عبدالعلی دستغيب: جوان‌ها دغدغه‌ کتاب خواندن ندارند

• بحران در حوزه کتاب فقط به دليل مشکلات اقتصادی توليد کتاب و گرانی کاغذ نيست، متاسفانه علاقه‌ی مردم هم برای مطالعه کم شده است.

ايلنا: «عبدالعلی دستغيب» (منتقد ادبی، نويسنده و مترجم) ضمن توضيح درباره‌ی مجموعه مقالات خود که اخيرآ تجديد چاپ شده، شرايط امروز کتاب و مطالعه را در کشور نامناسب توصيف کرد.
به گزارش خبرنگار ايلنا، عبدالعلی دستغيب درباره چاپ جديد کتاب «مجموعه مقالات» خود گفت: اين کتاب سابقآ توسط «خانه کتاب» در دو جلد منتشر شده بود. برای نوبت جديد چاپ اين کتاب تصميم بر اين شد که مقالات ديگری را به آن اضافه کنيم و تا جايی که توانستيم مقالات را گردآوری کرديم.
او ادامه داد: اين کتاب که قبلآ در ۲ جلد منتشر شده بود، يک ماه پيش در ۵ دفتر و در مجموع با ۳۶۰۰ صفحه از سوی خانه کتاب منتشر شد. مطالب اين کتاب در مورد شعر، ادب و داستان‌نويسان معاصر است و از دوره‌ی مشروطه تا پايان دهه ۸۰ بسياری از نويسندگان بزرگ را مورد بررسی قرار داده است. در بخشی از اين کتاب نويسندگان نسل اول مثل صادق چوبک، صادق هدايت، مرتضی مشفق کاظمی و... مورد بررسی قرار می‌گيرند. در ادامه به نسل نويسندگان دهه‌ی ۴۰ مثل جمال ميرصادقی، بهرام صادقی، هوشنگ گلشيری و... می‌رسيم و به همين ترتيب به آثار دهه‌ی ۷۰ و بعد از آن و حتی به داستان‌ها و شعرهای پست مدرن هم پرداخته می‌شود.

به گفته‌ی دستغيب، يکی از نکات اين کتاب، محدود نبودن آن به افراد و چهره‌های مشهور است. او در اين‌باره گفت: آثار جوان‌ها و افرادی شناخته نشده هم در اين کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. در مورد بسياری از افراد مورد بحث در اين کتاب، تنها يک مورد نقد نوشته شده که آن هم مربوط به همين کتاب است. اولويت کار من پرداختن به ارزش ادبی بوده، نه اسامی و به همين دليل بسياری از چهره‌های شهرستانی هم از نظر ساختار اثر بررسی می‌شوند.
اين منتقد درباره‌ی بخش‌های ديگر اين کتاب گفت: بررسی نظريه‌های مختلف ادبی شامل نظريات «باختين» و «اليوت» و مقالات مختلفی در مورد نظريات روان‌شناسی، اسطوره‌ای و اجتماعی و همچنين نگاه به مطالب ديگر درباره‌ی نويسندگان و شعرای اروپايی مثل فاکنر، جويس، ولف و... از بخش‌های ديگر اين کتاب هستند.
او تصريح کرد: اين مقالات انتقادی، يا ترجمه است و يا توسط خودم نوشته شده‌اند. تاريخ اولين نوشتار‌هايم مربوط به ۱۳۳۷ است و تا پايان دهه‌ی ۸۰ را در بر می‌گيرد. تعدادی از مقالات ديگر هم بوده که به آن‌ها دسترسی نداشتم و بيشتر در حوزه‌ی ادبيات کلاسيک هستند و اگر به آن‌ها دسترسی پيدا کردم، منتشر خواهند شد.
دستغيب همچنين قسمت ديگر «مجموعه مقالات» را مربوط به شاعران قرون گذشته دانست و گفت: در اين بخش از مقالات از ديدی تازه به شاعران بزرگی مثل فردوسی، سعدی و حافظ نگاه شده و سعی کرده‌ام با ديد جديدی، اين چهره‌ها را تجزيه و تحليل کنم. سعی من بر اين بوده که متن ادبيات اين شعرای بزرگ را نمايان کنم و جوان‌های امروز را متوجه اين نکته سازم که فردوسی، حافظ و سعدی با يکبار خواندن تمام نمی‌شوند، بلکه بايد زوايا و ظرايفی که در اين آثار وجود دارد را هم ديد.
او افزود: جمع‌آوری مقالات اين کتاب به دليل علاقه‌ی آقای شجاعی صائين (رئيس خانه کتاب) انجام شد. مطمئنآ اگر خانه کتاب اقدام به انتشار اين کتاب نمی‌کرد، ناشران ديگر زير بار انتشار آن نمی‌رفتند.
اين نويسنده در ادامه ضمن اشاره به قرار گرفتن در يک دوره بحرانی در حوزه‌ی کتاب ادامه داد: خود مسئولين حوزه‌ی فرهنگ هم متوجه اين شرايط هستند. اين بحران فقط به دليل مشکلات اقتصادی توليد کتاب و گرانی کاغذ نيست، متاسفانه علاقه‌ی مردم هم برای مطالعه کم شده است.
دستغيب بخشی از اين کم شدن علاقه به مطالعه را به دليل ايجاد شدن رسانه‌های جديد دانست و گفت: من وقتی با مردم و به خصوص جوان‌ها صحبت می‌کنم، می‌بينم دغدغه‌ چندانی برای مطالعه کتاب ندارند و اطلاعات و مطالب مورد نياز خود را از رسانه‌هايی مثل ماهواره، تلويزيون و بعضآ روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها می‌گيرند. البته اين مساله به خودی خود بد نيست، اما به هر حال فرق می‌کند که مثلآ کتاب «بزرگ علوی» را خودتان بخوانيد يا تعريف آن را از ديگران بشنويد.
او ادامه داد: اگر در جريان مميزی وزارت ارشاد تغييراتی داده شود و نسبت به آثار نويسندگان با تسامح بيشتری برخورد شود، خواننده هم با کتاب‌ها و حرف‌های جديد روبرو می‌شود و قطعآ برای مطالعه‌ی بيشتر علاقه نشان می‌دهد. با درنظر گرفتن اين شرايط، شما مشکلاتی مثل گرانی کاغذ و کتاب را درنظر بگيريد و به آن اضافه کنيد مشکلات کار و اقتصادی مردم را که همه با هم باعث می‌شوند علاقه و وقت چندانی برای مطالعه کتاب باقی نماند.
اين منتقد ادبی تاکيد کرد: امروز تيراژ کتاب‌ها به ۵۰۰ نسخه رسيده است. ما در کشور خود تعداد زيادی تحصيل‌کرده و دانشگاه رفته داريم، کلی دانشگاه و مرکز علمی داريم، تيراژ کتاب‌های ما نبايد در اين حد باشد. کتاب‌های داستان‌نويسان جديد ما خوانده نمی‌شود، اين‌ها نسل آينده‌ی نويسندگان و سرمايه‌های ادبيات ما هستند، وقتی که خوانده نشوند، از نوشتن دور می‌مانند. بايد علاقه برای مطالعه را در مردم زنده کرد.
دستغيب يکی از مشکلات عرصه ادبيات و کتاب را نبود جريان‌های نقد ادبی درست و کافی دانست و گفت: آثار زيادی در ايران منتشر می‌شوند که کسی در مورد آن‌ها چيزی نمی‌نويسد. خود من سعی می‌کنم در مورد جوان‌ها و آثارشان بنويسم، اما بسياری از منتقدان ما فقط درباره‌ی نويسنده‌های معروف می‌نويسند. وظيفه‌ی منتقد فقط پرداختن به آثار نويسندگان مشهور نيست، بايد به جريان‌های تازه و جديد هم توجه کرد.