ایران و روسیه در واقع این روسیه است که بیشتر با کارت ایران و با امکانات و شرایط ایران بازی می کند؟، گفت: «بله دقیقا همینطور است. حتی در موضوع سوریه نیز همینطور است چون این تردید وجود دارد که ایران بتواند مابه ازای امتیازات داده شده را در سوریه دریافت کند چراکه بازیگران قوی تر از ایران و روسیه در سوریه دخیل هستند و سرنوشت بحران سوریه معلوم نیست به چه شکلی رقم بخورد به خصوص اینکه آمریکا و روسیه نیز در حال مذاکره و رایزنی با هم هستند.»