سی‌ويکمين جشنواره فيلم فجر: فيلمسازان غايبی که سودای سيمرغ دارند

مهر ـ با اعلام نظر نهايی هیأت انتخاب فيلم‌های حاضر در دو بخش "سودای سيمرغ" و "نگاه نو" احتمالاً از امروز شاهد برخی حرف‌وحديث‌ها درباره فيلم‌های غايب خواهيم بود.

مجله مهر- هیأت انتخاب سی‌ويکمين جشنواره فيلم فجر پس از پايان بازبينی آثار در نخستين جلسه جمع‌بندی به توافق رسيدند و در اولين فرصت ممکن نظر خود را درباره ۹۵ فيلم متقاضی حضور در جشنواره اعلام کردند؛ نظری که بر اساس ‌آن از اين تعداد تنها ۲۲ فيلم استاندارد لازم برای حضور در بخش اصلی جشنواره را دارا بودند.

آثار ديگر هم يا اصلاً برای بازبينی به دست هیأت انتخاب نرسيدند يا از نظر اين هيات متشکل از مصطفی شايسته، مهدی صباغ‌زاده، علی معلم، جليل عرفان‌منش، مهدی عظيمی، محمدحسين نيرومند و بهمن حبشی، حائز کيفيت لازم برای حضور در بخش‌های اصلی جشنواره نبوده‌اند. اين اما پايان داستان نيست؛ برخی از غايبان هنوز سودای سيمرغ در سر دارند!

تازه‌ها؛ تلاش برای تعامل با "هنر - صنعت" سينما

طبيعتاً با اعلام اسامی فيلم‌های حاضر در بخش‌های اصلی جشنواره خبرها و حاشيه‌های اين رويداد تا چند روز تحت‌الشعاع اظهارات مرتبط با حاضران و غايبان اين فهرست خواهد بود، اما سعی می‌کنيم لااقل در اين بخش، ديگر اخبار رسمی جشنواره را هم از قلم نياندازيم. اخباری که اگرچه به سنت هرساله از سوی روابط عمومی برای رسانه‌ها ارسال می‌شود و بی‌هيچ کم‌کاستی روی خروجی‌ها قرار می‌گيرد اما اگر کمی تأمل کنيم حائز نکات قابل تأملی هستند.

يکی از اين اخبار اعلام آمادگی نهادها و سازمان‌های مختلف برای داوری آثار جشنواره در بخش تجلی اراده ملی است. فهرست اين بخش روز گذشته با اعلام آمادگی و معرفی داوران سازمان بهزيستی و آموزشگاه سينمايی دارالفنون کامل‌تر شد. بر اين اساس کبری کاوه، عباس حق‌شناس و کاوه کهن از سوی سازمان بهزيستی و محمدمهدی تدين، اسماعيل فلاح‌پور، مريم حسينی، محمدرضا پيل‌آرام، سعيد محبی و مهدی حقيقی از طرف آموزشگاه سينمايی دارالفنون برای داوری آثار به جشنواره معرفی شده‌اند.

جمله پايانی خبر ارسالی از سوی روابط عمومی جشنواره برای معرفی داوران اين بخش جالب توجه است؛ "سی‌ويکمين جشنواره بين‌المللی فجر، به منظور توسعه تعامل سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی و بخش خصوصی با هنر-صنعت سينما و هنرمندان فعال در اين حوزه، هر ساله بخش "تجلی اراده ملی" را با مشارکت دستگاه‌های مربوطه و از طريق اهدای جوايز نقدی و غيرنقدی به سينماگران و فيلم‌های شرکت‌کننده در جشنواره برگزار می‌کند."

اين جمله با اندکی تغيير در ترکيب کلمات، هر ساله ضميمه معرفی داوران اين بخش است؛ فکر می‌کنيد برگزاری اين بخش تا به امروز چقدر در راستای توسعه تعامل نهادها با "هنر-صنعت" سينما موثر بوده‌است؟

چهره‌ها؛ ابراهيم حاتمی‌کيا

اگر چه حضور مستندی با عنوان "حاج کاظم" (به کارگردانی مسعود نجفی و با حضور پرويز پرستويی) با نيم‌نگاهی به فيلم ماندگار "آژانس شيشه‌ای" در جشنواره فجر امسال کافيست تا شاهد ردی از دغدغه‌های سال‌های نه‌چندان دور ابراهيم حاتمی‌کيا در جشن امسال سينمای ايران باشيم اما حکايت "چ" و غيبت آن از فهرست نهايی فيلم‌های حاضر در بخش اصلی جشنواره حکايتی متفاوت است.

فيلمساز ميان‌سال متولد خردادماه که حتی سالروز ولادتش مقارن با هفته دفاع‌مقدس است پس از سال‌ها دوری از حال و هوای جنگ قرار بود با فيلم "چ" يک‌بار ديگر خاطره سينمای مطلوب خود و مخاطبانش را در جشنواره فجر زنده کند اما گويا زمان با او يار نبود. حاتمی‌کيا البته ازهمان ابتدا برای رونمايی فيلمش در جشنواره دورخيز کرده بود اما طولانی شدن پروسه توليد و احتمالاً سايه سنگين برخی حاشيه‌های فرامتنی بالاخره تأثير خود را بر حاصل کار گذاشت و سبب شد با استدلالی ساده فيلم در فهرست اوليه هیأت انتخاب جايی نداشته باشد؛ "فيلم نرسيد، نديديم!"

جالب اينکه بنياد سينمايی فارابی به‌عنوان تهيه‌کننده اين فيلم در پاسخ به تمام حدس و گمان‌ها درباره احتمال نرسيدن فيلم به جشنواره، هر بار قاطع‌تر از نوبت قبل وعده می‌داد که فيلم حتماً خواهد رسيد اما فعلاً اينگونه نشده‌است تا ابراهيم حاتمی‌کيا عنوان "بزرگ‌ترين غايب جشنواره سی‌ويکم فجر" را از آن خود کند.

بايد منتظر ماند و ديد در روزهای آينده، فيلم تازه ابراهيم حاتمی‌کيا که برخی حمايت مديران سينمايی از توليد آن را مرتبط با خبر واگذاری حق اکران فيلم قبلی‌اش يعنی "گزارش يک جشن" به سازمان سينمايی دانسته‌اند، چه سرنوشتی پيدا خواهد کرد؟ آيا دبير جشنواره در اين زمينه کوتاه خواهد آمد؟

گفته‌ها؛ درخشش فيلم‌اولی‌ها

"به مسأله‌دار بودن فيلم‌ها توجهی نکرديم بلکه معيارمان تنها کيفيت بود." اين مهمترين اظهارنظر يکی از اعضا هیأت انتخاب ساعتی پس از انتشار فهرست نهايی فيلم‌ها است. علی معلم در گفت‌وگويی کوتاه با خبرگزاری نسيم ضمن اشاره به اين نکته تأکيد کرده "مطمئنا آثار خوب وارد جشنواره شده و هر فيلمی هم کنار رفته به دليل کيفيت پائين آن بوده است." برای قضاوت درباره اين گفته بايد صبر کنيم و پس از تماشای فيلم‌های "راه‌يافته" و صدالبته فيلم‌های "انتخاب نشده" اعلام نظر کنيم اما صحبت‌های اين تهيه‌کننده سينما بخش قابل توجه ديگری هم دارد که تأييد کننده برخی گمانه‌زنی‌هاست.

در روزهای قبل يکی از ويژه‌ترين نکات درباره فيلم‌های متقاضی حضور در جشنواره که به‌صورت غيررسمی در رسانه‌ها به آن اشاره می‌شد ساختار متمايز و کيفيت شگفتی‌آفرين فيلم‌اولی‌ها بود. اين نکته که در صورت صحت می‌تواند جشنواره را به محفلی برای معرفی چند فيلمساز جوان و تازه‌نفس به سينمای ايران بدل کند، روزگذشته رسماً از سوی يکی از اعضا هیأت انتخاب هم اعلام شد.

علی معلم تأکيد کرده‌است: "در بخش فيلم‌های اولی برخلاف مقررات جشنواره که قرار بود ۱۱ اثر انتخاب شود، اين تعداد به ۱۵ فيلم افزايش يافت و اين به دليل کيفيت آثار بود." محمدحسين نيرومند ديگر عضو هیأت انتخاب هم معتقد است: "امسال ما با استعدادهای ويژه‌ای روبرو خواهيم شد که سال‌های گذشته اين افراد زير سايه بزرگان ديده نمی‌شدند و الان اين فرصت ايجاد شده که اين فيلم‌ها ديده شوند."

بخش "نگاه نو" جشنواره امسال از همين امروز کنجکاوی‌برانگيز شده‌است!

وعده‌‌ها؛ جشنواره معطل نمی‌ماند!

در بخش "چهره‌ها" ضمن توصيف شرايط فيلم تازه ابراهيم حاتمی‌کيا به‌عنوان يکی از مهمترين فيلم‌های غايب در فهرست فيلم‌های بخش اصلی جشنواره، سوال کرديم؛ "آيا دبير جشنواره در اين زمينه کوتاه خواهد آمد؟"

اين سوال صرفاً يک حدس و گمان رسانه‌ای نيست بلکه طبق تجربه سال‌های قبل تغيير و تحول در فهرست اعلام شده از سوی هیأت انتخاب نه امری طبيعی که حتی سنتی مرسوم محسوب می‌شود. اتفاقی که در دروه‌های قبل يا با افزايش تعداد فيلم‌های بخش اصلی محقق می‌شد يا با تعريف بخش‌های تازه! جالب اينکه اين اتفاق هر ساله برای فيلم‌هايی رخ می‌دهد که غالباً محصول مستقيم مديريت سينمايی بوده‌اند.

شايد به همين دليل روزگذشته و ساعتی قبل از اعلام فهرست نهايی هیأت انتخاب دبير جشنواره ترجيح داد در گفت‌وگو با روابط عمومی جشنواره بر اين نکته تأکيد کند: "جشنواره معطل هيچ فيلمی نمی‌ماند؛ حتی چمران!"

محمدرضا عباسيان توضيح داد: "از ابتدای برنامه‌ريزی برای برگزاری اين جشنواره، تمامی هدف و دغدغه برگزارکنندگان اين بوده که اين جشنواره از زمان انتشار فراخوان تا روز اختتاميه با نظم خاص و مشخص شده برگزار شود تا از آشفتگی‌های احتمالی جلوگيری شود." و بر همين اساس متعهد شد: "اگر نسخه اصلی فيلمی تا پايان مهلت زمان‌بندی شده به جشنواره نرسد، جشنواره معطل هيچ فيلمی نمی‌ماند حتی اگر فيلم چمران آقای حاتمی‌کيا باشد." بدون هيچ قضاوتی، خبرهای جشنواره در روزهای آينده را رصد می‌کنيم.

حاشيه‌ها؛ فيلم‌اولی‌های چند فيلمه!

در کنار اعلام فيلم‌های بخش "سودای سيمرغ" معرفی آثار حاضر در بخش "نگاه نو" که طبق تعريف، مختص فيلمسازانی است که با اولين تجربه کارگردانی خود در سينما در جشنواره به رقابت خواهند پرداخت، حاشيه جالب توجهی داشت.

هیأت انتخاب جشنواره امسال فيلم‌هايی را در بخش "نگاه نو" اعلام کرده‌است که کارگردانانشان پيش از اين نيز تجربه کارگردانی فيلم سينمايی داشته‌اند و به‌تعبير روشن‌تر اساسا فيلم‌اولی محسوب نمی‌شوند! اين نکته البته نه از سوی خود اين فيلمسازان تاکنون با واکنش جدی مواجه شده‌است نه مسئولان جشنواره توضيحی پيرامون آن ارائه کرده‌اند. سايت سينمای ما در اين زمينه با نام بردن ازفيلم‌های قبلی ۵ فيلمساز حاضر در بخش "نگاه نو" جشنواره امسال بر اين نکته تأکيد کرده‌است که "به نظر می‌رسد تنها ملاک و معيار برای تعريف و دسته‌بندی "فيلم‌اول" و کارگردان "فيلم‌اولی" در جشنواره امسال، دريافت مجوزهای لازم از سازمان سينمايی و نهادهای دولتی ذيربط باشد و نه هيچ چيز ديگر."

براساس اين گزارش پوريا آذربايجانی سال ۱۳۸۵ فيلم بلند "روايت‌های نا‌تمام" را ساخت و در جشنواره فيلم فجر شرکت داشت و مورد توجه قرار گرفت. فيلم بلند دوم آذربايجانی به نام "آب و آينه" برای تلويزيون ساخته شد اما به بخش مسابقه ويدئوسينمای بيست‌وهفتمين جشنواره فجر راه يافت و جايزه بهترين کارگردانی گرفت. فيلم سومش "عاشقانه‌ای برای سرباز وظيفه رحمت" در جشنواره بيست‌ونهم نامزد چند جايزه بخش مسابقه ويدئوسينما بود. جالب اين‌که "‌روايت‌های ناتمام‌" فيلم اول آذربايجانی برنده جايزه بهترين فيلم اول جشنواره فجر بيست‌و‌پنجم هم شده‌است. سال گذشته دبيرخانه جشنواره فجر "تجريش ناتمام" را به دليل داشتن پروانه نمايش ويديويی نپذيرفت، اما امسال همين فيلم در بخش فيلم‌های اول حضور دارد!

رامتين لبافی‌پور هم که امسال فيلم "برلين-۷" را در بخش نگاهی نو دارد پيش از اين فيلم "آرام باش و تا هفت بشمار" را در سال ۱۳۸۷ کارگردانی کرده بود که اتفاقاً آن فيلم از رکوردداران حضور بين‌المللی سينمای ايران در سال‌های اخير بوده و در بخش آثار ويدئويی بيست‌وهشتمين جشنواره فيلم فجر هم حضور داشته‌است.

روح‌الله سهرابی هم با فيلم بلند اول خود با نام "محدوده ابری" به برخی از جشنواره‌های معتبر خارجی راه يافت و حتی در بازار فيلم فستيوال کن هم به نمايندگی از ايران حضور داشت. "محدوده ابری" سال گذشته در بيست‌و‌هشتمين جشنواره‌ بين‌المللی فيلم فجر به نمايش درآمد و مورد استقبال تماشاگران و منتقدان قرار گرفت. هرچند توافق‌های اوليه مبنی‌بر اين بود که اين فيلم بعدها تبديل به کپی ۳۵ م.م و در سينماها به اکران عمومی گذاشته شود، فراهم نشد. اين کارگردان امسال با فيلم "خاکستر و برف" در جشنواره حضور دارد.

علی کريم هم در حالی با فيلم "من از سپيده صبح بيزارم" در بخش "نگاه نو" جشنواره امسال حضور دارد که اولين فيلم بلند خود را با نام "چاله" در سال ۱۳۸۸ کارگردانی کرده بود. اين فيلم در فستيوال ونيز در بخش هفته منتقدان به نمايش درآمد و به عنوان فيلم بلند به جشنواره "فيلم شهر" هم راه يافت. احسان عبدی‌پور کارگردان فيلم "رنجرو" هم پيش از اين با اولين فيلم بلندش "همسنگار" در بخش مسابقه ويدئو سينمای بيست‌و‌نهمين جشنواره فيلم فجر حضور چشمگيری داشت و نامزد شش جايزه اصلی و حتی برگزيده به‌عنوان بهترين فيلم شد.