واکنش‌های داخلی و خارجی به درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی

زمانه ـ اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس تشخیص مصلحت نظام در ۸۲ سالگی شامگاه ۱۹ دی در بیمارستان تجریش در تهران درگذشت. او که به اختلال ریتم مبتلا شده بود، در بیمارستان سکته قلبی کرد. تلاش پزشکان برای احیای قلب او بی‌نتیجه ماند.

فرزندان رفسنجانی بر سر جنازه پدرشان در حسینیه جماران
محمد حاجی آقاجانی، معاون درمان وزیر بهداشت علت درگذشت هاشمی رفسنجانی را «ایست قلبی» عنوان کرده است.

خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گزارش داد که در ایران سه روز عزای عمومی اعلام شده است.

چکیده‌ای از واکنش‌ها به درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی، به عنوان مهم‌ترین حامی حسن روحانی و مخزن اسرار «نظام»:

اطلاعیه خانواده هاشمی
خانواده هاشمی نوشته «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در حالی امشب و در شب شهادت امیرکبیر دار فانی را وداع کرد که طی ۶۰ سال مبارزه و مجاهدت، عمر خود را صرف مردم ایران نمود».

آنها اعلام کردند مراسم خاکسپاری او سه‌شنبه ۲۱ دیماه ساعت ۱۰ صبح از مقابل دانشگاه تهران آغاز خواهد شد.

وزیر بهداشت: ممکن است کوتاهی شده باشد
محمد قاضی زاده هاشمی گفته «آن طور که به من گزارش شده ظاهراً تیم پزشکی همراه ایشان نبوده، درحالی که همراه شخصیت‌ها باید تیم پزشکی حاضر باشد… اگر این گزارشی که به من داده شده درست باشد کوتاهی کردند».

وزیر بهداشت اذعان کرد که از جزئیات درگذشت هاشمی رفسنجانی اطلاعی ندارد.

خانواده مهدی کروبی:
خانواده مهدی کروبی با انتشار پیامی نوشتند که حوادث پس از سرکوب خشن ۸۸ نقطه عطف زندگی هاشمی بود و در آن زمان او ماندن در کنار مردم را بر قدرت حاکم ترجیح داد.

محمد خاتمی:
رئیس دولت اصلاحات درگذشت هاشمی رفسنجانی را به مردم و رهبر ایران و خانواده هاشمی تسلیت گفت. او از مردم خواسته تا با شرکت در مراسم خاکسپاری هاشمی جایگاه او را پاس بدارند.

او از هاشمی با عنوان «قهرمانی» یاد کرد که در بحران‌ها گره‌گشا بود.

محمد خاتمی ساعاتی پس از درگذشت هاشمی در جماران و در کنار خانواده او حاضر شده بود.

علی مطهری
در سال‌های اخیر آفت‌ها و آسیب‌های انقلاب اسلامی را خوب تشخیص داده بود و بر آزادی بیان و عدم سخت گیری بر منتقدان تاکید داشت. آنجا که احساس می‌کرد که نظام به خطا می‌رود هشدار می‌داد. دست فرصت طلبان را که در صدد به حاشیه راندن انقلابیون اصیل بودند رو می‌کرد. تصویر درستی از ولایت فقیه داشت و بهترین و خیرخواه‌ترین دوست مقام رهبری بود. نماد اعتدال بود و امروز سخت به چنین نمادی نیاز داریم.

صادق آملی لاریجانی:
رئیس قوه قضائیه نیز با انتشار پیامی از درگذشت هاشمی رفسنجانی ابراز تأسف کرد و از او به عنوان یار دیرین روح‌الله خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای یاد کرد.

فرزندان میرحسین موسوی:
فرزندان میرحسین موسوی با انتشار پیامی نوشته‌اند اگرچه هاشمی رفنسجانی «با قلبی زخم‌خورده ناشی از هجوم بی‌رحمانه اتهام‌ها، هتاکی‌ها و جفای بسیار که به دلیل همدلی با مردم تحمل کرد دار فانی را وداع گفت… اما این همدلی‌ها باقی خواهد ماند».

آنها درگذشت هاشمی رفسنجانی را از سوی میرحسین موسوی و زهرا رهنورد به خانواده هاشمی و مردم ایران تسلیت گفتند.

دولت ایران:
دولت مردم ایران را به شرکت تاریخی و باشکوه در مراسم خاکسپاری هاشمی رفسنجانی دعوت کرد. همزمان رسانه‌های محافظه‌کار در ایران از این مراسم به عنوان «وحدت مردم و حاکمیت» یاد می‌کنند. با این حال برخی از وب‌سایت‌های منتقد از جمله کلمه این مراسم را «نخستین تجربه مواجهه مردم و جمهوری اسلامی در غیاب هاشمی» لقب داده‌اند.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی:
برخی سایت‌های خبری اعلام کرده بودند که صدا و سیمای جمهوری اسلامی برنامه‌های عادی خود را قطع نکرده است. بعد از ساعتی، به نشانه عزاداری یک نوار سیاه در گوشه برنامه‌های شبکه‌های تلویزیونی قرار دادند.

در جماران:
حسین مرعشی، سیاستمدار ایرانی و از نزدیکان هاشمی رفسنجانی به خبرگزاری‌ها اطلاع داد که جنازه رفسنجانی را به جماران منتقل کرده‌اند. مراسم تشییع او سه‌شنبه ۲۱ دی برگزار می‌شود.

در شبکه‌های اجتماعی تصاویری منتشر شده از حضور محمد خاتمی، رئیس جمهور اسبق و ممنوع‌التصویر ایران و محمد جواد ظریف، وزیر خارجه دولت روحانی در جماران.

خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گزارش داده است که عده‌ای دیگر از مقامات جمهوری اسلامی در حسینیه جماران بر سر جنازه هاشمی رفسنجانی حاضر شده‌اند:

آیت الله محمدی گلپایگانی ، حسن خمینی، محسن رضایی، بیژن نامدار زنگنه، قاضی‌زاده هاشمی ، عبدالله نوری ،مجید انصاری ،علی یونسی ، محمدرضا عارف، محمدحسین مرعشی و همچنین علی‌ عسگری رییس صدا و سیمای جمهوری اسلامی.

فرزندان:
مهدی هاشمی یکی از فرزندان هاشمی رفسنجانی با خودروی نیروی انتظامی از زندان اوین به بیمارستان تجریش برده شد. او بعد از چند دقیقه با چهره‌ای گریان در مشایعت مأموران انتظامی به حسینیه جماران رفت. فائزه، دختر هاشمی رفسنجانی نیز در بیمارستان بر بالین پدر بود. تصویری متتشر شده که او را در حسینیه جماران همراه با خانواده‌اش بر سر جنازه پدرش نشان می‌دهد.

رئیس جمهوری اسلامی:
حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی که با چشمانی گریان به بالین هاشمی رفسنجانی در بیمارستان تجریش رفته بود، بعد از انتقال جنازه رئیس تشخیص مصلحت نظام در توئیتی نوشت:
«روح بزرگ‌مرد انقلاب و سیاست، مظهر صبر و استقامت به آسمان عروج کرد.»

رهبر جمهوری اسلامی:
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی پیامی صادر کرد:

«فقدان همرزم و همگامی که سابقه‌ی همکاری و آغاز همدلی و همکاری با وی به ۵۹ سال تمام می‌رسد، سخت و جانکاه است.

هوش وافر و صمیمیت کم‌نظیر او در آن سال‌ها، تکیه‌گاه مطمئنی برای همه کسانی که با وی همکار بودند به ویژه برای اینجانب به شمار می‌آید.

اختلاف نظر‌ها و اجتهادهای متفاوت در برهه‌هایی از این دوران طولانی هرگز نتوانست پیوند رفاقتی را که سرآغاز آن در بین‌الحرمین کربلای معلی بود به کلی بگسلد و وسوسه خناسانی که در سال‌های اخیر باشدت و جدیت در پی بهره‌برداری از این تفاوت‌های نظری بودند، نتوانست در محبت شخصی عمیق او نسبت به این حقیر خلل وارد آورد.»

مجلس شورای اسلامی:
هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی، دوشنبه ۲۰ دی جلسه فوق‌العاده‌ای تشکیل می‌دهد و درباره تعطیلی جلسه علنی مجلس به خاطر درگذشت هاشمی رفسنجانی تصمیم‌گیری می‌کند.

شورای نگهبان:
اعضای شورای نگهبان هم مانند احمد جنتی، رئیس خبرگان رهبری درگذشت هاشمی رفسنجانی را به رهبری جمهوری اسلامی و خانواده او تسلیت گفته‌اند.

شورای نگهبان صلاحیت هاشمی رفسنجانی را به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری رد کرده بود.

واکنش‌های جهانی

آمریکا
یک مقام وزارت امور خارجه آمریکا یکشنبه ۸ ژانویه / ۱۹ دی، در بیانیه‌اى اکبر هاشمى رفسنجانی را «شخصیت برجسته پس از انقلاب اسلامى» خواند و به خانواده او تسلیت گفت.

حزب‌الله لبنان
حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان در بیانیه‌ای که دوشنبه ۹ ژانویه / ۲۰ دی منتشر شد هاشمی رفسنجانی را «تکیه‌گاهی بزرگ، پدری مهربان و مدافعی سرسخت» معرفی کرد و گفت: «ما در حزب‌الله هرگز و تا دنیا دنیاست، مواضع حضرت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را که همواره کنار ما در همه میادین و مراحل ایستادند، فراموش نخواهیم کرد.»

حماس
خالد قدومی، نماینده جنبش مقاومت اسلامی فلسطین حماس در ایران، هاشمی رفسنجانی را «مرد بحران‌ها» نامید و در پیامی او را حامی فلسطین و حماس دانست.

امارات متحده عربی
گفته می‌شد هاشمی رفسنجانی مناسبات خوبی با رهبران کشورهای عربی داشت. از این رو مقامات بلند پایه امارات متحده عربی در پیام‌های جداگانه‌ای درگذشت او را تسلیت گفتند.

شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان، رئیس جمهوری امارات به حسن روحانی پیام تسلیت فرستاد و شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، معاون رئیس جمهوری امارات و حاکم دوبی، شیخ محمد بن زاید آل نهیان، شاهزاده ابوظبی و معاون فرمانده ارشد نیروهای مسلح امارات نیز در پیام‌هایی مشابه درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی را به خانواده او تسلیت گفتند.

شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان، وزیر خارجه امارات هم در صفحه توئیتر خود رفسنجانی را «یکی از صداهای سیاسی واقع‌گرا و میانه‌روی ایران که نامش با جمهوری و انقلاب علیه شاه گره خورده» نامید.

بحرین
به‌رغم اختلاف‌های شدید بحرین و ایران در سال‌های گذشته بر سر آن‌چه بحرین دخالت امور داخلی خود توسط ایران می‌نامد، حمد بن عیسی آل خلیفه پادشاه این کشور در پیامی درگذشت هاشمی رفسنجانی را به حسن روحانی تسلیت گفت.

افغانستان
عبدالله عبدالله، رئیس اجرائی حکومت وحدت ملی افغانستان، با انتشار پیامی درگذشت هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفت و او را یکی از چهره‌های شاخص و تأثیرگذار جمهوری اسلامی دانست.

ترکیه
مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه نیز در صفحه توئیتر خود درگذشت هاشمی رفسنجانی را تسلیت گفت و نوشت به‌شدت از این خبر متأثر شده است.

پاکستان
محمد نواز شریف، نخست وزیر پاکستان که اردیبهشت سال ۱۳۹۳ در سفر خود به تهران با هاشمی رفسنجانی دیدار کرده بود، او را «راهگشای وحدت جهان اسلام» نامید. نواز شریف گفت: «تلاش‌های آیت‌الله رفسنجانی به‌عنوان یک شخصیت متعادل، منطقی و عملگرا برای پیشبرد ایران، برای وحدت جهان اسلام نیز راهگشا بود.»

تاجیکستان
«امامعلی رحمان، رئیس جمهوری تاجیکستان روز ۹ ژانویه / ۲۰ دی در پیامی به حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی درگذشت هاشمی رفسنجانی را به او تسلیت گفت.

همچنین تلبک نظراف، وزیرخارجه پیشین این کشور گفت: «هاشمی رفسنجانی در تحقق صلح تاجیکان نقش اساسی داشت.»

خبرگزاری‌ها
خبرگزاری‌های مختلف دنیا، از جمله فرانسه، رویترز، آسوشیتدپرس، بی‌بی‌سی، نشریات ایندپندنت و نیویورک تایمز، واشنگتن پست و دیگر رسانه‌های جهانی و تصویری به فاصله کمی خبر درگذشت هاشمی رفسنجانی را بازتاب دادند.

نیویورک تایمز او را «یکی از سرسخت‌ترین، زیرک‌ترین و مؤثرترین رهبران ایران» نامید و فاکس نیوز او را از قدرت‌های پرنفوذ جمهوری اسلامی و پشتیبان حسن روحانی خواند.

واشنگتن پست نقش احتمالی اکبر هاشمی رفسنجانی در انتخاب رهبر آینده جمهوری اسلامی را برجسته و او را از «با نفوذترین چهره‌ها و از نیروهای محرکه برای اصلاحات» معرفی کرد. به‌گفته این نشریه نبود هاشمی رفسنجانی می‌تواند بر انتخابات ریاست جمهوری آینده ایران تاثیر بگذارد.

بلومبرگ نیز هاشمی رفسنجانی را مدافع «اقتصاد آزاد» دانست و نوشت او مروج دیدگاه‌های میانه‌رو بود.

شبکه خبری سی‌ان‌ان نیز دیدگاه‌های رفسنجانی را راهی برای روابط بهتر ایران با غرب دانست.

اندیشکده‌ استراتفور آمریکا نوشت با مرگ اکبر هاشمی رفسنجانی بخشی از انقلاب ایران درگذشت. این اندیشکده نوشت: «هاشمی رفسنجانی در دوران فعالیت دراز مدتش توانست بین گروه‌های داخلی و میان ایران و رقبای خارجی‌اش به‌ویژه شورای همکاری خلیج فارس و غرب تعادل و توازن ایجاد کند.»