۱۱ نکته خواندنی از ۱۱۱ سال برگزاری نوبل ادبيات

ايسنا ـ شايد اغراق نباشد اگر جايزه‌ی نوبل را شناخته شده‌ترين دستاورد دنيای ادبيات بناميم. در جريان اعطای اين جايزه‌ی معتبر که سالانه از سوی آکادمی نوبل به مجموعه آثار يک نويسنده تعلق می‌گيرد، اما‌ استثنائات و رويدادهای غيرمتعارفی نيز روی داده که مرور برخی از آنها خالی از لطف نيست.

به گزارش خبرگزاری دانشجويان ايران (ايسنا)، در فاصله کمتر از چهار روز تا اعطای جايزه‌ی نوبل ادبيات ۲۰۱۲، نگاهی به نکات جالب و خواندنی از ۱۱۱ سال برگزاری معتبرترين جايزه‌ی ادبی دنيا می‌اندازيم.

** اولين جايزه‌ی نوبل ادبيات در سال ۱۹۰۱ به «سولی پرودوم»، نويسنده‌ی فرانسوی اعطا شد. اگرچه مرسوم است اعضای آکادمی نوبل هرسال يک نويسنده را انتخاب کنند، اما در سال‌های ۱۹۱۴ و ۱۹۱۸،‌ ۱۹۳۵، ۱۹۴۰،‌ ۱۹۴۱، ۱۹۴۲ و ۱۹۴۳ هيچ نويسنده‌ای به عنوان برنده‌ی نوبل معرفی نشد. علت عدم برگزاری و اعطای اين جايزه مهم ادبی درگيری جنگ‌های جهانی و گاه به اجماع نرسيدن اعضای تصميم گيرنده بوده است.

** يکی از دلايل دشواری پيش‌بينی برنده‌ی نوبل در هر سال‌، قوانين سفت و سخت آکادمی است. طبق يکی از اين قوانين، فهرست نامزدهای اين جايزه تا ۵۰ سال بايد مخفی بماند. در حال حاضر تنها اسامی کانديداهای نوبل بين سال‌های ۱۹۰۱ تا ۱۹۵۰ در دسترس است.

** زمانيکه «آلفرد نوبل» آخرين وصيت‌نامه‌اش را به نگارش درآورد، برای نويسندگان تمام کشورها حقی برابر قائل شد. اما نگاهی به تاريخچه‌ برندگان نوبل ادبيات نشان می‌دهد اعضای آکادمی سوييس توجه ويژه‌ای به کشورهای اروپايی نشان می‌دهند. از مجموع ۱۰۸ برنده‌ی معتبرترين جايزه‌ ادبی جهان، تنها ۲۸ نويسنده غير اروپايی بوده‌اند! علاوه‌بر اين، آمار نشان می‌دهد کشور سوئد بيشتر از تمام کشورهای قاره آسيا سابقه‌ی کسب جايزه‌ی نوبل را دارد.

** جوان‌ترين نويسنده‌ای که مدال نوبل ادبيات را تاکنون به گردن آويخته، هنگام کسب اين جايزه ۴۲ سال داشت. «ويليام کيلپنگ»، نويسنده‌ی انگليسی بود که در سال ۱۹۰۷ اين جايزه‌ی بزرگ را به دست آورد. «دوريس لسنيگ» ديگر نويسنده‌ی انگليسی بود که در سال ۲۰۰۷ در سن ۸۸ سالگی لوح نوبل ادبيات را به دست گرفت و عنوان پيرترين برنده‌ی اين جايزه را کسب کرد.

** يکی از نادرترين رويدادهای مراسم اعطای اين جايزه، انتخاب نويسنده‌ی مُرده به عنوان برنده‌ی نوبل است. اعضای آکادمی نوبل تنها يک‌بار در سال ۱۹۳۱ نام «اريک آکسل کارلفلدت» فقيد را به عنوان برنده اعلام کردند. البته آکادمی سوئد بعدها در سال ۱۹۷۴ به اين نتيجه رسيد که ديگر هيچ نويسنده‌ای را پس از مرگ به عنوان برنده معرفی نکند؛ مگر آنکه او بعد از اعلام نتايج درگذشته باشد.

**در تمام ادوار برگزاری جايزه‌ی نوبل ادبيات، تنها دو نفر از دريافت اين جايزه‌ی ارزشمند خودداری کرده‌اند؛‌ «بوريس پاسترناک»، خالق کتاب «دکتر ژيواگو» در سال ۱۹۵۸ تحت فشار مقامات شوروی سابق از سفر به استکهلم برای دريافت اين جايزه خودداری کرد. ديگر نام ماندگار در اين زمينه «ژان پل سارتر»، فيلسوف و نويسنده‌ی معروف فرانسوی بود که در سال ۱۹۶۴ به دليل عدم اعتقاد به هيچ جايزه‌ی رسمی نوبل ادبيات را رد کرد. وی در اين‌باره گفت: اين که من پای امضای خود بنويسم «ژان پل سارتر» با اينکه بنويسم «ژان پل سارتر» برنده‌ی جايزه نوبل فرق می‌کند. نويسنده نبايد اجازه دهد تبديل به يک موسسه رسمی شود، حتی اگر اين رخداد به محترمانه‌ترين شکل ممکن روی دهد.

** تاکنون تنها در چهار دوره از جوايز نوبل ادبيات،‌ همزمان بيش از يک نفر به عنوان برنده معرفی شده‌اند که البته وقوع آن بيشتر در ديگر شاخه‌های جايزه‌ی نوبل متداول است. در سال ۱۹۰۴،‌ «فردريک ميسترال» فرانسوی و «خوزه اچه گارا»ی اسپانيايی،‌ در سال ۱۹۱۷ «کارل آدولف گيلروپ» و «هنريک پونتوپيدان» هر دو از دانمارک،‌ در سال ۱۹۶۶ «شموئل يوسف آنيون» اسراييلی و «نلی ساچز» سوييسی و در سال ۱۹۷۴ «ايويند جانسون» و «هری مارتينسون» از سوئد مشترکا جايزه‌ی نوبل ادبيات را دريافت کرده‌اند. با اين حال، هيچ نويسنده يا شاعری بيش از يک‌بار اين جايزه را کسب نکرده است.

** يکی ديگر از مطالب جالب درباره معتبرترين جايزه‌ی ادبی جهان متغير بودن جايزه‌ی نقدی آن بسته به درآمد سالانه‌ی بنياد نوبل است. اگر جايزه‌ نوبل به دو برنده تعلق بگيرد، جايزه نصف می‌شود. اما اگر نام سه برنده به صورت مشترک اعلام شود،‌ سهم هر کدام ۵۰، ۲۵ و ۲۵ درصد خواهد بود. آکادمی نوبل در سال ۲۰۱۲ اعلام کرد، جايزه‌ی نقدی خود را از ۱۰ ميليون به هشت ميليون کرون (يک ميليون و ۱۰۰ هزار دلار) کاهش داده است.

** يکی از قوانين جايزه‌ی نوبل که جلب توجه می‌کند، اين است که هيچ نويسنده‌ای نمی‌تواند برنده‌ی نوبل ادبيات باشد، مگر اينکه نامش حداقل دوبار در فهرست نامزدهای اعضای آکادمی ظاهر شده باشد. به همين دليل است که نام نويسندگان زيادی هر سال به عنوان نامزد دريافت اين جايزه در محافل ادبی می‌چرخد.

** شگفت‌انگيزترين انتخاب آکادمی نوبل در شاخه‌ی ادبيات به عقيده‌ی بسياری‌، «وينستون چرچيل» است که در سال ۱۹۵۳ به اين عنوان دست يافت. او در واقع برای جايزه‌ی صلح نوبل نامزد بود که به عنوان برنده‌ی نوبل ادبيات معرفی شد.

** جايزه‌ی نوبل ادبيات قرار است به نويسندگانی اعطا شود که در راستای ايده‌آل‌ها بيشترين خدمت را به اهل قلم کرده‌اند. اما در فهرست برندگان اين جايزه‌ی بزرگ نام شخصيت‌های برجسته‌ی بسياری خالی است که موجب می‌شود برخی آکادمی نوبل را به قضاوت ناعادلانه متهم کنند. از اين ميان می‌توان به «لئو تولستوی» و «آنتوان چخوف» اشاره کرد که گفته می‌شود دليل عدم اعطای نوبل به آنها اختلاف هميشگی دو کشور سوئد و روسيه بوده است.