روند تحولات سپاه، فرهاد یزدی

با موضع گیری سخت رئیس جمهور منتخب آمریکا در برابر احتمال دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهموری آن کشور، روشن می گردد که امکان بهبود در روابط آمریکا با روسیه با خروج اوباما از کاخ سفید، رو به افزایش است. گرچه وزرای منتخب خارجه و دفاع، هردو جبهه گیری سختی در مورد روسیه از خود نشان داده اند و با پیاده شدن سربازان آمریکائی در اروپای خاوری که با اعتراض سخت روسیه روبرو گردید، با این وجود دستکم در ماه های نخستین زمامداری ترامپ می توان انتظار افزایش تلاش برای حل مسایل مورد نظر طرفین را داشت. در صدر این مسایل جنگ داخلی سوریه قرار دارد. با موفقیت نسبی آتش بس سوریه که با ضمانت ترکیه و روسیه همچنان ادامه دارد، انتظار تائید این اقدامات وسیله ی آمریکا پس از بیست ژانویه که ترامپ به طور رسمی بر مسند ریاست جمهوری تکیه خواهد زد، افزایش یافته است. آمریکا مایل نیست این موقعیت که امید کاستن از تعهدات آن کشور در خاورمیانه را همراه می آورد، هدر رود. اتحاد ترکیه و روسیه در شکست داعش تا کنون کارآئی خود را ثابت کرده است. همزمان، ترامپ پیش از دست یافتن به مقام رسمی، روشن کرده است که تنش با چین بالا خواهد گرفت که نیاز به تمرکز منابع برآن منطقه را در دوره ای که چین ناو هواپیما بر خود را نزدیک به کرانه های تایوان به نمایش می گذارد، افزایش خواهد داد که انگیزه دیگری بر کاستن از تعهدات آن کشور در خاورمیانه بدون افزایش خطر تروریسم، خواهد بود. (۱)

اگر روند کنونی کاستن از تنش در سوریه موفقیت آمیز باشد که نشانه های خوش بینی آن وجود دارد، بدون تردید ما باید انتظار همکاری بیش تر روسیه و ترکیه در عراق نیز باشیم که در انتها آمریکا، اگر هم با آن موافقت نداشته باشد، مجبور به حمایت از آن خواهد بود. ناتوانی داعش در سوریه، شکست آن سازمان را در عراق تسریع خواهد کرد که در جهت منافع آمریکا و در راستای سیاست کاهش نیروی نظامی خود از خاورمیانه می باشد. روسیه و ترکیه (باوجود بی ثباتی داخلی)، هر روزه دست بالا را در تعیین آینده مرزها (۲) و سیاست در خاورمیانه بدست می آورند در حالی که عربستان سعودی و تا اندازه زیاد، اسرائیل نیز به آنان پیوسته اند. در این میان سهم نظام اسلامی با وجودی که بالاترین سهم گذاری را برای حفظ رژیم سوریه کرده، کوچک ترین و حتا نزدیک به هیچ خواهد بود. در همین رابطه، با در نظر گرفتن وضع اسفناک اقتصادی نظام اسلامی، خطر از دست دادن حزب الله که نقش فعالی در سوریه داشت، نیز به امکانی واقعی بدل می گردد. (۳) شکست از همه بزرگ تر در عراق انجام خواهد گرفت. چند سال پیش تا دستکم پیش از درگذشت جلال طالبانی، نظام اسلامی می توانست ادعا کند که عراق زیر نفوذ کامل رژیم می باشد. آنچه در افق دیده می شود، پیش گیری از تجزیه عراق امکان ناپذیر بنظر نمی رسد. نفوذ ترکیه بر اقلیم کردستان با اشغال سرزمین های کردنشین در سوریه عراق، بالاتر خواهد رفت و همزمان امکان اینکه بالاترین نفوذ را در میان عرب های سنی نشین آن دو سرزمین کسب کند، به احتمالی با ضریب بالا، نزدیک می شود. نظام اسلامی و به ویژه بازوی عملیاتی آن در خارج از مرزها یعنی نیروی قدس، با ماجراجوئی و کمک به افروختن جنگ داخلی در سوریه و عراق، شاید موثرترین عامل کسب امتیاز ترکیه هم از روسیه و هم از غرب بدل شده است.

پس از سال ها مهار سپاه پاسداران، وسیله ی آخوندها، با پاکسازی های اخیر در آن نهاد، چنین بنظر می رسد که بر اقتدار نظامیان آن نهاد مسلح افزوده شده است. سال ها سفیر ایران در عراق منتخب آخوندهای سپاه بودند. با حذف آنان از مراکز قدرت، سپاه دست بازتری در ادامه فعالیت های خود در خاورمیانه عربی یافته است. سفیر جدید ایران در عراق، مشاور فرمانده نیروی قدس می باشد که تردیدی باقی نمی گذارد که انتصاب او وسیله ی فرمانده نیروی قدس که تنها فرد شناخته شده سپاه است، که از محبوبیت نزد ملت نیز تا اندازه ای برخوردار است، انجام پذیرفته. (۴) همان طور که در مقالات پیشین اشاره گردیده، در چند سال گذشته و به ویژه در سال های اخیر، سپاه از خود استقلال عمل بیش تر را در مقایسه با تمتم سال های پس از خمینی از خود نشان داده است. با خروج رفسنجانی از صحنه که تنها فردی بود که قادر به ایجاد ائتلاف در میان برگذیدگان نظام اسلامی بود، هدف های فوری نظام یعنی انتخاب جانشین رهبر و برگذاری انتخابات آینده ریاست جمهوری بدون ایجاد موج اجتماعی در هم کوبنده، بختی نخواهد داشت. (۵) با در نظر گرفتن چنین وضعیتی، عملگراهای رژیم و روحانی نامزد آنان برای ریاست جمهوری چاره ای ندارند که ۱) هر چه بیش تر به ملت پناه برده و سخن از گسترش دمکراسی و فضای باز سیاسی و حتا اجرای سریع همه پرسی را بر زبان آرند و ۲) اتحاد خود را با سپاهیان شاغل و بازنشسته که در رویاروئی با رهبر، بگرد رفسنجانی روی آورده بودند، هر چه محکم تر کنند.

سپاه در حالی که قدرت تاثیر گذاری ملت را بر تحولات آینده سیاسی ایران به مراتب بالاتر از سال ۸۸ می داند (۶)، همچنین با خارج شدن آخوندهای موثر نظام از صحنه ی سیاسی، مسئولیت پرکردن خلاء قدرت وسیله ی خود را نزدیک تر می بیند. با در نظر گرفتن سترونی نظام اسلامی در تولید مدیر، خروج هر مهره موثر از صحنه، به خودی خود افزایش قدرت سپاه می باشد. همزمان سپاه افزون بر نیاز به حمایت ملت و ارتش برای ایفای نقش تاریخی که بنظر می رسد در حال بعهده گرفتن است، به سیاستمداران قدیمی و حاظر در صحنه که کم تر از بقیه مورد نفرت ملت هستند، نیز نیاز خواهد داشت. گروه محافظه کار گرد آمده به دور رهبر، در محاسبه سپاه برای موفقیت، خود بخود حذف خواهند شد. با وجودی که تندروهای بسیاری در سپاه از قدرت برخوردار هستند و از نظر دید سیاسی با گروه محافظه همبستگی دارند، اما حساب می کنند که این گروه نه از نظر ملت و نه از نظر ارتش، دو پدیده ای که برای موفقیت نیاز فراوان به تکیه بر آنان دارند، بهتر است که کنار گذارده شود تا اینکه بخت موفقیت به طور کلی از دست رود. (۷) در این مقاله بدون اینکه قصد جانبداری (تنها استثنا ملت است) از یکی از رقبای قدرت داشته باشیم، اما بنظر می رسد که بخت گروهی که به طور کامل خود را از جنبش سبز نبریده اند، در آینده سیاسی ایران رو به فراز باشد. باید انتظار ایفای نقش مهمی در سیاست آینده ایران از جانب گروه سبز که در مقطعی به بلندگوی ملت بدل شده بود، داشته باشیم. البته باید در نظر داشت که جنبش سبز در حالی که ملت امکان دست یابی به تشکیلات سیاسی را نداشت، تنها گذیدار موجود بود. در ایران آینده، افق دید ملت بسیار بالاتر از نظرات جنبش سبز و در راه برقراری دمکراسی عملی در ایران خواهد بود.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱ - وزرای منتخب خارجه و دفاع ترامپ بر اهمیت تمرکز بر چین در جلسات تائید صلاحیت خود در مجلس سنا، تاکید کردند.
۲ - چنانچه بارها گفته شده، امکان واحدهائی با مرزهای سوریه و عراق پیشین، امکان بسیار ضعیفی است تا مرزهای جدید در این سرزمین ها: سوریه به دو سرزمین سنی و شیعه نشین در حالی که ترکیه مناطق کردنشین شمالی را سال ها اشغال خواهد کرد و روسیه نیز پایگاه دریائی و هوائی خود را همچنان در اختیار خواهد داشت. عراق به بخش کردی، شیعه و سنی تقسیم خواهد شد و به احتمال بخش سنی نشین عراق و سوریه بیکدیگر خواهند پیوست و درآمد نفت سلیمانیه در اختیار آنان خواهد بود. ترکیه در عراق نیز بخش های اشغالی شمالی را ترک نخواهد کرد.
۳ - حزب الله برای تامین منابع مالی خود چاره ای نخواهد داشت که بتدریج به دایره نفوذ سنی های هوادار عربستان بپیوندد.
۴ - برازنده تر بود که فرمانده نیروی قدس در ترکیه محبوب بود تا ایران. بهر دلیل، او نتوانست موفقیت قابل لمسی برای ایران در عراق و سوریه بدست آورد.
۵ - چون حل مسایل ملت و ایران در توان نظام اسلامی نیست، تنها مسایل داخلی نظام مطرح است.
۶ - کافیست که به شعارهای داده شده در تشیع جنازه ی رفسنجانی توجه شود که تمامی برعلیه کانون قدرت نظام حاکم بوده است.
۷ -با اینکه رهبر نظام به طور آشکار تلاش کرد که مقام رفسنجانی را از نظر پادگان آخوندی کاهش دهد، تمامی فرماندهان سپاه از عنوان بالاتری برای او استفاده کردند.