فرار مغزها و تأثيرات ناشي از آن، امير رضا امير بختيار

واژه فرار مغزها كه درست پس از جنگ جهاني دوم يعني زمانيكه كشورهاي غربي شروع به بازسازي ويرانه هاي ناشي از جنگ جهاني را آغاز كرده بودند به شكل يك معضل پيچيده پا به عرصه وجود گذاشت به گونه اي كه تعدادي از دانشمندان ، مخترعان ، مبتكران ، تكنسين ها ، كارگران ماهر و خلاق ،مهندسان ، پزشكان ،جراحان و متخصصان كه سرمايه هاي انساني كشورها به حساب مي آيند به دليل عدم برآورده شدن نيازهايشان كه شامل ابعاد گوناگون امنيتي ، سياسي ،اجتماعي ، اقتصادي ، علمي و تخصصي و … مي باشد مجبور به ترك وطن خود مي گردند . اين در حالي است كه خروج اينگونه اشخاص باعث صدمات مخربي بر اقتصادكشورهاي مبدأ و داراي سود آوري فراوان براي كشورهاي مقصد مي باشند اهميت اين موضوع در اقتصاد كشورها بسيار زياد است به طوري كه تئودور شولتز در سال 1961 اين نظريه را مطرح مي كند كه : « كليد توسعه انساني خود انسان است نه منابع آن » آمارها نشان مي دهد كه كشورآمريكا در طول سي سال بيش از صد ميليارد دلار از راه جذب مغزها سود كرده وميلياردها دلار در هزينه هاي تحصيلي خود صرفه جويي كرده است ،اولين ضرر ناشي از اين پديده بر كشورهاي در حال توسعه به هدر رفتن هزينه هايي است كه صرف آموزش وتربيت نيروهاي متخصص خود كرده اند وبا خارج شدن آنها تمام اين هزينه هاي هنگفت كه بخش اعظمي از بودجه هاي ناچيز كشور شان را در بر مي گيرد با خود به كشور مقصد مي برند .ضررهاي ناشي از فرار مغزها بر كشور ما نيز بسيار چشمگير بوده است به گونه اي كه ايران در بين 90 كشور در حال توسعه از اين نظر در صدر جدول قرار دارد. اين پديده در گذشته نيز در كشورهاي ما وجود داشته است ودر پژوهشي كه در سال 1349 انجام گرفت ، نشان دهندهي اين بود كه از ميان فارغ التحصيلان دانشگاه هاي پزشكي ايران 1626 نفر به آمريكا مهاجرت كردند ساكن آن كشورشده اند . اما با وقوع انقلاب وجنگ 8 ساله ايران و عراق در بين سالهاي 1375 ـ 1360 حدود 2000000 نفر ايران را ترك كردند كه تعداد زيادي از آنها نيز نخبگان كشور را شامل مي شدند به گونه اي كه در سال 1360 ـ 70 % از استادان و پزشكان تمام وقت دانشگاه شيراز اين دانشگاه را ترك كردند و در حالي كه در دانشگاه هاي آمريكاي شمالي حدود 1826 ايراني با داشتن كرسي پروفوسري تدريس مي كنند .
و اما : تمامي اين آمار وارغام نشان دهنده اهميت فراوان اين دانشمندان ومتخصصان در اقتصاد و آينده كشورمان مي باشد بايد با تلاش فراوان وفراهم كردن شرايط ايده آل و مناسب در كشور مان نه تنها از فرار مغزها جلوگيري كنيم بلكه شرايط مناسب براي بازگشت اين متخصصان كه شاهرگ حياتي هركشور مي باشند را به ايران فراهم كنيم.
منابع : مجله اطلاعات سياسي ـ اقتصادي
مجله اقتصاد ايران
امير رضا امير بختيار